فارس
استان فارس به مرکزیت شهر شیراز، یکی از استان‌های ایران است که در بخش جنوب کشور واقع شده است. آب و هوای استان فارس در نقاط مختلف این استان به سه گونه:
- کوهستانی
- معتدل
- گرم
تقسیم می‌شود به نحوی که در شمال سردسیر، در نواحی مرکزی زمستان ها معتدل وبارانی و تابستان‌ها گرم و خشک، و در جنوب و جنوب شرقی زمستان‌ها معتدل وبارانی و تابستان‌ها بسیار گرم است.
این استان با مساحتی در حدود ۱۲۲٬۶۰۸ کیلومتر مربع، چهارمین استان بزرگ و با جمعیتی معادل ۴٬۸۵۱٬۲۷۴ نفر، طبق برآورد جمعیتی سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، چهارمین استان پرجمعیت ایران به‌شمار می‌رود. منابع مهم اقتصاد این استان بر پایه:
- کشاورزی
- دامداری
- شهرک‌های مختلف صنعتی
- پالایشگاه‌ها
- صنایع پتروشیمی
- نیروگاه‌های مختلف
بنا شده‌است. استان فارس با وجود جاذبه‌های متعدد فرهنگی، تاریخی، طبیعی و مذهبی، یکی از مراکز مهم گردشگری ایران است. ویژگی های خاص این استان باعث شده تا بر طبق آخرین آمار طی 5 سال گذشته در حدود 75 هزار نفر به فارس مهاجرت کنند. از طرف دیگر در حدود 100 هزار نفر نیز از اهالی استان فارس به مناطق دیگر مهاجرت کرده اند. در حال حاضر بخش قابل توجهی از نیروی کار مستقر در عسلویه را جوانان استان فارس تشکیل می دهند. نرخ بیکاری استان فارس در چند سال اخیر از نرخ بیکاری کل کشور بالاتر بوده و البته رکود اقتصادی نیز بر مشکل بیکاری استان دامن زده است.
مزیت های منطقه
مزیت های استان فارس با در نظرگرفتن شرایط و اوضاع اقلیمی و جغرافیایی در 3 بخش صنعت و معدن، کشاورزی و خدمات به شرح زیر می باشد:
- صنعت و معدن:
-
مزیت نسبی در تولید گلاب، عطرها، عرقیجات و پتانسیل ایجاد صنایع وابسته به آن.
-
امکان کشت گل ها و گیاهان داروئی، ایجاد واحد های تبدیلی وابسته به آنها مانند عطر، عرقیجات و ... که امکان سودآوری بالاتری برای تولیدکنندگان دارد را در پی خواهد داشت.
-
مزیت نسبی در فرآوری و صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی و دامی. به دلیل جمعیت بالای استان و همجواری با دیگر استان های پرجمعیت، بازار تولیدات واحد های تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی و دامی پر رونق است.
-
مزیت نسبی در تولید قالی و قالیچه. حضور گردشگران داخلی و خصوصا خارجی، بازار خرید صنایع دستی این استان را پر رونق می کند.
- کشاورزی:
-
مزیت نسبی در تولید محصولات باغی نظیر لیمو شیرین، پرتقال، سیب، انگور آبی و دیم، انار. با توجه به هوای معتدل و خنک در بعضی مناطق، تولید محصولات باغی با کیفیت این استان در سراسر ایران مشهور است.
-
مزیت نسبی وداشتن پتانسیل نسبتا مناسب در پرورش ماهیان سردابی، گرمابی وآبزی پروری. آب و هوای مناسب، امکان پرورش هر دونوع آبزیان را میسر ساخته که از سودآوری بسیار بالایی برخوردار می باشد.
-
مزیت در توسعه و کشت گلخانه ای. امروزه کشاورزی در مناطق گوناگون آب و هوایی به صورت صنعتی و علمی در حال گسترش است تا گونه های بهتری در شرایطی مطلوب تر پرورش داده شوند. فضای گلخانه فضایی مناسب برای تولید طیف وسیعی از محصولات کشاورزی در محیطی قابل کنترل و برنامه ریزی است.
-
مزیت نسبی در دامداری و دامپروری. ایجاد و توسعه واحد های دامداری و دامپروری پیشرفته با توجه به دام های مناسب این اقلیم به منظور ایجاد فرآورده های لبنی و گوشتی، می تواند با بازدهی بالاتر و سود و تولید ببیشتری همراه باشد.
- خدمات:
مزیت نسبی در فعالیت های مرتبط با گردشگری با وجود جاذبه های تاریخی ،طبیعی، فرهنگی، مذهبی.
به جرات شاید بتوان یکی از قطب های گردشگری ایران را این استان معرفی نمود که هم جاذبه های دینی، هم جاذبه های تاریخی و هم جاذبه ی طبیعی را داراست. لذا می توان فعالیت های وابسته به صنعت گردشگری را توسعه داد.
اولویت سرمایه گذاری صنعتی در بخش صنایع کوچک تبدیلی در استان
1- کشتارگاه صنعتی دام و تبدیل ضایعات کشتارگاهی
2- عمل آوری، بسته بندی و انجماد انواع ماهی و میگو
3- بسته بندی و فرآوری تخم مرغ
4- تولید غذاهای آماده از گوشت قرمز، مرغ وآبزیان
5- تولید غذاهای آماده برای کودک و شیرخشک
6- قطعه بندی، بسته بندی و انجماد گوشت مرغ و دام
7- خوراک آبزیان و حیوانات خانگی
8- تولید انواع پنیر به ویژه پنیر های سخت
9- تولید و بسته بندی اسانس، عرقیات گیاهی و فرآوری گیاهان داروئی
10- درجه بندی و بسته بندی و فرآوری انواع سبزیجات، صیفی و محصولات گلخانه ای و میوه جات
11- احداث سردخانه کنترل اتمسفریک و زیر صفر C.A
12- فرآوری خرما
14- فرآوری و بسته بندی غلات
15- بسته بندی و فرآوری کنجد
16- انبار سرد نگهداری محصولات کشاورزی
17- فرآوری پیاز و سیب زمینی (فرنچ فرایز و اسنک و ....)
18- فرآوری و بسته بندی عسل
19- فرآوری زیتون (شور و پرورده)
20- فرآوری آلوئه ورا
21- در خصوص کود زیستی (بیولوژیک) استعلام و هماهنگی با دفتر امور صنایع کشاورزی ضروری می باشد.
22- در خصوص کود های آلی (بجز ورمی کمپوست) بر اساس نیاز استان و با در نظر گرفتن واحدهای در دست احداث و میزان مواد اولیه در استان جزء اولویت ها است.
23- طرح های صنایع تبدیلی در مناطق ویژه اقتصادی با تاکید بر صادرات ( در صورت فعال بودن منطقه ویژه شیراز)
24- طرح های صنایع تبدیلی در شهرستان هایی که بیش از 60% پیشرفت فیزیکی دارند.
25- توسعه و تکمیل زنجیره های تولید صنعت طیور با هماهنگی کارگروه زنجیره مذکور
چکیده اطلاعات بخش های اقتصادی استان فارس:
این استان با داشتن حدود یک میلیون و دویست هزار هکتار سطح زیر کشت، رتبه سوم از نظر سطح زیر کشت را در کل کشور دارد. دراستان فارس 11,295,911 هکتار اراضی قابل کشت وجود دارد که از این میزان 1,375,988 هکتار معادل 12.2 درصد زیر کشت محصولات زراعی وباغی رفته و مابقی به دلیل عدم تأمین آب بدون استفاده است. فارس با تولید 2831299/51 تن محصولات باغی (رتبه اول کشور) و6512477هزار تن محصولات زراعی (رتبه دوم کشور) و 998 هزار تن محصولات دامی (رتبه اول کشور)، جمعاً 764/13 هزار تن محصولات کشاورزی، سهم 17 درصدی از تولیدات کشاورزی کشور را دارد. ضرورت جذب سرمایه گذاری در ایجاد صنایع تبدیلی غذایی با عنایت به ارزش افزوده بالا، مدیریت بهینه کشت، صنعت و طرح‌های گلخانه‌ای از اولویت‌های این بخش است. پرورش انواع حیوانات وپرندگانی که در زیستگاه‌های طبیعی استان زندگی کرده‌اند از جمله قابلیت‌های سرمایه‌گذاری استان است. فعالیت بیش از 4600 واحد صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ در استان با سرمایه‌گذاری 35213 میلیارد ریال و اشتغال 92038 نفری بیانگرجایگاه ویژه استان در صنعت این مرز و بوم است. همچنین 494 معدن فعال با سرمایه گذاری 4248000 میلیون ریال و اشتغال 7035 نفر در حال بهره‌برداری در استان فعالیت می‌نمایند. منطقه ویژه اقتصادی شیراز به وسعت 1000 هکتار فعال است و همچنین مناطق ویژه اقتصادی کازرون، لار و فسا مصوب گردیده، وجود 66 شهرک و ناحیه صنعتی در نقاط مختلف استان، وجود منطقه ویژه انرژی بر لامرد (استان فارس) و پارسیان (استان هرمزگان) جهت استقرار صنایع بزرگ و غیره از جمله فرصت‌های آتی استان فارس خواهد بود.
فعالیت مهم دیگر استان فارس، در زمینه خدمات و تجارت است از مزیت های استان در بخش خدمات، گسترش خدمات فنی مهندسی در منطقه مرکزی و صنعتی استان (شامل شیراز و مرودشت و کازرون) و در نقاط جنوبی استان به ویژه در لامرد به سبب نزدیکی به منطقه عسلویه است. از دیگر زیر بخش های حوزه خدمات در استان فارس می توان به خدمات آموزشی (با پراکندگی در تمام استان)، خدمات فناوری اطلاعات (به ویژه در شهر شیراز) و خدمات حمل و نقل (در حاشیه مسیرهای ترانزیتی استان) اشاره نمود.
شناسایی و تحلیل سیستم های اقتصادی و اجتماعی استان فارس:
پهناوری، وسعت و تنوع منابع استان فارس موجب شکل‌گیری تنوع گسترده ای از کسب وکارها در هر سه حوزه کشاورزی، صنعت و خدمات شده است. سهم بخش کشاورزی در اشتغال استان 21.5 درصد سهم بخش صنعت 30.5 درصد و سهم بخش خدمات و گردشگری 48 درصد می باشد. بنا بر تحلیل های مبتنی بر دینامیک اشتغال استان، می توان اقتصاد شکل گرفته در استان را به سه منطقه کسب وکاری تقسیم نمود.
این مناطق عبارتند از:
1- منطقه یک استان با محوریت کشاورزی شامل شهرستان‌های شیراز، آباده، ارسنجان، استهبان، فسا، فیروزآباد، کازرون، مرودشت، جهرم، سروستان، خرامه، داراب. شهرستان‌های این منطقه با دراختیار داشتن بیش‌ترین امکانات در حوزه کشاورزی، شرایط مطلوب‌تری نسبت به سایر شهرستان‌ها دارند. علاوه بر کشاورزی، فعالیت های صنعت ساخت، حمل و نقل و انبارداری و ارتباطات، استخراج معدن، ساختمان، هتل و رستوران، واسطه‌گری مالی و آموزش نیز در این شهرستان‌ها از مزیت رقابتی برخوردارند. احداث دو سد درودزن وسیوند، وجود اراضی حاصل‌خیز و گسترش شبکه آبیاری مدرن در بخش وسیعی از این منطقه باعث می شود که بخش کشاورزی همچنان از اولویت بالایی برخوردار باشد.
2- منطقه دو استان با محوریت صنعت و معدن شامل شهرستان های اقلید، بوانات، شیراز، پاسارگاد، جهرم، خرم بید، زرین دشت، داراب، فراشبند، نی ریز. در حوزه معدن، این منطقه در استخراج خاک نسوز و صنعتی رتبه اول در کشور و دراستخراج سنگ تزئینی رتبه دوم کشور را دارا بوده و تولید 20 درصد ازسنگ های تزئینی ایران در این منطقه تمرکز دارد.
مرمریت و سنگ چینی 15 درصد کل میزان استخراج سنگ تزئینی استان را به خود اختصاص می دهد. حدود 490 معدن در حال بهره برداری فعالیت می نمایند که این معدن ها ذخیره ای معادل 2317 میلیون تن را دارا می باشد که جایگاه دوم کشور ازاین حیث را دارا است و سالانه بیش از 43 میلیون تن مواد معدنی از آنها استخراج می گردد. سیستم حمل ونقل زمینی و کامیون داری نیز قبل از این معادن شکل یافته است و با توجه به گسترش فعالیت های معدنی، گسترش یافته اند.
از سوی دیگر طی سالیان گذشته یکی از عواملی که موجب رونق صنایع متنوع در این منطقه شده عمدتاً مساله کم آبی بوده و مسئولان و کارشناسان مربوطه به دنبال جذب سرمایه گذارانی در حوزه کسب وکارهای صنعتی با آببری حداقلی بوده‌اند. در حوزه صنعت بیش از 4190 واحد صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ با اشتغال 92038 نفر در حال فعالیت می‌باشند. ترکیب صنعتی این منطقه، صنایع غذایی، صنایع الکترونیکی، شیمیایی، فرآوری محصولات معدنی است. وجود منبع غنی گازی در جنوب استان فارس و نیز نزدیکی به منطقه پارس جنوبی و عسلویه یکی از منابع مهم گاز و میعانات گازی و صنایع پایین دستی نفت، گاز و پتروشیمی و همچنین وجود میادین نفتی سروستان، سعادت آباد و خشت و کنارتخته، فارس را به یکی از مناطق مهم کشور درصنایع نفت و گاز تبدیل کرده است. علاوه بر آن فعالیت شرکت پتروشیمی شیراز به عنوان نخستین پتروشیمی کشور و نیز پالایشگاه شیراز و تعداد زیادی از صنایع شیمیایی، فارس را به قطب مهم صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی تبدیل کرده است.
3- منطقه سه استان با محوریت گردشگری و خدمات شامل شهرستان های سپیدان، شیراز، پاسارگاد، مرودشت، رستم، کوار، ممسنی، خنج، قیر و کارزین، لارستان، لامرد، گراش، مهر. کسب و کار غالب در منطقه سه استان فارس، گردشگری و خدمات متنوع آموزشی، فناوری اطلاعات، خدمات حمل ونقل و خدمات فنی مهندسی می باشد.
بیش از 3000 اثر گردشگری در این منطقه وجود دارد و افراد در این منطقه در کلیه مراحل گردشگری مشتمل بر تبلیغات، پذیرش، راهنمایی، اسکان، مسافرت و ... مشغول به فعالیت می باشند. با توجه به موقعیت ترانزیتی استان فارس، توسعه اقامتگاه های بین راهی و توسعه امکانات رفاهی در مناطق گردشگری، ارزش افزوده زیادی از ارائه خدمات گردشگری نصیب استان خواهد شد. علاوه بر این 117 رشته از صنایع دستی کشور با حضور 200 هزار صنعتگر از پتانسیل‌های بالای این منطقه در حوزه صنایع دستی است. در بخش جنوبی استان فارس، چندین مسیر ترانزیتی از مبدا عسلویه، اسکله بوشهر، اسکله بندرلنگه و اسکله شهید رجایی بندرعباس به سمت مرکز کشور وجود دارد که سبب شده در این مسیرهای ترانزیتی، کسب وکارهای مربوط به خدمات حمل ونقل گسترش یابند.
از طرف دیگر در این مسیرها رستوران و مراکز رفاهی و مغازه های خرده فروشی به گردشگران عبوری، خدمت ارائه می کنند. از آنجایی که برخی از اهالی این منطقه که در گذشته برای کسب درآمد و اشتغال به شهرهای جنوبی کشور و یا کشورهای حوزه خلیج فارس مهاجرت کرده اند، بازگشت دائمی یا فصلی به این منطقه دارند و این افراد اغلب دارای سرمایه هستند، به مشاغل واسطه گری و ساخت وساز املاک و خدمات حوزه مصرف رونق بخشیده اند.
معرفی رشته های اولویت دار استان فارس:
| رشته | اشتغال مستقیم (نفر) | اشتغال غیرمستقیم (نفر) |
| صنایع و هنرهای دستی و گردشگری | 6500 | 5500 |
| فناوری اطلاعات | 3000 | 3000 |
| خدمات فنی مهندسی | 4000 | 1000 |
| تولید و فرآوری زیتون | 1000 | 500 |
| خدمات کشاورزی | 900 | 600 |
| پرورش و فرآوری طیور | 900 | 100 |
| تولید فرآورده های لبنی | 700 | 300 |
| تولید و فرآوری پسته | 800 | 200 |
| تولید و فرآوری سنگ های تزئینی | 1000 | 500 |
| تولید و فرآوری گیاهان دارویی | 350 | 150 |
در تحقیقات انجام شده توسط مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی استان فارس در بین 31 استان کشور با عدد شاخص 5/99 دارای رتبه 14ام امنیت سرمایه گذاری می باشد که این شاخص بر اساس 7 شاخص ثبات اقتصادی کلان، فرهنگ وفای به عهد و صداقت و درستی، تضمین حقوق مالکیت، شفافیت و سلامت اداری، عملکرد دولت، ثبات و پیش بینی پذیری مقررات و رویه های اجرایی و مصونیت جان و مال شهروندان از تعرض تعیین شده که هر کدام دارای مولفه های آماری و پیمایشی مربوط به خود هستند.
رتبه تضمین حقوق مالکیت برای این استان 13 می باشد در شفافیت و سلامت اداری رتبه 10 ام را دارا می باشد. همچنین رتبه این استان برای ثبات اقتصاد 21 و در وفای عهد رتبه 16 ام را به خود اختصاص داده است. شاخص عملکرد دولت در این استان 6/40 که بین 31 استان کشور، رتبه 6 ام را دارا می باشد. رتبه 16ام میزان مصونیت جان و مال شهروندان در ایران به این استان اختصاص دارد.
