کرمانشاه
استان کرمانشاه جزء نواحی کوهستانی کشور به شمار می آید که بین فلات ایران و جلگه بین النهرین واقع شده است. همچنین این استان در قسمت شمال غربی کوه زاگرس قرار گرفته که همین باعث شده سراسر منطقه تحت پوشش قله ها و ارتفاعات این رشته کوه قرار گیرد.
می توان چهار نوع اقلیم متفاوت را برای استان بیان کرد که عبارتند از: زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک در شهرستان هایی چون قصر شیرین، سرپل ذهاب و دهستان ازگله. زمستان سرد و تابستان خنک در پاوه، جوانرود و کرند. اقلیم نیمه خشک و استپی خنک در شهرستان هایی مانند: سنقر و دهستان پشت دربند. آب و هوای نیمه خشک و استپی گرم در کنگاور، صحنه و هرسین.
وجود منابع خاک حاصلخیز و اقلیم های گرم، سرد و معتدل استان کرمانشاه امکان کاشت اکثر محصولات کشاورزی و شرایط مناسب دامپروری را فراهم کرده و این استان را در زمره تولید کنندگان عمده محصولات کشاورزی و دامی قرار داده است. در سال های اخیر با سرمایه گذاری های صورت گرفته، استان شاهد رشد و توسعه در پخش صنعت بوده است به گونه ای که رتبه صنعتی استان از 22 به 18 در کشور بهبود یافته است.
موقعیت مناسب جغرافیایی استان، زیر ساخت های مناسب صنعتی، کمتر توسعه یافتگی استان های منطقه غرب کشور و استان های شرق عراق، استقرار واحدهای بزرگ صنعتی را کاملاً توجیه پذیر نموده است به گونه ای که در سال های اخیر واحدهای عمده صنعتی متعددی در استان ایجاد شده اند همچنین استان کرمانشاه بالغ بر169.8331 نفر جمعیت در سن کار دارد. از مهمترین واحدهای صنعتی در استان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- صنایع پتروشیمی کرمانشاه
- پتروشیمی بیستون
- مجتمع صنایع نازگل
- شرکت چینی کرد
- سیمان غرب و سامان
- شرکت کاشی کرد
- شرکت روژین تاک
مزیت های منطقه
مزیت های استان کرمانشاه با در نظرگرفتن شرایط و اوضاع اقلیمی و جغرافیایی در 3 بخش صنعت و معدن، کشاورزی و خدمات به شرح زیر می باشد:
- صنعت و معدن:
-
وجود ظرفیت های معدنی و معادن سنگ های ساختمانی، مرمریت، دولومیتی، سنگ گچ و قیر طبیعی.
امکان ایجاد واحد های تولیدی و بسته بندی جهت عرضه مواد و مصالح به سراسر کشور و حتی عرضه به بازار کشور عراق. -
مزیت نسبی در وجود منابع نفت دربخش های محروم قصرشیرین، در نتیجه وجود پتانسیل بالقوه و اولویت دار استخراج و ایجاد صنایع وابسته به نفت.
-
مزیت نسبی در ایجاد صنایع تبدیلی فرآورده های لبنی
هم مرزی با عراق امکان عرضه فرآورده های لبنی در بازار صادراتی را به همراه خواهد داشت.
- کشاورزی:
-
مزیت نسبی در تولید چغندر قند، گوجه فرنگی و حبوبات.
خاک حاصلخیز و آب کافی امکان کشت و پرورش محصولات مهم کشاورزی را فراهم نموده است. چغندر قند از محصولات استراتژیک کشاورزی می باشد. -
مزیت نسبی در تولید محصولات باغی نظیر سیب، انگور آبی، هلو، گردو.
تولید محصولات پر ارزش اقتصادی باتوجه به آب و هوای خنک این استان انجام گیرد. -
مزیت نسبی در دامداری و دامپروری.
هم مرزی با کشور عراق، امکان عرضه به بازار داخل و صادرات خارجی محصولات دامی را ممکن ساخته است. -
مزیت نسبی در آبزی پروری به ویژه تکثیر و پرورش ماهیان سرد آبی (قزل آلا).
پرورش آبزیان علی الخصوص ماهیان سردآبی دارای بازدهی اقتصادی بسیار بالا می باشد. -
مزیت در توسعه و کشت گلخانه ای.
امروزه کشاورزی در مناطق گوناگون آب و هوایی به صورت صنعتی و علمی در حال گسترش است تا گونه های بهتر را در شرایطی مطلوب تر پرورش داد. فضای گلخانه فضایی است مناسب برای تولید طیف وسیعی از محصولات کشاورزی در محیطی قابل کنترل و برنامه ریزی.
- خدمات:
-
مزیت نسبی در ارائه خدمات مرزی و بازرگانی به لحاظ همسایگی با کشور عراق.
ارائه خدمات رفاهی و اقامتی به وابستگان صنعت بازرگانی و حمل و نقل با توجه به حضور پر تردد در این استان امکان پذیر می باشد. -
مزیت نسبی در فعالیت های مرتبط با گردشگری و وجود جاذبه های تاریخی و طبیعی.
دیدنی های طبیعی و تاریخی فراوان، استفاده از فرصت سفرهای راهیان نور و ... می تواند به فرصتی برای کسب سود از صنعت گردشگری تبدیل شود.
اولویت سرمایه گذاری صنعتی در بخش صنایع کوچک تبدیلی در استان:
-
انواع ناگت، شنیسل، بال سوخاری، مرغ سوخاری و فرآورده های مشابه از گوشت طیور
-
بسته بندی محصولات شیلاتی
-
بسته بندی و فرآوری تخم مرغ
-
تولید ژلاتین از ضایعات کشتارگاهی
-
درجه بندی، بسته بندی و فرآوری انواع میوه، سبزی، صیفی و محصولات گلخانه ای
-
بسته بندی انواع گیاهان دارویی
-
فرآوری و بسته بندی انگور
-
انجماد و بسته بندی مواد غذایی به روش IQF
-
تولید مالت
-
فرآورده های نوین گوجه فرنگی (پودر، پوره کنسرو، سس ...)
-
درجه بندی، بسته بندی و فرآوری حبوبات به ویژه نخود
-
احداث سردخانه کنترل اتمسفریک و زیر صفر C.A
-
فرآوری و بسته بندی انواع علوفه
-
تولید نشاسته و گلوتن از ذرت
-
فرآوری سیب زمینی
-
در خصوص کود زیستی (بیولوژیک) استعلام و هماهنگی با دفتر امور صنایع کشاورزی ضروری می باشد.
-
در خصوص کود های آلی (بجز ورمی کمپوست) براساس نیاز استان و با در نظر گرفتن واحدهای در دست احداث و میزان مواد اولیه در استان جزء اولویت ها است.
-
طرح های صنایع تبدیلی در مناطق ویژه اقتصادی با تاکید بر صادرات (در صورت فعال بودن منطقه ویژه کرمانشاه، قصر شیرین، اسلام آباد غرب)
-
طرح های صنایع تبدیلی در شهرستان هایی که بیش از 60% پیشرفت فیزیکی دارند.
-
توسعه و تکمیل زنجیره های تولید صنعت طیور با هماهنگی کارگروه زنجیره مذکور
چکیده اطلاعات بخش های اقتصادی استان کرمانشاه:
استان کرمانشاه علاوه بر بهره مندی از پتانسیل های طبیعی قابل توجه، دارای منابع انسانی جوان و تحصیلکرده نیز می باشد و به همین دلیل قابلیت های بالقوه و در مواردی بالفعل در حوزه های مختلف خدمات درمانی و سلامتی، تجارت معطوف به مرز، پرورش آبزیان، دامداری، پرورش طیور، خدمات شهری و کسب وکار و نیز برخی صنایع دستی در استان مشهود است.
کشاورزی:
استان کرمانشاه با داشتن 703.023 هکتار سطح زیر کشت محصولات زراعی در سال زراعی 92-1391 معادل 5/78 درصد کل سطح کشور رتبه ی پنجم را دارا است. این استان با 594.306 هکتار، 6/69 درصد سطح برداشت شده غلات کشور را به خود اختصاص داده و از این نظر رتبه ی سه کشور را دارد. اما با تولید 959.197 تن محصول، رتبه چهارم کشور را از نظر میزان تولید دارد. این استان با تولید 43.511 تن حبوبات (معادل 8/62 درصد تولید کشور) رتبه ی پنجم کشور را دارد. این در حالی است که رتبه ی سطح کشت این گروه در استان کرمانشاه 4 است. سطح زیر کشت حبوبات در استان کرمانشاه 87.928 هکتار معادل 11/42 درصد کل کشور است.
معدن:
استان کرمانشاه در شمال غربی سلسله جبال زاگرس واقع شده و از سه نوع زمین متمایز از یگدیگر، شامل زاگرس چین خورده، بلندی زاگرس و زون سنندج سیرجان تشکیل شده است. در حال حاضر 212 فقره معدن در استان وجود دارد که از این تعداد 40 فقره به دلیل معارضین محلی و منابع طبیعی تعطیل شده است.
صنعت و خدمات:
با توجه به حجم عظیم منابع موجود و ویژگی های خاص صنعتی در استان، صنعت کرمانشاه می تواند از مهم ترین محرک های توسعه استان باشد. از مهم ترین صنایع موجود در استان می توان به موارد زیر اشاره نمود:
-
صنایع کاشی و سرامیک
-
صنایع مواد غذایی و آشامیدنی
-
ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی
به لحاظ توزیع جغرافیایی، بیشترین تعداد واحدهای صنعتی استان در شهرستان های کرمانشاه، هرسین و اسلام آباد غرب قرار گرفته اند.
خدمات:
بخش خدمات نیز به عنوان یکی از بخش های مهم اقتصادی کرمانشاه، بنا به ویژگی های خاص استان دارای پتانسیل های متفاوتی می باشد. با تکیه بر این ویژگی ها، از عمده خدمات موجود در سطح استان می توان به خدمات ساختمان، بازرگانی و خدمات گردشگری و درمانی اشاره نمود. استان کرمانشاه با دارا بودن آثاری تاریخی پرقدمت، زمینه های لازم برای سرمایه گذاری در امر گردشگری و جهانگردی را داراست. در سال 1393 تعداد بازدیدکنندگان بناهای تاریخی تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بیش از 3 میلیون نفر بوده که نسبت به سال گذشته 25/3 درصد افزایش داشته است. مراکز گردشگری استان در چهار دسته زیر تقسیم بندی می شوند.
-
تاریخی (کتیبه ی بیستون، تاق بستان، مسجد عمادالدوله، نیایشگاه آناهیتا)
-
طبیعی (ریجاب، سراب روانسر، آبشار پیران، سراب نیلوفر، غار پراو، غار قوری فلعه)
-
اماکن مذهبی (تکیه ی بیگلربیگی، تکیه ی معاون الملک)
-
مسیر راه کربلا
خدمات تجارت مرزی:
استان کرمانشاه به واسطه موقعیت جغرافیایی و هم مرز بودن با عراق و اقلیم کردستان، دارای موقعیت بسیار مناسب برای تجارت و صادرات است. این استان از سالهای 1390 تاکنون در وضعیت اعمال تحریم ها و در شرایط اقتصاد مقاومتی سهم بسیار زیادی در رونق اقتصادی کشور و مقوله صادرات به خود اختصاص داده، به طوری که حدود 8 درصد از صادرات غیرنفتی کشور و 50 درصد صادرات به کشور عراق از طریق مرزهای این استان و عمدتاً از مرز قصرشیرین بوده است.
بازارچه های مرزی استان کرمانشاه موجب فعال شدن بخش تولید، اشتغال زایی، ارزآوری، تجارت، صادرات و پویایی اقتصادی شده و توجه هر چه بیشتر به این موضوع و توسعه زیرساخت ها و به کارگیری روش های علمی، منفعت ملی بیشتری به دنبال خواهد داشت. در حال حاضر به دلیل عدم توسعه یافتگی در زیرساخت های مدیریت اقتصاد مرزی و همچنین وجود فرایندهای غیررسمی در مدیریت آن موجب شده است تا بخش قابل توجهی از اقتصاد شکل گرفته در آن به صورت غیررسمی و انحصاری و به نفع استانهای دیگر و نه استان کرمانشاه صورت پذیرد. به طوری که می توان تصور نمود با فراهم کردن زیرساخت های مناسب، استفاده از شیوه های مدیریت علمی، اتخاذ روش های اقتصادی کارشناسی شده، ورود افراد توانمند به عرصه صادرات و افزایش کیفیت تولیدات داخلی استان بتوان میزان صادرات کشور از مرزهای استان کرمانشاه را به چند برابر افزایش داد که در اینصورت منفعت های زیادی در سطح ملی حاصل خواهد شد.
شناسایی و تحلیل سیستم های اقتصادی و اجتماعی استان کرمانشاه:
تفاوت موقعیت نسبی شهرستان های استان از نظر برخورداری از امکانات و منابع تولید و بازرگانی، تحول تاریخی بخش های اقتصادی وتحولات جمعیتی در استان موجب تفاوت در ساختار بخشی و رشته فعالیتی نظام فعالیت ها درنواحی مختلف استان شده است. با توجه به انواع کسب و کارهای موجود در استان و پیشینه تاریخی پیدایش و گسترش آن ها، سه نوع منطقه اقتصادی در استان شکل گرفته است. این مناطق عبارت اند از:
-
منطقه اول: بخش میانی کشیده شده از شرق تا غرب استان به صورت یک منطقه با بیشترین پوشش جغرافیایی و دارای هم پوشانی در فعالیت شامل شهرستان های کنگاور، سنقر، صحنه، کرمانشاه، روانسر، دالاهو، سرپل ذهاب با محوریت فعالیت های زیر بخش کشاورزی شامل زراعت، باغداری، دام و طیور و شهرستان های پاوه، دالاهو و قصرشیرین صرفاً با محوریت تولیدات شیلاتی و آبزی پروری
-
منطقه دوم: بخش مرز غربی استان و مرکز استان به صورت یک منطقه دو پاره با محوریت مرز و خدمات تجارت وارداتی وصادراتی، عمده فروشی و خرده فروشی شامل شهرستان های کرمانشاه، جوانرود، پاوه، ثلاث باباجانی و قصرشیرین
-
منطقه سوم: بخش جنوبی و میانی استان شامل شامل شهرستان های هرسین، کرمانشاه، روانسر، اسلام آباد غرب و گیلانغرب با محوریت فعالیتهای مربوط به بخش های صنعتی و معدنی
منطقه اول:
در میان ارتفاعات گسترده استان کرمانشاه، دشت ها ازدیرباز محل استقرار جمعیت و فعالیت های زراعی و دامی بوده که تقریباً در کل سطح استان پراکنده شده اند. دشت های هموار کنگاور، صحنه، سنقر، چمچمال صحنه وبیستون، کرمانشاه، ماهیدشت، سنجابی، میان دربند، میان راهان، پشت دربند، سنقر و کلیایی، حسن آباد روانسر، دشت ذهاب و دیره از مهم ترین مراکز جمعیتی وفعالیت های کشاورزی می باشند.
در این منطقه به دلیل وجود مراتع قابل توجه و آب‌های جاری و چشمه های بزرگ، دامداری و تولید انواع آبزیان از رونق خوبی برخوردار می باشد. البته با توجه به افزایش تقاضای گوشت سفید در استان و کشور، پرورش طیور نیز در این منطقه گسترش یافته است. با توجه به فصلی بودن اکثر این فعالیت ها در منطقه، تولید صنایع دستی درشهرستان های هرسین و سنقر با محوریت گلیم، فرش و بافته های داری، پاوه و جوانرود با محوریت گیوه، صحنه و دالاهو با محوریت تولید محصولات چوبی و تولید انواع ساز و چاقو نیز رونق یافته است. تولید صنایع دستی لوکس و حتی دارای برند در شهرستان کرمانشاه نیز می تواند به عنوان یک رشته قابل توجه و قابل حمایت مورد توجه قرار گیرد. عمده محصولات زراعی این منطقه گندم، جو و نخود (بیش از 70 درصد اراضی به صورت دیم) و علوفه، سیب زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، ذرت و سایر سبزیجات و صیفی جات است. از دیرباز، سنقر مرکز مهم تولید و مبادله قالی، هرسین مرکز تولید و مبادله گلیم و پاوه مرکز تولید گیوه به شمار می رود.
گاوداری های صنعتی بزرگ، متوسط و کوچک اصلی ترین مواد اولیه صنعت شیر استان را تأمین می نماید. این در حالی است که به صورت سنتی توسط خانوارهای روستایی و عشایری گاوهای بومی به منظور تولیدات لبنی و گوشتی نگهداری می شوند و محصولات آنها توسط ایستگاه ها و دلالان محلی و سیار جمعآوری شیر تجمیع شده و به بازارهای مصرف این محصولات عرضه می‌گردند.
همچنین کارگاه های محلی فرآوری اولیه شیر به منظور تولیدات معمولی شیر تازه، ماست و دوغ در نقاط مختلف شهری این منطقه به طور فعال مشاهده می شود. روغن کرمانشاهی نیز به عنوان یکی از برندهای تاریخی منطقه نشان از رونق تاریخی صنعت دامداری و لبنیات در این منطقه دارد.در این منطقه رشته فعالیت حمل ونقل، نقش تسهیل کننده و ارائه دهنده خدمات پشتیبان را برای دو رشته عمده زراعت و دامداری ایفا می کند.
منطقه دوم:
بخش غربی و مرکزی استان به صورت یک منطقه دو پاره با محوریت مرز و خدمات تجارت بین المللی،عمده فروشی و خرده فروشی شامل شهرستان های جوانرود، پاوه، ثلاث باباجانی و قصرشیرین است.همواره در طول تاریخ، قرابت فرهنگی، زبانی و در بعضی موارد خانوادگی با کردستان عراق، نقش قابل توجهی در تبادلات بازرگانی و اقتصاد استان داشته است.
تبادلات مرزی این منطقه به دو صورت اتفاق می افتد. نوع اول محل مبادلات کالا بوده و در نوع دوم محل رفت و آمد زوار کربلا می باشد. در ابتدا بیشتر کالاهای باغی و زراعی و محصولات ساده پلاستیکی و مواد غذایی کنسرو شده و رب گوجه از این مرزها به عراق صادر می‌شد و پس از شروع دوران بازسازی مصالح ساختمانی، سیمان، کاشی، سرامیک، فولاد و آهن آلات در کنار محصولات دیگر به اقلام صادراتی استان به عراق افزوده شد.
در مقابل از کشور عراق چه به صورت قاچاق و چه به صورت رسمی محصولات و لوازم خانگی الکترونیکی، لوازم آرایشی و بهداشتی، پارچه و پوشاک وارد می‌گردد. شهر جوانرود به عنوان مرکز اصلی تجارت چمدانی استان از سال 1380 به بعد هویت جدیدی در این زمینه پیدا کرد و با تاسیس بازارچه عرضه محصولات وارداتی و ارزان مورد توجه گردشگران داخلی قرار گرفت. شهر قصرشیرین نیز با توجه به تردد زوار محل اصلی استقراربیش از 20 هتل و زائرسرا شده است. احداث هتل و پاساژهای تجاری جدید در پاوه، احداث پاساژهای تجاری جدید در جوانرود و نیز هتل و رستوران های فراوان در قصرشیرین در کنار استقرار واحدهای گمرکی، بازارچه های مرزی رسمی و احداث جاده های مناسب نشان از یک رونق تجاری در این منطقه دارد که زمینه شکل گیری یک منطقه مستعد توسعه خدمات تجاری – اداری- مالی وابسته به مرز را بوجود آورده است.
منطقه سوم:
منطقه سوم بخش جنوبی و میانی استان شامل شهرستان های هرسین، کرمانشاه، روانسر، اسلام آباد غرب و گیلان غرب با محوریت فعالیت های صنعتی و معدنی می باشد. کرمانشاه مرکز استان کرمانشاه به تنهایی نصف جمعیت استان را در خود جای داده و بخش بزرگی از فعالیت های صنعتی، خدمات صنعتی، خدمات اداری و پشتیبانی و هدایت و مدیریت تخصیص منابع استان در این شهرستان صورت می پذیرد. از نگاه تاریخی شهر کرمانشاه مرکزیت مدیریت منطقه غرب کشور را دارا بوده و از این رو مرکز توجه و جذب مهاجران از درون و بیرون استان نیز بوده است.
جاده مواصلاتی تهران به مرز خسروی به صورت سنتی یک مسیر تجاری و رفت و آمد قوی کالا محسوب می گردیده و لذا استقرار امکانات صنعتی و سرمایه گذاری های صنعتی در مسیر این راه بین المللی طبیعی است. به همین علت تقریباً همه امکانات صنعتی استان در مسیر این جاده و یا در فاصله بسیار کمی از آن مستقر شده است. وجود جذابیت پذیرش سرمایه و نخبگان در شهر کرمانشاه و سپس امکان دسترسی آسان به این شهر، اکثر صنایع استان در فاصلهای نزدیک 50 کیلومتر از این شهر مستقر شدهاند.
احداث حدود 300 کارخانه اصلی و در حال فعالیت استان کرمانشاه در این مجموعه نشان از اهمیت تولیدی و صنعتی این منطقه دارد. از سوی دیگر اصلی ترین معادن استان کرمانشاه شامل معادن سنگ های ساختمانی و شن و ماسه در این منطقه مستقرند. وجود رودخانه های قره سو، رازآور، گاماسیاب، نوژی وران، مرگ و نیز معادن سنگ کوهی و سنگ لاشه باعث شده تا به صورت سنتی این منطقه استعداد معدنی مناسبی از خود نشان دهد.
شهرستان گیلان غرب با استعداد مناسب معادن قیر طبیعی مرکزیت این ماده ارزشمند معدنی را در کشور داراست و شهرستان هرسین به عنوان اصلی ترین مرکز معادن سنگ های ساختمانی استان شناخته می شود عمده محصولات منطقه مربوط به محصولات شیمیایی، پتروشیمی، سیمان، آهن و فولاد، مواد غذایی کنسرو شده، نوشابه، لاستیک وپلاستیک، لوله های پلی پروپیلن، منسوجات، کاشی و سرامیک، کشتارگاه های صنعتی دام و طیور و... می‌باشد که بیشتر به رفع نیازهای اساسی منطقه و البته صادرات به کشور عراق اختصاص یافته اند.
رشته های اولویت دار استان کرمانشاه:
-
تجارت وابسته به مرز
-
تولید محصولات زراعی دیم غیر از نخود
-
صنعت گردشگری، سوغات و صنایع دستی، هتلداری و رستوران
-
صنایع تکمیلی کشاورزی و صنایع مواد غذایی (رب گوجه فرنگی، روغن)
-
دامپروری
-
زنجیره تأمین تولید گوشت مرغ و بلدرچین
-
تولید و خدمات ساختمان
-
حمل و نقل بار و مسافر
-
تولید محصولات زراعی آبی
-
تولیدمحصولات باغی آبی غیر از گردو
