دزفول

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان دزفول ارائه‌شده‌است.

 

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

 

1.باغداری
2.زراعت
3.دامداری
4.خدمات
5.صنایع تبدیلی و تکمیلی
6.صنایع غذایی
7.شیلات
8.طیور
9.صنعت
10.صنایع دستی

 

· باغداری

کشور ایران در بیشتر محصولات باغی دارای مزیت نسبی است و بخش عمده‌ای از صادرات غیرنفتی را محصولات باغی تشکیل می‌دهد. از سوی دیگر تولید اشتغال توسط باغداری زیاد است و به اقتصاد کشور و فضای کسب و کار رونق می‌بخشد. کشاورزی و ازجمله باغبانی در توسعه ملی و افزایش رفاه عمومی، فقرزدایی، تنوع بخشیدن و پایدار کردن الگوی توسعه شهری، توزیع درآمد و عدالت اجتماعی موثر است. در یک نگاه کلی می توان گفت نقش کشاورزی و به خصوص باغداری در کاهش فقر بسیار چشمگیرتر از دیگر بخش‌ها بوده و در برقراری الگوی صحیح توسعه شهری مؤثر است و در صورت بی توجهی به این بخش، توسعه شهرنشینی، الگوی متمرکز و ناسالمی به خود می‌گیرد که پیدایش شهرهای بزرگ با هزینه زندگی بسیار بالا مثال بارز آن است.

شهرستان دزفول به واسطه برخورداری از خاک مناسب و حاصلخیز و آب و هوای معتدل در زمینه کشاورزی و حوزه باغداری پتانسیل های بسیاری دارد و در حال حاضر نیز اقتصاد بیشتر مردم منطقه به این بخش مرتبط است. محصولات تولیدی این شهرستان تنها به استان های مجاور و مصرف داخلی محدود نمی شود و سالیانه حجم بالایی از این تولیدات راهی بازارهای خارجی می شوند. نکته حائز اهمیت این است که با بهره برداری بهینه از ظرفیت های طبیعی شهرستان می توان بیش از این در زمینه تولید محصولات باغی موفق عمل کرد و زمینه اشتغال بیشتری را مخصوصا برای نیروهای جوان شهرستان فراهم نمود.

 در شهرستان دزفول انواع گونه‌های مرکبات شامل پرتقال، والنسیا، انواع نارنگی، لیموشیرین، نارنج، گریپ فروت و نیز انواع لیمو ترش تولید می‌شود و 72 درصد مرکبات استان خوزستان از باغات دزفول برداشت می شود.[1] این منطقه پتانسیل بالایی برای احداث باغات مرکبات نامبرده دارد که باتوجه به مرغوبیت محصول تولیدی در این شهرستان می توان نسبت به احداث باغات مرکبات اقدام نمود.

تولید بیش از یک میلیون تن انواع سبزی و صیفی جات از سطح ۲۰ هزار هکتار زمین کشاورزی، دزفول را به قطب تولید این محصولات در هر ۴ فصل سال تبدیل کرده است.[2] کاهو، کلم، سبزیجات ریزبرگ، بزرگ برگ، خورشتی و... انواع سبزیجات و هویج، شلغم،کدو، بادمجان، خیار، گوجه فرنگی، باقلا، بامیه و... نیز از انواع صیفی جاتی هستند که از باغات این شهرستان راهی بازار مصرف می شوند. باتوجه به بازارفروش بالایی که این محصولات در شهرستان دزفول دارند و به نوعی محصول این منطقه برند شناخته شده ای است، اکثر کشاورزان تمایل دارند تا در زمینه تولید محصولات نامبرده فعالیت نمایند. البته ممکن است در برخی سال های زراعی، این کشاورزان به دلایلی از جمله عدم بازاریابی و یا اشباع شدن متضرر شوند اما در حال کلی تولید این سبزیجات و صیفی جات که از گذشته از جمله برنامه های اصلی شهرستان درزمینه باغداری است و تجربه کشت برای آن ها وجود دارد، برای کشاورزان مزیت های بسیار داشته و می توانند در آن فعالیت کنند.

محصول دیگری که کمتر به تولید آن پرداخته شده اما باتوجه به اقلیم شهرستان قابلیت تولید به صورت آزاد را دارد، آلوئه وراست. گونه های مختلف آلوئه ورا گیاهانی مقاوم به گرما، خشکی، بیماری‌ها، آفات و حتی شوری هستند. علت مقاومت زیاد آن ها ساختار مرفولوژیکی این گیاه است و بذر آن ها نیز در شرایط اقلیمی مناسب و در دمای 21درجه سانتی گراد سبز می شوند. البته این گیاهان به سرمابسیار حساس هستند به طوریکه در دردمای زیر 10درجه سانتی گراد رشد آن ها متوقف می شود. آلوئه ورا به رطوبت بالا، آب ایستایی و آبیاری زیاد حساس است. از این رو آبیاری گیاهان باید زمانی انجام شود که خاک آن ها کاملا خشک باشد. چنانچه این گیاه در مناطق گرم و خشک کاشته شود باید تحت آبیاری به موقع قرار بگیرد. آلوئه ورا را در هر نوع خاکی می توان کاشت ولی خاک های سبک که از زهکشی مناسبی برخوردار باشند برای کاشت این گیاه توصیه می شود. بازار و جایگاه آلوئه ورا در کشور جدید می‌باشد و آن چنان که باید جایگاه خود را پیدا نکرده، اما این گیاه از اندک گیاهان دارویی است که علاوه بر مصرف دارویی در حوزه های آرایشی (مایع، ژل، کرم، لوسیون) و تغذیه ای (عصاره و نوشیدنی) نیز کاربرد دارد.

در زمینه احداث گلخانه نیز شهرستان دزفول دارای ظرفیت های ویژه ای است. در سال های اخیر گلخانه های بسیاری در این منطقه برپا شده اند که باتوجه به بازدهی و عملکرد مناسب، باعث شده اند تا افراد بسیاری برای سرمایه گذاری در این زمینه راغب شوند. همچنین شهرستان دزفول در زمینه پرورش گل مریم در کشور دارنده ی رتبه اول و در زمینه پرورش گل رز دارنده رتبه دوم کشوری است. گسترش فعالیت های گلخانه داری در زمینه پرورش انوع صیفی جات، نشاء محصولات کشاورزی و گل های زینتی می تواند با سود بالایی مواجه شود و با بهره برداری بهینه از آب و خاک منطقه موجب بهبود عملکرد محصولات تولیدی گردد. براي توليد و پرورش تجاري گياهان با کيفيت بالا و در تمام طول سال بايد شرايط محيطي مطلوب مهیا شده و عوامل خسارت زا نظير آفات و بیماری ها، باد، طوفان هاي ويرانگر، سرما و يخبندان و...کنترل شوند. گلخانه محیطی است که به راحتی می توان در داخل آن شرایط محیطی را تحت کنترل درآورد و به سمت رشد مطلوب گیاه سوق داد. گلخانه‌ها که از نظر اندازه متغیرند گیاهان را از سرمای بیش از حد زمستان یا گرمای بیش از حد تابستان حفظ می‌کنند. کشاورزی در گلخانه ها نسبت به کشاورزی در فضای آزاد و در زمین های کشاورزی دارای دردسر و مشکلات کمتری است، به علاوه بازه ی زمانی برای به ثمر نشستن و برداشت محصولات نیز نسبت به کشاورزی سنتی، کوتاه تر است. اما با این وجود پرورش گلخانه ای محصولات نیز نیاز به مراقبت های خاص خود را دارد.

درخت پالونیا به دلیل تحمل بالا در برابر گرما، خشکی و عدم حساسیت به انواع خاک، کسب و کار کاشت درخت پالونیا را تبدیل به یک فرصت سودآور در شهرستان دزفول کرده است. درخت پالونیا علاوه بر صنعت چوب، به علت زیبایی، سریع الرشد بودن و جذب آلاینده های هوا در جنگل کاری سریع و توسعه فضای سبز شهر مناسب است. این درخت در سن 5 سالگی به بلوغ رسیده و چوب آن قابل بهره برداری و استفاده است. نرمی و فرم پذیری چوپ درخت پالونیا،گزینه مناسبی در صنایع مبلمان سازی است. از چوپ درخت پالونیا علاوه بر تولید مبلمان در درب و پنجره، ساخت آلات موسیقی، روکش سازی، تخته های چند لایه، خمیرکاغذ، ساخت جعبه و کانتینرهای چوبی استفاده می شود. گرده زایی و شهدزایی بالای شکوفه های درخت پالونیا، تغذیه ی مناسب برای زنبورعسل و مواد معدنی موجود در برگ بزرگ این درخت تقویت کننده ی خاک (خاک برگ و کود سبز) و تغذیه دام می باشد.

زیتون به موجب مقاومت به کم‌آبی، سازگاری با خاک‌های فقیر و کم بازده و تولید محصول ارزشمند، از نظر اقتصادی حائز اهمیت می‌باشد و به محصول ثروتمند خاک‌های فقیر مشهور است. ارقام مختلف زيتون شامل آميگو، دو، اليا و سه در دزفول كشت مي شود. زیتون به دلیل استقامت و طول عمر و سازش با محیط‌های مختلف به دیگر درختان برتری دارد تا جایی که علاوه بر کشت در باغات و اراضی کشاورزی در توسعه فضای سبز شهری نیز از این درخت استفاده می‌شود. زیتون علاوه بر خواص درمانی، دارای مزیت‌های اقتصادی ارزشمندی از جمله تولید روغن، کنسرو زیتون، کمک به معیشت کشاورزان با زیر کشت بردن اراضی کم بازده فقیر و شور، اشتغال‌زایی (جذب قابل‌ملاحظه‌ای از جمعیت جویای کار) و جلوگیری از مهاجرت است.

همچنین شهرستان دزفول برای احداث باغات انگور نیز ظرفیت ویژه ای دارد و با توجه به اينكه برداشت انگور در شهرستان دزفول همزمان با برداشت اين محصول در ساير استان‌هاي كشور انجام مي شود، كل محصول انگور توليد دزفول با قيمت مناسبی در بازار مصرف خوزستان عرضه می شود.[3] انگور از مهم‌ترین محصولات باغی در دنیا است که هم به لحاظ سطح زیر کشت و هم ارزش اقتصادی و تغذیه‌ای، موردتوجه کشاورزان و کارآفرینان است. زیبایی، تنوع رنگ، طعم و مزه، ارزش غذایی، خواص دارویی و وجود فرآورده‌‌های تبدیلی چون کشمش، شیره انگور، روغن هسته انگور، کنسانتره، آب انگور، سرکه، آبغوره، دارو‌های تقویتی و مواد آرایشی ‌بهداشتی، همچنین توصیه‌‌های دینی و مذهبی، انگور را به یک میوه استثنایی و بی‌نظیر تبدیل کرده است؛ بنابراین در بین مردم طرفداران زیادی دارد و بازار مصرف این محصول به صورت محصولات فراوری شده و تازه خوری فراهم است.

سنجد در آب و هوای معتدل کشت می شود و در صنایع دارویی، غذایی، عطرسازی و چوب کاربرد دارد. البته درخت سنجد، درختی مقاوم در برابر سرمازدگی، کم آبی، آفت و بیماری هاست. بهترین روش مصرف این محصول به صورت تازه خوری و یا آسیاب کردن آن با هسته و سپس مخلوط کردن با شیر است که خاصیت دارویی آن افزایش می یابد. با توجه به سازگاری اقلیم شهرستان با کاشت این محصول و وجود مصارف متعددی که در رابطه با این محصول وجود دارد، احداث باغ های بیشتر در این زمینه پیشنهاد می شود.

نیاز آبی بسیار کم و سازگاری با محیط و استقامت در برابر گرما و خشک‌سالی های حاکم در مناطق مختلف شهرستان دزفول، از ویژگی‌های بارز گیاه انجیر محسوب می‌شود. ازآنجاکه باغ‌های انجیر معمولاً در دامنه‌های شیب‌دار احداث می‌گردند، احداث چنین باغ‌هایی علاوه بر ایجاد اشتغال، پوشش گیاهی مناسب برای منطقه و بیابان‌زدایی می‌تواند به حفظ و کنترل سیلاب، جلوگیری از فرسایش خاک و استفاده بهینه از آب باران کمک کند. همچنین انجیر به عنوان میوه ای با خواص بسیار زیاد علاوه بر تازه خوری، برای تولید میوه خشک نیز مورد استفاده قرار می گیرد و ارزش افزوده بالایی برای تولید کننده ایجاد می کند.

 

· زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی کشورهای مختلف نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، ارزآوری برای کشور و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را نام برد.

دزفول به لحاظ شرایط اقلیمی، آب و خاک مناسب و همچنین کشاورزان فعال، یکی از مناطق و قطب‌های تولید دانه روغنی بخصوص کلزا در استان خوزستان به شمار می‌رود. همچنین این شهرستان مرکز تولید بذر هیبرید کلزا محسوب می‌شود، به این صورت که بیش از ۹۰ درصد نیاز کشور به این نوع بذر در دزفول تولید می‌گردد. با توجه به اينكه كمتر از 10درصد روغن مورد نياز كشور توليد داخلي است، لذا توسعه كشت دانه هاي روغني در دستور كار قرار گرفته و حمايت مي شود[4]. کشت کلزا باعث از بین رفتن چرخه زندگی آفات، بیماری ها و علف های هرز گردیده و با کاهش جمعیت آنها موجب صرفه جویی در مصرف سموم و کاهش آلودگی های زیست محیطی می گردد. با توجه به آنکه زمان کشت کلزا در فصل پاییز است، نیاز گیاه به آب کم می‌باشد و با استفاده از نزولات جوی می توان به کشت آن اقدام نمود.

علاوه بر کلزا، شهرستان دزفول در زمینه تولید دانه ی روغنی کنجد نیز ظرفیت های بالایی دارد که قابل سرمایه گذاری بوده و این شهرستان جز رتبه های نخست تولید کنجد در کشور است. کاشت کنجد به دلیل سازگاری محیطی، بازدهی بالا، مفید بودن برای خاک، نیاز به سرمایه اولیه کم و بازاریابی آسان، گزینه شغلی مناسبی است. کنجد از آن دسته گیاهانی محسوب می شود که با هر بار کشت و پرورش، محصول و بار قابل توجهی را به ارمغان می آورد. یکی دیگر از مزایای کاشت کنجد، صرفه جویی در منابع آب است. این گیاه قادر است تا با جذب رطوبت باقیمانده در خاک رشد کند. همین امر موجب سازگاری کنجد با آب و هوای گرم می شود. ریشه های کنجد در بهبود ساختمان خاک و افزایش نفوذ پذیری آن نقش موثری داشته و به عنوان یکی از گیاهان مناسب برای تناوب‌های زراعی در نظر گرفته می شود. همچنین در بعضی از مناطق این گیاه به عنوان کود سبز کاشته می شود. کنجد در روغن کشی (کنجد و ارده)، نانوایی و آجیل فروشی ها، تهیه عطرها، به عنوان حلال در داروسازی و... مورد استفاده قرار می‌گیرد. صادرات ارزش افزوده و فرآوری های کنجد، می تواند هدف تولید انبوه کشاورزان باشد. از همین رو نگرانی ها برای بازاریابی این محصول نسبت به سایر محصولات کاهش پیدا می کند.

با توجه به نياز منطقه به تغيير الگوي كشت و استفاده از تناوب زراعي، ترويج كشت آفتابگردان روغنی در دستور كار جهاد كشاورزي استان و شهرستان بوده و از كشاورزان دعوت مي شود در برنامه ريزي آتي كشت این دانه ي روغني را در اولويت خود قرار دهند. برداشت كشت بهاره آفتابگردان در دهه اول تير ماه و برداشت كشت تابستانه آفتابگردان در اواخر آبان ماه آغاز می شود. با توجه به دو تاريخ كشت، دانه روغنی آفتابگردان می تواند يك گياه مناسب جهت كشت بعد از كشت ذرت در بهار يا كشت قبل از كشت گندم در تابستان باشد[5].

استان خوزستان حدود 36 درصد از کل ذرت کشور را تولید می کند و در این میان حدود 10 درصد از این محصول در دزفول تولید می شود که این آمار نشان دهنده ظرفیت بالای این شهرستان در زمینه ذرت دانه ای و علوفه ای است. کاشت ذرت در خاک هایی که دارای عمق کافی، نرم و قابل نفوذ باشند امکان پذیر است، همچنین لازم است تهویه در خاک به خوبی انجام شود، خاک از نظر آهک و هوموس غنی و حرارت کافی داشته باشد. زمین های خیلی سبک و خیلی سنگین برای کاشت ذرت مناسب نیستند. ذرت بر خلاف گندم و جو احتیاج به گرما و حرارت زیاد خورشید دارد. مناطقی که تابستان گرم و تابش نور خورشید کافی و پاییز خشک دارند بهترین عملکرد را از نقطه نظر تولید دانه دارند. در نتیجه با توجه به مواردی که بیان شد، کشت این محصول در شهرستان دارای مزیت است.

کشت حبوبات در استان به ۳ صورت بهاره، تابستانه و پاییزه انجام می‌شود و این موضوع با توجه به تنوع آب و هوایی در استان خوزستان دارای اهمیت بسیاری است. از این بین شهرستان دزفول از جمله مناطق دارای پتانسیل بالا برای کشت حبوبات است[6] که می توان در آن حبوباتی از جمله لوبیا، ماش و عدس را تولید نمود. حبوبات تثبیت کننده نیتروژن خاک هستند، همچنین خاک را سبک می‌کنند و به دلیل خاصیت پوشانندگی، خاک را محفوظ نگه می‌دارند و با توجه به این مسایل از حبوبات به عنوان کود سبز و علوفه نیز می‌توان استفاده کرد. از کم به خاک‌ورزی برای کشت‌های بعدی و جلوگیری از استهلاک ماشین آلات کشاورزی در کشت‌های پاییزه به اقتصاد کشاورز کمک شایانی می‌کند. همچنین صرفه‌جویی در میزان مصرف آب از مهم‌ترین مزایای کشت حبوبات است.

با توجه به شرايط آب وهوايي و حاصلخيزي خاك دزفول، سير توليدي اين شهرستان از كيفيت بالايي برخوردار است. سیر از جمله گیاهانی است که علاوه بر مصرف خوراکی، به عنوان یک گیاه دارویی نیز مصرف می شود. سیر گیاهی است که نسبت به سایر محصولات آفت و بیماری کمتری دارد؛ بنابراین می توان آن را با دردسر کمتری به صورت کاملا ارگانیک تولید کرد. سیر از جمله محصولاتی است که می توان تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت و انبارداری آن را مکانیزه نمود و آب مورد نیاز آن از نزولات جوی تامین می شود؛ بنابراین توسعه آن از جمله گزینه های شغلی مناسبی برای شهرستان دزفول است که سوددهی خوبی را به همراه خواهد داشت.

كشت شبدر علوفه اي و بذري در دستور كار جهاد كشاورزي دزفول است؛ زيرا افزون بر 90 درصد توليد بذر شبدر بلسين كشور در شهرستان دزفول توليد مي شود كه از ديگر شاخص هاي برتر كشاورزي اين شهرستان محسوب مي شود. شبدر نیز گیاهی است یکساله که در اوایل بهار و اواخر زمستان تولید علوفه می نماید. بذر شبدر در پاییز کاشته می‌شود و با آغاز بهار رشد این گیاه شروع می گردد و در اواخر بهار یا اوایل تابستان با اتمام رشد، تولید بذر می نماید. این گیاه از انواع علوفه مرغوب بوده و می توان آن را به صورت چرای مستقیم، تهیه علوفه سبز یا خشک، تهیه سیلو، استفاده در کشت مخلوط و تهیه مراتع غنی و همچنین اصلاح خاک مورد استفاده قرار داد. با کشت این محصول، علاوه بر اشتغال‌زایی و تأمین مقداری از علوفه مورد نظر دام‌های شهرستان، درصد بالایی از بذر مورد نیاز کشور تأمین می‌شود که به گفته کارشناسان تولید این بذر از نظر کیفیت بسیار بالا بوده و نسبت به بذور خارجی از مزیت‌های بیشتری برخوردار است[7].

چغندرقند از جمله دیگر محصولات زراعی بااهمیت در شهرستان دزفول است که درسطح بالایی از مزارع این شهرستان کشت می شود و محصول به دست آمده جهت تامین مواد اولیه مورد نیاز کارخانه های قند همدان، اصفهان، اسلام آباد، شهرکرد و شوش ارسال می‌شوند. کشت چغندرقند علاوه بر این که از نظر اقتصادی بسیار سودآور است، می تواند در اصلاح خاک و کنترل علف های هرز نیز مؤثر بوده و از این رو به راحتی می توان این گیاه را در تناوب با گیاهان دیگر قرار داد. به خاطر سازگاری زیاد این گیاه با شرایط مختلف آب و هوا و خاک شهرستان، در اکثر نقاط می توان آن را کشت کرد. این گیاه با ریشه های عمیق خود نفوذپذیری خاک را افزایش داده و خاک مناسبی را برای کشت های بعدی آماده می کند. لازم به ذکراست که کشت چغندرقند به آب زیادی نیاز دارد و برای شروع این کسب‌وکار باید این نکته را درنظرگرفت.

گیاهان دارویی از ارزش خاصی در تامین بهداشت و سلامت جامعه هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماری‌ها برخوردارند و یکی از مهمترین منابع تامین غذایی و دارویی در طول نسل‌ها بوده‌اند. امروزه افراد زیادی به استفاده از گیاهان دارویی متمایل شده اند. خواص بی نظیر این گیاهان و نداشتن عوارض جانبی ناشی از مصرف باعث شده تا افراد زیادی به صور مختلف از آن ها استفاده کنند. به همین جهت به کشت گیاهان دارویی می توان به چشم یک مزیت پر سود نگریست. از آن جایی که این گیاهان برای کشت، مراقبت خاص و شرایط حساسی نیاز ندارند، می توان روی کشت آن ها سرمایه گذاری کرد. اگرچه به کشت گیاهان دارویی به اندازه سایر محصولات زراعی در دزفول توجه نشده است، اما پیش بینی می شود باتوجه به ظرفیت های بالای این شهرستان بتوان در حوزه گیاهان دارویی نیز موفق ظاهر شد. از جمله گیاهان دارویی قابل کشت در دزفول می توان به نعنا فلفلی، شوید، بابونه، گل گاو‌زبان، رزماری، به‌لیمو، کاسنی، همیشه بهار، آلوئه‌ورا، مارتیغال بادرنجبویه، مریم گلی، آویشن، گشنیز، زیره، مورد و علف چای  اشاره کرد[8].

 

· دامداری

دامداری به عنوان یکی از حوزه های بخش کشاورزی، در سطح گسترده ای در کشور انجام می شود و در نتیجه ی انجام این حرفه، سود اقتصادی خوبی کسب شده است. از آن جایی که حوزه دامداری با یکی از مهم ترین نیازهای انسان، یعنی نیاز به منابع غذایی و خصوصا منابع پروتئینی مرتبط می‌باشد، توجه به آن امری ضروری است. فعالیت در این حوزه شغلی و افزایش بهره وری در آن، می تواند از راهکارهای کاهش وابستگی به درآمد نفتی و عاملی برای توسعه صنایع غذایی، تبدیلی و تکمیلی کشور محسوب شود. دامداری به دلایل اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی از قبیل منبع درآمد، باروری خاک و محصولات دامی (شیر ، گوشت و…) برای خانوار ها بسیار مهم است؛ لذا همواره مورد توجه این قشر از جامعه بوده است و به عنوان اصلی ترین سرمایه خانواده ها در این مناطق محسوب می شود. دامداری سهم مهمی در تامین غذای مورد نیاز بشر دارد که می توان به تولید محصولات لبنی، گوشت، پشم و چرم اشاره کرد. علاوه بر این، کود حیوانی نقش اساسی را در صنعت کشاورزی دارد.

ظرفیت های شهرستان دزفول تنها در بحث کشاورزی و حوزه های باغداری و زراعت محدود نمی شود و در طرح های دامداری برای پرورش دام های سبک و سنگین می توان در این شهرستان سرمایه گذاری نمود. در حال حاضر طرح های صنعتی و سنتی در زمینه پرواربندی بره، پرورش گاو شیری، پرورش گاومیش و پرواربندی گوساله در حال اجرا هستند. طرح های پرواربندی در این شهرستان از ظرفیت بالایی برخوردار هستند و می توان نسبت به راه اندازی آن ها اقدام کرد.

پرورش گوسفند نسبت به سایر حیوانات، بیشتر مورد توجه دامداران قرار گرفته؛ زیرا توان گوسفند برای تحمل اقلیم های متفاوت بیشتر است، جیره غذایی کمتر و در نتیجه هزینه کمتری نیاز دارد، تمامی فرآورده های دامی مانند گوشت، شیر، ماست، کره و حتی پشم و پوست دام پرکاربرد هستند و فروش این فرآورده ها در تمامی روزهای سال انجام می‌شود. قیمت گوشت گوسفند بالا است و به علاوه اجزای گوسفند مانند دل، قلوه، جگر، سیرابی، کله پاچه، خوش گوشت و… نیز قابل فروش هستند. خرید دام برای قربانی کردن در ایام مذهبی مانند عید قربان و… موجب رونق این کسب و کار می‌شود؛ بنابراین گسترش پرورش گوسفند سوددهی خوبی را خواهد داشت.

طرح پرواربندی بره های نژاد افشار از جمله طرح های سودده حوزه دامداری برای اجرا در این شهرستان است. گوسفند افشاری یکی از نژادهای بسیار مهم گوسفند داشتی است. مدیریت پرورشی بهینه این نژاد می تواند سودآوری واحد گوسفندداری را افزایش دهد. دلایل زیادی باعث شده است که امروزه گوسفندان نژاد افشاری جزء پر فروش ترین گوسفندان باشد.. گوسفند افشاری جزء گوسفندان سنگین ‌دنبه کشور محسوب می‌گردد. سرعت رشد بالا، تولید شیر خوب و پرچرب و بهترین گوشت قرمز (که باعث‌شده است جزء گوسفندان دو منظوره گوشتی–شیری قرار بگیرد)، بهبود  کمی و کیفی پشم گوسفند، سازگاری و عادت پذیری با شرایط آب و هوایی شهرستان دزفول، قدرت راهپیمایی و کوه پیمایی خوب، توان چند قلو زایی، مقاومت در برابر امراض و انگلهای منطقه و بالا بودن ضریب تبدیل و داشتن بازده اقتصادی مطلوب از جمله مزایای پرورش گوسفند افشاری است.

به طورکلی بز به‌عنوان یک حیوان اهلی نشخوارکننده جهت تولید شیر و گوشت در مناطق مختلف پرورش داده می‌شود. جثه کوچک، کم توقع بودن و مقاومت در برابر بیماری‌ها و شرایط سخت محیطی، باعث شده تا بز به‌عنوان حیوانی محبوب در بین دامداران تلقی شود. در نقاط مختلف از این حیوان علاوه بر تولید شیر و گوشت، جهت تولید پوست و الیاف مویی نیز استفاده می‌شود.

پرواربندی گوساله در راستای تامین گوشت، می تواند مزیت موفقی باشد. حدود نیمی از گوشت قرمز کشور توسط گاوهای پروار شده تأمین می‌شود؛ بنابراین این بخش از دامپروری و دامداری دارای ظرفیت زیادی برای توسعه و پیشرفت دارد. مزایای ورود به عرصه‌ی پرورش گوساله دارای جنبه های مختلف است. در کشور ما در حال حاضر پرورش گاو به دو صورت صنعتی و سنتی انجام می گیرد. در پرواربندی علمی و صنعتی از دام‌های نر جوان نژادهای گوشتی استفاده می‌شود. استفاده از ظرفیت ژنتیکی دام‌های گوشتی و کاهش کشتار دام‌های شیری و مولد از دیگر محاسن پرواربندی با روش‌های نوین است. پرواربندی گوساله با روش‌های علمی و نوین سبب کاهش دوره پرواربندی، کاهش هزینه تولید گوشت و جلوگیری از تخریب مراتع می‌شود. در صورت خرید گوساله باکیفیت، استفاده از جیره غذایی متعادل و خوراک باکیفیت، رعایت اصول بهداشت و مدیریت درست، می‌توان گوساله‌ها را پس از 10 ماه پروار با وزن 500 کیلوگرم به‌صورت زنده بفروش رساند. در هر سال می‌توان یک دوره پرواربندی را انجام داد و حدود 5500-5000 کیلوگرم گوشت قرمز آماده مصرف تولید کرد. با توججه به موقعیت شهرستان دزفول و دسترسی به مواد اولیه مورد نیاز، به نظر می رسد پروار بندی گوساله برای این شهرستان قابل توصیه است.

برای پرورش زنبورعسل، محل پرورش، بیشتر در مکان هایی است که گیاهان خودرو داشته باشد؛ مانند باغات مرکبات در دزفول، همچنین در مزارع این شهرستان نیز تعداد زیادی زنبور دار وجود دارد که از گیاه کلزا به دلیل گل دهی خوب استفاده می کنند. در زمستان و اوایل بهار تا پایان اسفند برداشت عسل انجام می شود و استان خوزستان و بوشهر علاوه بر زنبور داری، در زمستان نیز مهاجر پذیر هستند. افراد با تجربه معمولا در کنار پرورش زنبور عسل به کشاورزی و تولید محصولات زراعی می پردازند و با یک تیر دو نشان می زنند، زیرا با ادغام این 2 فعالیت علاوه بر تامین مواد غذایی برای زنبورها به دلیل کیفیت در گرده افشانی، به کشت و زراعتی با کیفیت و محصولی بی نظیر نیز دست خواهند یافت.

گاومیش دامی است که نسبت به بیمارهای دام بسیار مقاوم است و شیر تولیدی آن از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است. گاومیش برخلاف گاو که هر علوفه‌ای را نمی‌خورد و انتخابی عمل می‌کند، همه نوع علفی می‌خورد و حتی از بقایا و پسماندهای کشاورزی و جلبک های موجود در آب هم تغذیه می‌کند. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های پرورش گاومیش بالا بودن درصد چربی موجود در شیر این دام است. در سال های اخیر اقدامات خوبی برای بهبود وضعیت زندگی گاومیش داران شهرستان دزفول صورت گرفته است. گاومیش داران شهرستان نیازمند مجتمع گاومیش داری صنعتی مکانیزه برای نگهداری، تبدیل فضولات به کود، تولید فرآورده‌های لبنی و گوشتی و استقرار پزشک هستند تا بتوانند این شغل پدری را که از چندنسل پیش به آنها رسیده حفظ و از این طریق کسب درآمد کنند[9].

 

· خدمات

تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد است و حرفه های زیادی را در برمی گیرد که میزان سودآوری حرفه ها با توجه به نیاز و ظرفیت منطقه با یکدیگر تفاوت هایی دارد. برای مثال گردشگری از فعالیت هایی است که با سودآوری بسیاری همراه است . دزفول به دلیل قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی خاص که از یک طرف به کوه های زاگرس و از طرف دیگر به جلگه خوزستان ختم می شود و همچنین عبور رودخانه خروشان دز از وسط آن، دارای طبیعتی کم نظیر و بسیار بکر در بین دیگر مناطق کشور می باشد. رودخانه دز یکی از پر آب ترین رودخانه های کشور است که از میان شهر زیبای دزفول عبور می کند و به زیبایی ای شهر می افزاید. این رودخانه به دلیل بستر سنگی اش، همیشه دارای آبی زلال و تمیز می باشد. اختلاف دمای آب با محیط بیرون درگرمای تابستان که گاهی اوقات به ۳۵ درجه سانتی گراد هم می رسد، باعث شده است که از قدیم الایام مردم در فصل گرما به خنکای آب این رودخانه پناه ببرند. در حال حاضر در طول مسیر رودخانه تفریگاه ها و تفرجگاه هایی ساخته شده است که از آن ها می توان به چال کندی، پارک دولت، علی کله، پارک های ساحلی و … اشاره کرد.

علاوه بر رودخانه دز جاذبه های طبیعی و گردشگری دیگری نظیر آبشار زیبای شوی، روستای پامنار و دریاچه شهیون، دره کول خرسون، صوفی احد، دره توبیرون و... نیز موجب جذب گردشگران زیادی از مناطق مختلف کشور مخصوصا استان پهناور خوزستان و استان های همجوار می شود. درنتیجه فعالیت در زمینه گردشگری از جمله کسب و کارهای سودده در شهرستان دزفول است. این فعالیت ها می تواند در زمینه های مختلفی باشد. مثلا راه اندازی اقامتگاه های بومگردی متناسب با آداب و رسوم مردم بومی منطقه، احداث رستوران های سنتی، ایجاد گروه های توریستی برای آشنایی بیشتر با جاذبه های باستانی و تاریخی و... از این دست کسب و کارهای دارای ظرفیت در شهرستان دزفول است که هرکس باتوجه به علاقه و سرمایه و ازطرفی کشش بیشتر منطقه می تواند متناسب با آن فعالیت کند.  

 

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود تنوع تولید محصولات کشاورزی در شهرستان دزفول، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه مقداری از محصولات تولید شده در شهرستان در مراحل کاشت، داشت و برداشت به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد؛ اما مصرف آن‌ها در طی سال صورت می‌پذیرد؛ لذا احداث صنایع تبدیلی در این شهرستان می‌تواند زمان استفاده از محصولات کشاورزی را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات کشاورزی در این شهرستان می‌گردد..

طرح بسته بندی حبوبات در شهرستان دزفول به دلیل تولید حبوباتی نظیر لوبیا، عدس و ماش قابلیت اجرا داشته و می توان در این زمینه سرمایه گذاری نمود.

به دلیل تولید نهاده هایی نظیر جو، ذرت، نیشکر و ملاس چغندرقند در شهرستان دزفول می توان در این شهرستان اقدام به راه اندازی واحد تولید خوراک دام نمود. اگرچه واحدی در این زمینه فعالیت می کند، اما تولید بالای نهاده های نامبرده و نیاز بالای این محصول در کشور، موجب می شود تا بتوان به میزان بیشتری در این زمینه سرمایه گذاری نمود. با اجرای پروژه های صنعتی که از ضایعات کشاورزی و… خوراک دام تولید شود، هم غذای مورد نیاز دام‌ها تأمین می شود و شهرستان را به خودکفایی سوق می دهد و هم استفاده از مواد اولیه ارزانتر در تولید این محصول سبب خواهد شد تا قیمت تمام شده آن پایین تر و در نتیجه قیمت فروش آن نیز پایین باشد. تولید خوراک دام می تواند زمینه اشتغال خوبی را به طور مستقیم و غیر مستقیم برای افراد شهرستان ایجاد کند.

سلامت خاک، انسان و هزینه‌های اقتصادی، سه فاکتور مهم در فعالیت‌های کشاورزی هستند و در این میان مسأله تولید و استفاده از محصولات ارگانیک همواره مطرح بوده است. کود ارگانیک یا آلی، طبیعی بوده و متشکل از، مواد آلی بر پایه کربن است که از مواد زنده و یا سابقا زنده بدست می‌آید. این کود شامل فضولات حیوانی، پسماندهای گیاهی و دیگر فرآورده‌های متعدد ارگانیسم‌های زنده موجود در طبیعت می باشد. با استفاده از این کودها نه‌تنها افزایش بهره‌وری محصول ثابت شده است بلکه هزینه نهایی نیز 60 درصد کاهش می‌یابد. این کسب و کار با استفاده از پسماندهای گیاهی در شهرستان دزفول قابلیت اجرا دارد.

بسته‌بندی به عنوان یک ابزار کارآمد سالهاست که مورد توجه کارشناسان علم بازاریابی قرار گرفته است. استفاده از انواع مختلف بسته ‌بندی ضمن اینکه قابلیت نگهداری بهتری را به کالا می‌بخشد، در کسب سهم بالاتری از بازار برای کالای مورد نظر نیز مؤثر است. آلودگی و فساد مواد پروتئینی حیوانی و فراورده‌های دامی موجب افت قابل توجه ارزش غذایی و نهایتاً خروج مواد با ارزش غذایی از چرخه مصرف می شود، لذا رعایت بهداشت در تهیه و عرضه آن باعث افزایش سطح بهداشت عمومی جامعه می‌گردد. مصرف گوشت های قطعه بندی شده‌ای که در ظرف های یکبار مصرف ارائه می شوند و حاوی برچسب‌هایی هستند که نشان دهنده رعایت شرایط بهداشتی و نظارت دامپزشکی است، توصیه می شود. گوشت سالم و بهداشتی دارای رنگ، بو و شکل فیزیکی طبیعی، عاری از هر گونه فضولات و کاملاً تمیز و بدون آثار خون مردگی است. یکی از روش‌های تازه ماندن گوشت، بسته‌بندی مناسب است. بسته بندی باید به گونه‌ای باشد که گوشت را در مقابل نفوذ طعم، بو، رنگ و سایر عوامل خارجی محافظت کرده و از خشک شدن و تبخیر سطحی جلوگیری کند. با توجه به موقعیت شهرستان دزفول و تعداد دام های تولیدی، به نظر می رسد فعالیت در زمینه بسته بندی گوشت می تواند یک گزینه مناسبی باشد.

فراوری پوست دام شامل استفاده از پوست گاو در صنعت چرم دوزی  و همچنین استفاده از پشم و کرک گوسفند و بز در صنعت ریسندگی، ضمن ایجاد درآمد مناسب برای سرمایه گذار، سود خوبی هم نصیب دامدار می‌کند. ایجاد این کسب و کار در شهرستان دزفول با دارا بودن کشتارگاه صنعتی دام و قطب تولید گوشت بودن در استان خوزستان اهمیت بسیاری پیدا می کند و نیاز است تا به صورت جدی به آن پرداخته شود.

احداث سردخانه محصولات کشاورزی در شهرستان دزفول به منظور ذخیره و ایجاد ارزش افزوده بیشتر درجهت تامین کالاهای کشاورزی در خارج از فصل در این شهرستان پیشنهاد می شود. از مهمترین مزایای استفاده از سردخانه میوه و سبزی می توان به جلوگیری از فساد محصول اشاره کرد. روند انواع فسادها از قبیل فساد فیزیکی، فساد شیمیایی یا تغییر رنگ محصول، فساد ناشی از وجود میکروارگانیسم ها و غیره با نگهداری در سردخانه ها به شدت کند شده و حفظ کیفیت محصول در زمان طولانی تر حاصل می گردد. از دیگر مزایای با اهمیت احداث سردخانه میوه، کنترل قیمت بازار است. ذخیره کردن میوه در سردخانه موجب می شود در ماه هایی که مصرف میوه بسیار است و فصل برداشت آن محصول خاص نیست، بازار با کمبود مواجه نشده و حباب قیمت ایجاد نگردد. در واقع با ساخت سردخانه میوه تعادلی در عرضه و تقاضا ایجاد می گردد و موجب خواهد شد از افزایش بی رویه قیمت که به ضرر مصرف کننده است و از کاهش بیش از حد آن که به ضرر باغداران است جلوگیری به عمل آید؛ بنابراین نقش سردخانه های میوه جات به عنوان حد واسط بازار و باغداران در این بین بسیار پر رنگ و حیاتی است.

ویژگی مهم عسل آن است که این ماده طبیعی به دلیل نداشتن آب، به شرط دوری از رطوبت، در مدت طولانی فاسد نمی‌شود. این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد که بیش از ۶۰ درجه، حرارت ببیند. البته برای حفظ قدرت ضد میکروبی عسل باید آن را در مکانی تاریک و یا در ظرف شیشه ای مات یا تیره خارج از یخچال نگه داشت. نگهداری عسل در ظروف فلزی برای مدت طولانی مناسب نیست. بدین منظور امروزه بسته بندی عسل به شکل های جذاب، خلاقانه و مناسب جهت نگهداری رو به افزایش است. بسته‌بندی های شکیل، باعث جذب بیشتر مشتری و همچنن تسهیل در حمل و نقل عسل می‌شود؛ لذا کار کردن در حوزه بسته بندی عسل تولیدی شهرستان علاوه بر سودآوری باعث ایجاد اشتغال پایدار می‌شود.

لازم به ذکر است که مشاغل فوق با احداث بیش از یک یا دو واحد به حالت اشباع می‌رسند و سرمایه گذار باید بازار مصرف و وجود مواد اولیه را به صورت دقیق مورد بررسی قرار دهد.

 

· صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فراوری محصولات کشاورزی مهم ترین روش برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به درآمد های نفتی و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی محسوب می‌شود. ایجاد صنایع غذایی، علاوه بر اشتغالزایی، باعث ارتقای سطح درآمد ارزی می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد زیادی، ممکن می‌کند.

همانگونه که پیش از این بیان شد، شهرستان درفول از جمله قطب های تولید سبزیجات و صیفی جات در کشور است که سالانه حجم بالایی از انواع صیفی جات را راهی بازارهای داخل و خارج از کشور می کند. البته به دلیل میزان انبوه تولید ممکن است در برخی فصول محصولات نامبرده با فساد و یا عدم فروش مواجه شوند که به این منظور راه اندازی واحدصنعتی تولید ترشی و شور صیفی جات پیشنهاد می گردد. ترشی و شور، بیشتر به‌عنوان یک چاشنی در کنار غذا مصرف می شود و به دلیل خاصیت اسیدی که دارد، باعث افزایش اشتها و میل به غذا خوردن در افراد می‌شود. این محصول یکی از فرآیندهای نگهداری طولانی‌ مدت صیفی‌ و سبزیجات است. در جوامع امروزی به دلیل افزایش مشغله افراد و شاغل بودن بسیاری از زنان، فرصت کافی برای تهیه آن در منزل و توسط خود افراد وجود ندارد و اکثر خانواده‌ها تمایل دارند ترشی و شور موردنیاز خود را به‌صورت آماده تهیه نمایند. بنابراین راه اندازی کسب‌ وکار تهیه ترشی و شور می‌تواند راهی برای پاسخ به این نیاز افراد شهرستان و کسب درآمد باشد.

قسمت‌های مختلف سبزیجات مانند: برگ، غنچه، ساقه، ریشه، غده، پیاز، گل، میوه و دانه به‌صورت خام، پخته، خشک‌شده، پودر شده یا کنسرو به مصرف می‌رسند. به‌صورت رایج با ایجاد تغییراتی مانند؛ خرد کردن، خشک کردن، سرخ کردن و انجماد، سبزی‌های خام، فرآوری می‌شوند. با توجه به مراحل آماده‌سازی زمان‌بر و مشغله زیاد، افراد فرصت چندانی برای آماده‌سازی سبزی‌ها ندارند، بنابراین چنانچه بتوان این مراحل (پاک کردن، شست‌و‌شو، ضدعفونی، خرد کردن و سرخ کردن) را انجام داد و محصولی آماده مصرف ارائه نمود، با مصرف ساده‌تر سبزی، افراد بیشتری می‌توانند این گروه مواد غذایی را مصرف نمایند و هم‌چنین از ایجاد ضایعات و اتلاف این محصولات جلوگیری خواهد شد. فرآوری انواع سبزی‌ها به شکل صنعتی، نیمه‌صنعتی و خانگی صورت می‌گیرد، بر همین اساس می‌توان کارخانه‌های بزرگ، سوله و کارگاه‌های متوسط و یا کوچک و حتی منزل را برای تولید این نوع محصولات استفاده کرد که البته بایستی دارای شرایط بهداشتی منطبق بر استاندارد باشد. سبزیجات استان خوزستان به خاطر کیفیت بالا و طعم بی نظیر خود درکشور معروف هستند و با کسب و کار فرآوری و بسته بندی این سبزیجات می توان امکان دسترسی به این کالاها را در نقاط دورتراز این استان نیز فراهم نمود.

کسب و کار دیگری که در حوزه صنایع غذایی برای شهرستان دزفول پیشنهاد می گردد، تولید کنسانتره آب هویج است که باتوجه به حجم هویج تولیدی منطقه توجیه اقتصادی خوبی دارد. هویج محصولی است که دارای املاح معدنی و تصفیه کننده خون، ضد عفونت معده، ضد عفونت روده، ضد کم خونی و... است. در واقع کنسانتره آب هویج، آب هویج تغلیظ شده است و بعد از بسته بندی در بشکه های استیل منجمد می شود. از کنسانتره آب هویج برای رنگ دهی و طعم دهی به آبمیوه ها استفاده می شود. به علاوه از آنجایی که هویج همیشه در دسترس نیست و امکان نگهداری آن به صورت تازه برای همیشه وجود ندارد، تولید کنسانتره آب هویج بهترین کار برای استفاده همیشگی از این محصول و عرضه آن است.

صنعت تولید رب گوجه فرنگی دارای کاربردهای فروانی از قبیل چاشنی و بهبود دهنده رنگ و طعم انواع غذا و ماده اولیه سس‌ها و کنسروها است. با توجه به اینکه کاشت گوجه فرنگی در شهرستان دزفول در سطح وسیعی انجام می شود، تولید رب و پودر گوجه فرنگی از مزیت های قابل سرمایه گذاری است. پودر گوجه‌فرنگي محصولي است كه زمان زیادی از توليد آن در كشور نمي‌گذرد و در همین مدت هم توانسته جاي خود را در بازار باز كند. اين پودر به دليل داشتن وزن و حجم كمتر نسبت به ساير فراورده‌هاي گوجه‌فرنگي، باعث سهولت و صرفه‌جويي در حمل‌ونقل و بسته‌بندي شده و ماندگاري و عمر مفيد بيشتري دارد. از طرفي برخی آنتي ‌اكسيدان‌های موجود در گوجه‌فرنگي طی فرايند توليد رب از بين مي‌ رود، اما اين مواد در پودر گوجه حفظ شده و از بين نمي‌روند.

درحال حاضر بیشتر شیر تولیدی در شهرستان دزفول پس از جمع آوری جهت فرآوری به کارخانه لبنیات شوش که شهرستان مجاور دزفول است منتقل می شود. کارشناسان معتقدند که این حجم تولید شیر خود برای راه اندازی یک واحد صنعتی در شهرستان دزفول کفایت می کند و می توان در زمینه راه اندازی این واحد در شهرستان سرمایه گذاری کرد. شیر و فرآورده هاي آن از مهمترین اجزاي تشکیل دهنده جیره غذایی انسان است که از لحاظ ارزش غذایی از کلسیم، فسفر، ویتامین هاي مورد نیاز و پروتئین غنی می‌باشد و همیشه استقبال بسیار خوبی از این نوع محصولات می شود. البته باید توجه داشت برای موفقیت در این زمینه باید به بالابردن توانایی رقابت با نشان‌های تجاری معروف نیز فکر کرد.

 

· شیلات

شیلات از حوزه های شغلی سوددهی است که ظرفیت بسیارخوبی در شهرستان دزفول برای آن وجود دارد و اگر از این ظرفیت های شیلاتی استفاده شود، ارزآوری بسیار خوبی برای کشور ایجاد خواهد شد. خوزستان در تولید ماهیان گرمابی با مازندران و گلستان در حال رقابت بوده و ظرفیت بالایی در زمینه پرورش ماهیان گرمابی در این استان وجود دارد.

در شهرستان دزفول در حال حاضر واحدهای پرورش ماهیان کپور و ماهیان خاویاری فعالیت می کنند و با تامین آب مورد نیاز جهت این فعالیت و اخذ مجوزهای لازم می توان در زمینه پرورش ماهیان گرمابی و زینتی در شهرستان دزفول فعالیت نمود.

ماهیان گرمابی در محدوده دمایی 27-20 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. بزرگ‌ترین خانواده ماهيان آب شيرين، کپورماهیان هستند. این ماهی در مقایسه با سایر گونه‌های پرورشی در آب‌های گرم و معتدل، ارزشمندترین ماهی ازلحاظ اقتصادی است و نیز ارزش‌های تغذیه‌ای فراوانی دارد. ازاین‌رو آموزش توسعه پرورش این ماهی می‌تواند در راستای تأمین غذای جمعیت کشور و نیز افزایش سطح معیشتی مردم مؤثر باشد.

شاید سال‌ها قبل نگهداری ماهیان زینتی، موضوع چندان شایعی نبود و تنها عده‌ی معدودی در خانه‌های خود، آكواريوم  و ماهی زینتی نگهداری می‌کردند؛ اما در سال‌های اخیر، با توجه به رواج آپارتمان‌نشینی و دور افتادن انسان از طبیعت، شرایط به‌گونه‌ای رقم خورده است که بازار ماهیان زینتی رونق گرفته و زمینه‌ساز ایجاد مشاغل مختلف شده است. به‌طوری‌که امروزه شاهد آن هستیم در بسیاری از شهرها، چندین مغازه به خرید و فروش این آبزیان مشغول هستند. پرورش ماهیان زینتی نیاز به آب کمی دارد و می‌توان از آب‌های شهری برای تولید آنها استفاده کرد.

 

· طیور

امروزه یکی از معیار های پیشرفت جوامع، وضعیت تغذیه به ویژه تغذیه پروتئین توسط افراد آن جامعه است. وظیفه متخصصین علوم دامی تولید پروتئین با حداکثر کیفیت و عملکرد و حداقل هزینه و بار محیطی می باشد. فراورد های طیور از مهم ترین منابع پروتئینی در اغلب کشور ها هستند. به طوری که تولید و مصرف آن ها در اغلب کشورها با سرعت روز افزون در حال افزایش است.

در این زمینه برای پرورش بسیاری از طیور شرایط مساعدی در شهرستان دزفول وجود دارد، اما نکته ی مهم و قابل توجه، بازاریابی جهت فروش محصولات تولیدی است. درواقع وجود بازارفروش دائمی و مطمئن می تواند زمینه را برای گسترش طرح های پرورش طیور چه به صورت سنتی و چه صنعتی فراهم نماید. بنابراین طیوری که به آن پرداخته می شوند، به شرط بازازیابی مناسب مزیت پرورش دارند و درحال حاضر اولویت پرورش به غیر از مرغ گوشتی برای تمامی آن ها یکسان است.

ارزش غذایی بالای گوشت طیور، کم بودن افت پس از کشتار، سالم وبهداشتی بودن گوشت طیور، قابلیت هضم و جذب بالا، سرعت رشد سریع، صرفه جویی در جایگاه و زمین و برگشت سریع سرمایه از فواید پرورش مرغ گوشتی است. بدیهی است گوشت مرغ به سبب مزیتهای فراوانی که دارد به عنوان منابع تامین پروتئین می تواند مطرح و نیاز عمومی منطقه و کشور را در این زمینه مرتفع نماید. نسبت ضایعات در گوشت مرغ در مقایسه با سایر دام ها کمتر است، به طوری که در گوشت گوسفند ضایعات حدود 50 % و در مرغ حدود 25 % است. ضریب تبدیل جیره غذائی به گوشت در مرغ نسبت به سایر دام ها بالا بوده به طوری که در مرغ های اصلاح شده این ضریب 2 تا 2/2 و در گوساله و گاو بین 6 تا 9 % متغیر است. با توجه به دلایل فوق ایجاد واحد پرورش مرغ گوشتی در شهرستان مزیت دارد و تنها باید بازاریابی کرد تا بتوان محصول را با قیمت مناسب به فروش رساند.

بلدرچین پرنده ای با جثه کوچک، در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم است. پرورش بلدرچین به دلیل هزینه های جاری پایین، اشباع نبودن بازار فروش در شهرستان دزفول و استان خوزستان، کوتاه بودن دوره پرورش (40 روز) و عدم پرورش انحصاری توسط شرکت های بزرگ دارای مزیت است. محصولات این پرنده شامل گوشت، تخم بلدرچین و کود است. گوشت و تخم این پرنده دارای ارزش غذایی و دارویی و همچنین سرشار از پروتئین است.

قرقاول یکی از بهترین پرندگانی است که حتی نسبت به بقیه طیور در زمینه پرورش، از سودآوری بالایی برخوردار است؛ ولی به دلیل عدم اطلاع رسانی های کافی هنوز خیلی از پرورش دهندگان، آگاهی کافی نسبت به این نوع پرنده ندارند. قرقاول به دلیل ویژگی های ظاهری و جنبه زیبایی بال و پرها و خواص بسیار زیاد گوشت آن مانند؛ عدم وجود چربی، وجود مواد معدنی و گروه عظیمی از ویتامین ها، لذیذ بودن گوشت آن بعد از آهو، سریع الهضم بودن، نداشتن هیچ گونه عارضه مصرفی برای سیستم گوارش و همچنین خواص آن برای درمان فراموشی و کم خونی، بسیار مورد توجهه قرار گرفته است. این پرنده نیاز به مراقبت مداوم ندارد و نسبت به شرایط آب و هوایی شهرستان مقاوم است. درضمن می‌توان روی صادرات گوشت قرقاول به کشورهای دیگر (مخصوصاً کشورهای حوزه خلیج فارس) کار کرد؛ بنابراین پرورش آن سوددهی بالایی در شهرستان دزفول به دلیل نزدیکی به آبهای آزاد و کشورهای خلیج فارس خواهد داشت.

شترمرغ در گروه پرندگان طبقه بندی شده و گوشت آن جزء گوشت‌های قرمز محسوب می‌شود که نسبت به دیگر گوشت‌های قرمز کم چرب‌تر و سالم‌تر است به طوری که ۹۰ درصد آن قابلیت هضم داشته و بعد از گوشت ماهی در رتبه دوم قرار دارد. پوست این پرنده از بهترین نوع چرم بوده، مقاومتش3 برابر چرم گاو  است، از پر و تخم شترمرغ، ناخن و قرنیه چشم آن برای مصارف صنعتی، دارویی، زینتی و نیز تولید نخ بخیه استفاده می شود. همچنین با استفاده از پوکه تخم این پرنده در زمینه صنایع دستی و  خلق آثار هنری، می توان اشتغال زایی کرد. شرایط آب و هوایی حاکم بر شهرستان دزفول، محیط بسیار مناسبی برای پرورش این نوع از پرنده با هزینه نسبتا کم می باشد.

با توجه به نیاز روزافزون جامعه به مواد پروتئینی و افزایش روند مصرف تولیدات دامی و به خصوص طیور، امروزه پرورش اردک نیز مورد توجه قرار گرفته است. وجود آن‌ها به گونه ای باعث شخم زدن زمین می شود و فضولات آن ها نیز نوعی کود برای محصول است. از دیگر مزایای مهم پرورش اردک، مبارزه بیولوژیک با کرم ساقه‌خوار برنج و کرم برگ‌خوار حلزون و سایر آفات است. هزینه غذایی اردک نسبت به مرغ کمتر است و درصدی از نیاز غذایی روزانه خود را از راه چریدن و محیط آزاد دریافت می‌کند. جوجه اردک‌ها تقریبا از تمام گیاهان موجود در یک مزرعه تغذیه می‌کنند. گوشت اردک گرم بوده و مانند مرغ واکسینه نمی‌شود، بنابراین گوشت آن مشکل هورمونی نداشته و از ارزش غذایی بالایی برخوردار است. با توجه به موارد گفته شده، تولید اردک در شهرستان دزفول قابل پیشنهاد است.

گوشت بوقلمون دارای خواص غذائي ويژه ای است و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد؛ بنابراین مي تواند جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز علی الخصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. گوشت سفيد 65 درصد و گوشت قرمز 35 درصد وزن يک لاشه 8 کيلوئي بوقلمون را تشکيل مي دهد. تولید بوقلمون گوشتی به دلیل در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی بوقلمون، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه  در شهرستان دزفول حائز اهمیت است.

 

· صنعت

مشاغل صنعتی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصادی کشور است. اما در کشور ما آن گونه که باید به آن توجه نشده است و لازم است از پتانسیل های هر شهرستان در این حوزه برای پیشرفت اقتصادی کشور استفاده شود. در شهرستان دزفول، تعدادی واحد صنعتی در زمینه های مختلف وجود دارد، اما پتانسیل های شهرستان نشان دهنده این موضوع است که همچنان برای ایجاد واحدهای صنعتی جدید ظرفیت وجود دارد. مشاغل صنعتی از عوامل مهم توسعه اقتصادی هر کشوری است. متاسفانه با اینکه ظرفیت های بسیار خوبی در شهرستان برای ایجاد مشاغل صنعتی وجود دارد، نقش این حوزه شغلی آن چنان که باید پررنگ نیست. در صورتی که با اندکی ریسک پذیری می توان واحدهای سودآوری را در شهرستان احداث کرد.

به دلیل مصرف بسیار زیاد و نیاز بالا به پلاستیک و ظروف پلاستیکی، این محصولات بیشترین سهم پسماند در جهان را دارند. با توجه به افزایش جمعیت و به دنبال آن افزایش میزان مصرف مواد، زباله ها، پسماندها و مدیریت صحیح آنها به چالشی جدی برای کلان شهرها در دنیا تبدیل شده است . به همین خاطر طرح هایی نظیر تولید انرژی از سوزاندن زباله ها، تفکیک و بازیافت آنها و همچنین فرآوری آنها به روشهای مختلف نظیر کمپوست و یا تجزیه آنها درطبیعت بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به دلیل ویژگی های مناسب این محصولات برای بازیافت می توان از آن‌ها محصولات دیگری مانند ساک دستی، روکش های صندلی، موارد مورد استفاده در صنایع خودرو سازی و... تولید کرد. از فواید بازیافت مواد پلیمری می توان عدم نیاز به سرمایه زیاد و نرخ بالا در بازگشت سرمایه را نام برد. صنعت بازیافت در ایران صنعتی نوپا بوده ولی از نظر اقتصادی و زیستی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که می توان با نوآوری در زمینه بازیافت و استفاده از تجهیزات مناسب زمینه را برای تولید محصولات بازیافتی با کیفیت بالا ایجاد کرده و این صنعت پرسود و مفید را در شهرستان دزفول گسترش داد.

واحدهایی که درحال حاضر در زمینه صنعت در شهرستان دزفول فعالیت می کنند عبارتند از؛ کارخانه روغن ساعی، تولید موبایل شوش، ایزوگام، کارخانه فولاد روهینا، سوسیس و کالباس تکین، بسته بندی محصولات پروتئینی روز پروتئین، کارخانه آرد، مجتمع تولید قارچ، تولید دوده صنعتی سام، تولید ماکارونی، خمیرمایه[10] و... .

 

کشاورزی

صنایع

خدمات

ردیف

زراعت

باغداری

دامداری

طیور

شیلات

صنایع تبدیلی و تکمیلی

صنایع دستی

صنایع غذایی

صنعت

خدمات

1

کشت کلزا (1)

احداث باغ مرکبات (1)

پرورش گوسفند بومی (1)

پرورش مرغ گوشتی (1)

پرورش ماهیان گرمابی (1)

بسته بندی حبوبات (1)

کپوبافی (1)

تهیه ترشی و شور (1)

بازیافت زباله (1)

طرح های گردشگری (1)

2

کشت کنجد (1)

کاشت صیفی جات (1)

پرورش گوسفند افشاری (1)

پرورش بلدرچین (2)

پرورش ماهیان زینتی (2)

تولید خوراک دام (1)

خراطی (1)

فرآوری و بسته بندی سبزیجات (1)

3

کشت آفتابگردان (1)

کاشت سبزیجات (1)

پرورش بز (1)

پرورش قرقاول (2)

تولید کود ارگانیک (2)

گیوه بافی (2)

کنسانتره هویج (2)

4

کشت ذرت (1)

کاشت آلوئه ورا (1)

پرواربندی گوساله (2)

پرورش شترمرغ (2)

بسته بندی گوشت (3)

تولید نی دزفولی (3)

فرآوری گوجه (2)

5

کشت حبوبات (2)

احداث گلخانه صیفی جات (1)

پرورش زنبورعسل (2)

پرورش اردک (2)

فرآوری پوست و پشم دام (3)

تولید لبنیات (3)

6

کشت سیر (2)

احداث گلخانه تولید نشاء (1)

پرورش گاومیش (3)

پرورش بوقلمون (2)

احداث سردخانه صنعتی (3)

7

کشت شبدر (2)

احداث گلخانه گل و گیاه زینتی (1)

بسته بندی عسل (4)

8

کشت چغندرقند (3)

کاشت درخت پالونیا (2)

9

کشت گیاهان دارویی (3)

احداث باغ زیتون (2)

10

احداث باغ انگور (2)

11

احداث باغ سنجد (3)

12

احداث باغ انجیر (3)

· صنایع دستی

صنایع دستی چکیده و ثمره ذوق و هنر هنرمندان و صنعتگرانی است که با دستان پرتوانشان روح و جان فرهنگ و هنر به یادگار مانده از نیاکان خویش را جاودانه می‌سازند. صنایع دستی نماد فرهنگ اصیل، تاریخ کهن و هنر بی‌مثال مردم این سرزمین اسطوره‌ای است، گوهرِ پاکیزه و قیمتیِ مردمی که نه به وسیله صنعت بلکه به دستِ پرتوان صنعتگران، هنرمندان و بافندگان این دیار کهن تولید شده است.

نکته ای که در رابطه با صنایع دستی وجود دارد این است که برخلاف زحمتی که هنرمند می کشد تا یکی از صنایع دستی را تولید کند، متاسفانه به علت عدم حمایت و بازارفروش داخلی و خارجی، رغبت به سمت فعالیت در این زمینه کاهش یافته است و بسیاری از هنرهای دستی به همین دلیل به فراموشی سپرده شده اند. هرچند در ادامه هم توضیحاتی راجع به پتانسیل های صنایع دستی در شهرستان دزفول آورده می شود اما در هرصورت اگر توجهی به آن از سمت دولت و نهادهای مربوطه نشود، نمی توان انتظار موفقیت برای آن داشت.

تنوع صنایع دستی در دزفول انقدر زیاد است که این شهر را قطب صنایع دستی خوزستان می‌دانند. کپو یکی از مهم‌ترین صنایع‌ دستی دزفول است که به نقاط مختلف ایران صادر می‌شود. حدود ۵۰۰ سال است که کپوبافی در دزفول رایج است. برگ‌های درخت نخل مواد اولیه‌ برای تهیه کپو می باشد. برای بافتن کپو این برگ‌ها را می‌چینند و در سایه خشک می‌کنند. بعد مقدار مورد نیاز از این برگ‌های خشک‌شده را در آب خیس می‌کنند تا شکنندگی‌اش از بین بروند و بشود آن‌ها را بافت. دزفول را به شهر آجر هم می‌شناسند و کپوبافی این منطقه اقتباسی است از آجرکاری‌های شهر دزفول. از کپوها برای نگهداری اشیای مختلف، از جواهرات گرفته تا خشکبار و نان، استفاده می‌شود.

خراطی هنر ساخت اشیاء از چوب است و قدمتش به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. درخت جغ یا شیشم که چوب انعطاف‌پذیری دارد و در صنعت خراطی از آن بسیار استفاده می‌شود، به‌طور طبیعی در دزفول می‌روید و شاید همین باعث شده است که خراطی در دزفول رواج داشته و یکی از مهم‌ترین صنایع دستی دزفول باشد. برخی از آثار خراطی هنرمندان دزفول به ثبت جهانی رسیده است، برای مثال استاد عبدالرحیم فروتن یکی از هنرمندانی است که آثارش از طرف سازمان جهانی یونسکو ثبت شده است .تنها موزه خراطی در ایران هم در خانه تاریخی تیزروی دزفول واقع شده و تعداد بسیاری از آثار هنری خراطی در آن به نمایش گذاشته شده است.

از آنجایی که خوزستان آب‌وهوایی گرم دارد، پوشش مردمانش باید طوری باشد که بتوانند گرمی هوا را تحمل کنند. گیوه‌بافی هم در پی تأمین همین نیاز در دزفول رایج شده است. گیوه‌های نخی به ‌خاطر امکان عبور هوا و رویه نرمی که دارند از قدیم در خوزستان طرفدار داشته و جزو صنایع دستی دزفول و بهبهان به حساب می‌آمدند. البته این‌روزها سبک زندگی‌ها عوض شده و جوانان کمتر به پوشیدن گیوه تمایل دارند، با‌این‌حال هنوز هم در این شهر کسانی هستند که گیوه‌هایی زیبا تهیه می‌کنند و درصورت وجود بازارفروش خوب، می توان روی این کسب و کار سرمایه گذاری نمود.

هنر خوشنویسی در سراسر ایران طرفدار دارد. جایی که خطاط‌ها با ذوق و سلیقه‌ای مثال زدنی اشعار زیبای شعرای پرآوازه این مملکت را با استفاده از قلم نی‌های مرغوب روی کاغذ می‌آورند. بهترین قلم نی‌های کشور محصول شهر دزفول است. در واقع ساخت یک قلم نی نیاز به مهارت خاص و متریال با کیفیتی دارد. در این شهر حدود ۴ هکتار از زمین‌های کشاورزی آن به کاشت قلم نی اختصاص یافته است.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مشاغل	مزیت
احداث باغ مرکبات	1
کاشت سبزیجات	2
کاشت صیفی جات	3
کشت کلزا	4
پرورش گوسفند	5
احداث گلخانه گل و گیاه زینتی	6
کشت کنجد	7
پرورش گوسفند افشاری	8
بسته بندی حبوبات	9
تهیه ترشی و شور	10
احداث گلخانه تولید نشاء	11
پرورش بز	12
کاشت آلوئه ورا	13
احداث گلخانه تولید صیفی جات	14
تولید خوراک دام	15
فرآوری و بسته بندی سبزیجات	16
طرح های گردشگری	17
پرورش مرغ گوشتی	18
احداث گلخانه سبزیجات	19
پرواربندی گوساله	20
تولید کنسانتره هویج	21
پرورش زنبور عسل	22
کشت گلرنگ	23
کشت آفتابگردان	24
پرورش گاومیش	25
کشت ذرت	26
تولید گود ارگانیک	27
بسته بندی گوشت	28
کاشت درخت پالونیا	29
احداث باغ زیتون	30
کشت حبوبات	31
فرآوری پوست و پشم دام	32
کپوبافی	33
بازیافت زباله	34
پرورش گاومیش	35
کشت سیر	36
احداث باغ انگور	37
پرورش ماهیان گرمابی	38
احداث سردخانه صنعتی	39
فرآوری گوجه	40
کشت شبدر	41
پرورش بلدرچین	42
احداث باغ انجیر	43
بسته بندی عسل	44
پرورش قرقاول	45
کشت گیاهان دارویی	46
احداث باغ سنجد	47
پرورش شترمرغ	48
کشت چغندرقند	49
خراطی	50

*این فایل با همکاری کمیته امداد امام خمینی(ره) تهیه و تدوین شده است.