فومن

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان فومن ارائه‌شده‌است.

 

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

1. زراعت و باغداری
2. دامداری
3. طیور
4. صنایع غذایی
5. شیلات
6. صنایع تبدیلی و تکمیلی
7. صنایع دستی
8. خدمات
9. صنعت

 

 

زراعت

برنج مهم ترین غلات و اقلام غذایی جهان است و بسیاری از مردم در تامین وعده های غذایی خود به این محصول وابسته هستند. در این بین، برنج هایی که در استان‌های شمالی کشت می‌شوند، به دلیل شرایط مناسب و لازم مانند آب و رطوبت کافی و خاک مناسب، از بهترین برنج هایی هستند که عطر، طعم و کیفیت مطلوبی دارند.

در شهرستان فومن بیشترین کشت، را برنج به خود اختصاص داده است و با توجه به اقلیم این منطقه و شرایط آب وهوایی، کشت آن همچنان قابلیت گسترش داشته و سود خوبی به دنبال دارد.

بعد از کشت برنج در حوزه زراعت، کشت سیر قرار دارد که طبق لیست مزیت به نظر می‌رسد کشت این محصول در شهرستان جواب می‌دهد.

 

باغداری

امروزه چای یکی از اجزای جدایی ناپذیر زندگی مردم ایران است. باتوجه به شرایط اقلیمی مورد نیاز برای کشت چای، مناطق شمالی کشور ما، از مناسب ترین مناطق برای کشت آن است. همچنین عمده محصول این شهرستان در حوزه باغی، چای است که پس از برنج، محصول غالب شهرستان بوده و سالی یک بار در شهرستان کاشته می‌شود؛ بنابراین کاشت چای از مزیت هایی خوبی است که توجیه اقتصادی دارد؛ زیرا علاوه بر سازگاری آن با شرایط اقلیمی این منطقه، کارخانه فراوری آن نیز در این شهرستان وجود دارد.

بعد از چای در برخی باغات  فومن کیوی کاشته می شود و به دلیل آب و هوای مناسب فومن، تولید این محصول در شهرستان رونق پیدا کرده و گسترش آن نیز از مزیت های خوب شهرستان فومن است.

پرورش قارچ خوراكی اهمیت بسزایی در كشور ما پیدا كرده است. با بالارفتن قیمت انواع محصولات پروتئینی خانواده گوشتی در كشور و كشف هر روزه مضرات این نوع مواد، فضا برای ورود محصولات پروتئینی سالم‌تر و با ارزش غذایی بالاتر، همانند قارچ به فرهنگ مصرف عموم فراهم شده‌است؛ بنابراین در این زمینه، بازار و تقاضا بسیار زیاد است و باتوجه به اقلیم مناسب این شهرستان، پرورش قارچ، علاوه بر اشتغال زایی، صرفه اقتصادی نیز دارد.

گلخانه‌های تولید گل‌های زینتی و گیاهان تزئینی نیز در شهرستان وجود دارند که تولیدات خود را به سایر کشورها صادر کرده و یا به شهرداری ها می‌فروشند. بنابراین توسعه این نوع از گلخانه‌ها دارای مزیت است. راه‌اندازی چنین گلخانه‌هایی باید در زمان مناسب[1] انجام‌شود تا سود خوبی بدست آید.

کشت صیفی جات مانند گوجه و خیار و سبزی جات در این شهرستان بیشتر به صورت گلخانه ای و چند مورد هم در فضای باز انجام می‌شود. همچنین در مورد گوجه، خیار و سبزی جات، کاشت به صورت گلخانه ای و غیر گلخانه ای وجود دارد و چون تقاضا و بازار مصرف برای این موارد زیاد است، گسترش آن می‌تواند نقش بزرگی را در توسعه اقتصادی این شهرستان ایجاد کند.

با توجه به اهمیت نوغانداری، توسعه توتستان ها نیز قابلیت سرمایه گذاری را دارد. در ادامه نیز می‌توان به کشت کدو، گردو و توت فرنگی اشاره کرد که در حال حاضر نیز کشت آنها در این شهرستان انجام می‌شود و بسیار هم موفق است؛ بنابراین گسترش این کشت نیز از مزیت هایی است که قابلیت پیشرفت و توسعه دارد.

در اولویت آخر باغداری نیز احداث باغات سیب، گلابی، بالنگ، پرتقال، نارنگی، گریپ فروت، خرمالو و کشت خربزه و هندوانه وجود دارد که در لیست مزیت سنجی قرار گرفته اند و به نظر می‌رسد با توجه به اقلیم مورد نیاز برای کشت این محصولات و شرایط آب و هوایی منطقه، کشت آنها موفق باشد.

در زمینه زراعت و باغداری لازم به ذکر است که تمام زمین های شهرستان کاشته نشده‌اند و زمین بلا استفاده در شهرستان وجود دارد. [2]

 

دامداری

دامداری یکی از مشاغل رایج در شهرستان بوده که به گفته کارشناسان امکان توسعه آن فراهم است. طبق بررسی‌های انجام‌شده می‌توان در زمینه بالا بردن تعداد گاوهای شیری و ایجاد مجتمع های دامداری صنعتی در شهرستان اقدام کرد که در این زمینه چندین مورد تقاضا در شهرستان وجود دارد که نیاز به سرمایه گذاری های بین 50 تا 300 میلیون تومان دارند. [3]همچنین در زمینه نیمه صنعتی کردن دامداری ها نیز می توان در شهرستان کار کرد.

در زمینه دامداری، هر دو دام سبک و سنگین را می‌توان در شهرستان پرورش داد. البته تعداد دام‌های سنگین مانند گاو در شهرستان بیشتر از تعداد دام های سبک مانند گوسفند است. نژادهای بومی و محلی در هر دو مورد شیری و پرواری در فومن هستند و نژادهای اصلاح‌شده در شهرستان کمتر پرورش داده می‌شوند. پرورش گاو شیری در این شهرستان از مزیت هایی است که به سبب وجود بازار برای مصرف و صنایعی برای فراوری شیر آن، انگیزه های لازم برای پرورش را در دامدار ایجاد می‌کند.

با توجه به اینکه شهرستان فومن یکی از قطب های پرورش کرم ابریشم است، گسترش نوغانداری هم از مزیت هایی است که ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد؛ زیرا تولید نخ های ابریشمی نسبت به سایر طرح های صنعتی، سرمایه چندانی نمی‌خواهد و یک صنعت رو به رشد است که با کمی خلاقیت می‌توان بازار بزرگتری حتی در خارج از کشور برای آن ایجاد کرد.

بعد از موارد فوق به دلیل وجود مراتع زیاد در شهرستان، می‌توان تعداد زنبورداری ها را در شهرستان بالا برد. البته در حال حاضر نیز مردم می توانند تولید بیشتری داشته باشند؛ اما به دلیل ریسک پذیر نبودن مردم تمایل زیادی برای انجام این کار وجود ندارد؛ بنابراین تولید عسل در این شهرستان می‌تواند برند شود و تنها نیاز به ریسک پذیری دارد.

گوسفند از جمله دام هایی است که بیشترین جیره‌ی دریافتی را صرف رشد و نمو می‌کند، به همین دلیل در بسیاری از مناطق جهان از نظر اقتصادی رتبه اول را دارد. در مناطق ییلاقی فومن نیز پرورش گوسفند وجود دارد؛ اما اخیرا پروانه بهره برداری از مراتع را به جهت دامداری به دامدار نمی‌دهند[4].

در اولویت آخر این شهرستان پرورش زالو به صورتی کارگاهی و گسترده وجود دارد. زالوی این شهرستان برند است و به کشورهایی مانند روسیه، تایلند، مالزی، عراق، سوریه و لبنان ارسال می کنند.[5] بنیان گذار این صنعت در نمایشگاه های کشور های دیگر شرکت کرده و این محصولات را به آنها ارائه می دهد. البته به دلیل تحریم های اعمال شده میزان صادرات این محصول کاهش یافته است؛ اما همچنان فعال است[6].

 

طیور

پرورش اردک در این منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا شالیکاران جوجه اردک ها را با تعداد بالا خریداری می‌کنند و پس از اینکه شالی های برنج جمع شدند، این اردک ها را در شالیزار ها رها می‌کنند. این اردک ها علاوه بر شخم زنی و خوردن آفات زمین، تولید کود می‎‌کنند و بعد از بزرگ شدنشان نیز می‌توان از گوشت آنها استفاده کرد.

پرورش مرغ تخم گزار نیز مانند پرورش اردک از اولویت های اول این حوزه است؛ زیرا نیاز به پرورش آن در این شهرستان وجود دارد و همچنین برخی از روستاها نیز مستعد پرروش مرغ تخم گذار هستند.

پرورش بوقلمون و غاز نیز از مزیت های این حوزه هستند که بعد از موارد فوق قرار می‌گیرند. ضمن اینکه با آگاه سازی و توجیه دلایل پزشکی، مصرف این گوشت ها در حال افزایش است و قیمت بالای محصولات مرتبط با این طیور، پرورش آنها را پر سود کرده است.

در آخر نیز می‌توان به پرروش مرغ گوشتی اشاره کرد؛ زیراچند مرغداری بزرگ گوشتی در این شهرستان وجود دارد؛ اما هنوز اشباع نشده اند و جای کار دارند.

پرورش شتر مرغ نیز به صورت  سنتی وجود دارد و به نظر می‌رسد با فراهم کردن شرایط مناسب پرورش، قابلیت سرمایه گذاری را داشته باشد.

 

صنایع غذایی

تولید کلوچه به صورت خانگی در شهرستان انجام می‌شود و تعداد کسانی که مشغول به این کار هستند زیاد است. البته به دلیل اینکه این کلوچه‌ها ماندگاری بالایی ندارند، نمی توانند فروش زیادی داشته باشند. توجه به این نکته ضروری است که کلوچه این منطقه در سطح کشور مطرح بوده و بازار فروش خوبی دارد و درصورت صنعتی سازی این واحدها، می‌تواند سودآوری بالایی داشته باشد.

با توجه به پرورش گاو شیری در این شهرستان و تولید انبوه شیر در این منطقه، تولید لبنیات نیز توجیه اقتصادی دارد؛ زیرا میزان شیر تولید شده در شهرستان در حال حاضر برای تامین دو کارخانه ی لبنیات کافی است؛ اما در صورت بالا بردن میزان تولید شیر در شهرستان می توان کارخانه های لبنیات دیگری را نیز احداث کرد.

تولید سوسیس و کالباس نیز مانند لبنیات ظرفیت های لازم برای ایجاد را دارد و در صورت بازاریابی و داشتن بازار مناسب برای فروش، رشد و پیشرفت چشمگیری خواهد داشت.

بعد از این موارد فراوری چای شامل خشک کردن و سورتینگ نیز توجیه اقتصادی دارد؛ زیرا تولید چای در این شهرستان خیلی زیاد است.

با توجه به کشت خوب و موفق صیفی جات در این شهرستان، تولید ترشیجات، رب و خیارشور هم قابلیت توسعه و سرمایه گذاری دارند.

با توجه به صید و پرورش ماهی،کار کردن در زمینه تولید کنسرو ماهی نیز می‌تواند مثمرثمر باشد.

فراوری سبزیجات نیز شامل خشک کردن، سرخ کردن و پاک کردن از مزیت هایی است که با توجه به صنعتی شدن جوامع امروزی و کشت موفق انها در این منطقه، نه تنها اشتغال زایی می‌کند، بلکه سود خوبی را نیز به دنبال دارد.

در آخر نیز می‌توان به تولید چیپس میوه، میوه خشک، آبمیوه و مربا اشاره کرد که به نظر می‌رسد در صورت افزایش تولید میوه جات، می‌توان به آینده تجاری این محصولات امیدوار بود.

 

شیلات

طبق بررسی‌های انجام‌شده امکان توسعه پرورش ماهی در این شهرستان وجود داشته و میزان تولید آنها می‌تواند بالاتر برود. همچنین می توان در صورت بالا بردن تولیدات، کارخانه ای در زمینه بسته بندی و فرآوری ماهی احداث کرد. در ضمن گنجایش صنعتی کردن پرورش ماهی نیز در شهرستان وجود دارد.

در حال حاضر پروش ماهیان گرمابی به صورت نیمه صنعتی انجام می شود و یک مورد استخر در دورترین نقطه ی فومن یعنی در روستای آلیان وجود دارد که برای گسترده تر کردن کار خود، نیاز به تسهیلات دارد.[7]

 

صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود صنایع بسته‌بندی برنج و چای، همچنان می‌توان در زمینه برند سازی و بسته بندی چای و برنج کار کرد؛ زیرا میزان تولیدات این شهرستان بیشتر از بسته بندی های انجام شده است و اکثر کشاورزها محصولات را به صورت ابتدایی با نام های محلی بسته بندی می‌کنند.

شالیکوبی هم از مشاغلی است که قابلیت پیشرفت دارد؛ زیرا نه تنها تولیدات برنج این شهرستان زیاد است و نیاز به این صنعت حس می‌شود، بلکه سبوس که از محصولات جانبی شالیکوبی است را می‌توان برای تهیه خوراک دام به کار برد.

بعد از موارد فوق می‌توان از تولید نخ ابریشم یاد کرد که با توجه به رونق نوغانداری در این شهرستان، ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد؛ زیرا ابریشم از جمله الیاف حیوانی با ارزش و گرانی است که برای تولید پارچه های دستبافت زیبا و لطیف به کار می‌رود.

بعد ازاین موارد بسته بندی گوشت قرمز و گوشت ماهی و همچنین فراوری پوست دام شامل فراوری پشم گوسفند برای صنعت ریسندگی و فراوری پوست گاو برای صنعت چرم دوزی از مزیت هایی است که به جهت وجود مواد اولیه آنها در این شهرستان، توجیه اقتصادی دارند.

گوشت اردک یکی از مطلوب ترین گوشت ها و منبع پروتئین، فسفر، آهن و سایر ویتامین ها است. در حال حاضر بازار کشور و حتی کشورهای عربی نیازمند تامین این گوشت است؛ بنابراین بسته بندی این گوشت فرصت طلایی را برای صادرات این گوشت به سایر نقاط فراهم می‌کند که سود خوبی هم به دنبال دارد.

باتوجه به پرورش عسل نیز می‌توان با بسته بندی و برند سازی و همچنین تولید موم و کندوی عسل، درآمد زایی کرد.

بسته بندی گوشت غاز و بوقلمون هم در اولویت آخر این حوزه قرار می‌گیرند و به نظر می‌رسد در صورت پرورش انبوه این طیور و همچنین بازاریابی مناسب، قابلیت توسعه را داشته باشند.

 

صنایع دستی

به گفته کارشناسان عروسک بافی، قلاب بافی، میناکاری، جاجیم بافی، تولید فرش و قالیچه،  تولید کیف چرم و تولیدات سنتی از حصیر در شهرستان وجود دارد. البته همه‌ی این موارد به صورت خانگی هستند و کارگاهی در این خصوص وجود ندارد. در روستاهای ماسوله و قلعه رودخان آموزش و تولید عروسک بافی وجود دارد؛ بنابراین ایجاد کارگاه هایی در این زمینه در صورت وجود آموزش و بازار مصرف برای آنها، قابلیت توسعه دارند و مواد اولیه آن‌ها را نیز می توان در شهرستان تولید نمود.

 

خدمات

با توجه به اینکه شهرستان فومن یک منطقه گردشگری است و بازدید توریست‌ها و مردم از جاذبه های طبیعی و آثار باستانی زیاد است، ایجاد اقامتگاه بومگردی و رستوران‌های بومی، همچنان ظرفیت گسترش دارد.

 

صنعت

باتوجه به موقعیت و شرایط شهرستان، کسب‌وکارهای مرتبط با حوزه صنعت نسبت به بقیه حوزه‌ها، رواج کمتری دارد.

در شهرستان فومن، یک شهرک صنعتی وجود دارد که به صورت نیمه‌فعال است و تقریبا از 120 کارخانه موجود، 70 کارخانه فعال است.[8]

4 یا 5 کارخانه یخچال‌سازی، جوراب‌بافی، تولید نئوپان، آب معدنی، تولید چای، تولید پودر ضایعات چوب و انواع شوینده موجود است. همچنین در هر منطقه کارگاه سنگ بلوک و تیرچه نیز وجود دارد که جوابگوی همان منطقه است.[9]

 

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

 

شغل	اولویت
کشت برنج	1
کاشت چای	2
پرورش کرم ابریشم	3
پرورش گاو	4
پرورش اردک	5
شیرینی پزی	6
پرورش قارچ	7
کاشت کیوی	8
پرورش مرغ تخم گذار	9
پرورش ماهی سردآبی	10
شالیکوبی	11
بستنه بندی برنج	12
بسته بندی چای	13
فرش بافی	14
بوم گردی	15
کاشت گوجه	16
کاشت خیار	17
پرورش گوسفند	18
زنبورداری	19
پرورش بوقلمون	20
پرورش غاز	21
کشت سبزی جات	22
پرورش گل و گیاه زینتی	23
احداث رستوران بومی	24
احداث باغ توت	25
تولید لبنیات	26
تولید سوسیس و کالباس	27
تولید رب	28
تهیه خیارشور	29
تولید نخ ابریشم	30
پرورش مرغ گوشتی	31
تولید ترشی جات	32
تولید کنسرو ماهی	33
جاجیم بافی	34
قلاب بافی	35
حصیر بافی	36
کشت سیر	37
فراوری چای	38
تولید چیپس میوه	39
تهیه مربا	40
تولیدات چرمی	41
بسته بندی گوشت قرمز	42
بسته بندی گوشت ماهی	43
فراوری پوست دام	44
بسته بندی گوشت اردک	45
بسته بندی عسل	46
احداث باغ گردو	47
تولید آبمیوه	48
کاشت توت فرنگی	49
تهیه موم و کندو	50

 

* این فایل با همکاری کمیته امداد امام خمینی (ره) تهیه و تدوین شده است