چرام

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب ‌وكارهاي موجود در هر شهرستان بر مبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب ‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده ‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افراد خبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح ‌شده ‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست ‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان چرام ارائه‌ شده‌ است.

 

تعیین کسب ‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همان‌طوري‌كه در قسمت قبل اشاره ‌شد مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده ‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب ‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌ وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده ‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجود دارد، اشاره شده ‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌ است.

 

1. باغداری
2. زراعت
3. دامداری
4. صنایع غذایی
5. صنایع تبدیلی و تکمیلی
6. صنعت
7. خدمات
8. طیور
9. صنایع دستی
10. شیلات

 

· باغداری

باغداری یکی از حوزه های رایج  بخش کشاورزی در شهرستان چرام است. در این شهرستان با انجام فعالیت های باغداری، ضمن ایجاد اشتغال‌زایی می توان به اقتصاد این شهرستان و فضای کسب و کار رونق بخشید. کشاورزی و از جمله باغبانی در این شهرستان، در افزایش رفاه عمومی، فقرزدایی، تنوع بخشیدن و پایدار کردن الگوی توسعه شهری، توزیع درآمد و عدالت اجتماعی می تواند مؤثر باشد. این شهرستان یکی از قطب های کشاورزی استان کهگیلویه و بویراحمد می باشد و تولیدات متنوعی در این زمینه دارد. کشاورزی در این شهرستان به دلیل وجود خاک حاصلخیز  و شرایط آب و هوایی مناسب و همچنین تمایل کشاورزان، از رونق بالایی برخوردار است.

شهرستان چرام با توجه به آب و هوای مناسب و شرایط اقلیمی خاص یکی از بهترین نقاط کشاورزی در استان کهگیلویه و بویراحمد برای کشت صیفی جات است. در این شهرستان صیفی جاتی نظیر خیار، گوجه فرنگی، بادمجان و فلفل دلمه ای و همچنین سبزیجات در فضای آزاد نیز کاشته می‌شوند و می توان در جهت توسعه کشت آن ها اقداماتی انجام داد. 

هندوانه از جمله محصولات جالیزی است که در این شهرستان تولید می‌شود و کیفیت بسیار مطلوبی دارد. در این شهرستان قابلیت های بسیار خوبی برای توسعه تولید این محصول وجود دارد. البته باید توجه داشت که این محصول آب زیادی مصرف می‌کند و در فصل‌های مخصوص به خود از بازار فروش خوبی برخوردار بوده و سرمایه‌گذاری در زمینه تولید آن‌ سوددهی مناسبی به همراه خواهد داشت.

در شهرستان چرام مرکباتی مانند لیموترش، لیموشیرین و پرتقال نیز کشت می‌شوند. با توجه به سازگاری این مرکبات با شرایط شهرستان می‌توان در خصوص افزایش تولید آن‌ها اقداماتی انجام داد. از جمله ارقام  پرتقال تولید شده در این شهرستان می توان به نوع والنسیا، تامسون و تو سرخ اشاره کرد. مرکبات سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، پتاسیم، بتاکاروتن و فیبرهای حلال هستند که برای حفظ سلامت بدن بسیار مفید می‌باشند؛ بنابراین این مرکبات مصارف فراوانی توسط مردم دارند و تولید آن‌ها توجیه اقتصادی قابل توجهی خواهد داشت.

گردو و بادام نیز از جمله محصولات با ارزش حوزه باغداری در این شهرستان می‌باشند که با شرایط اقلیمی این منطقه سازگاری مناسبی دارند؛ لذا قابلیت های لازم برای توسعه و سرمایه گذاری را دارند. البته طبق نظر کارشناسان احداث باغ گردو نسبت به بادام مزیت بیشتری داشته و در اولویت بالاتری قرار می گیرد.

گردو، درختی چندساله و مقاوم است؛ به طوری که پس از رشد کامل، هر درخت گردو 18 کیلوگرم محصول تولید خواهد کرد. این محصول با قیمت بالایی به فروش می‌رسد و طرفداران بسیار زیادی نیز دارد. در صورت احداث باغ گردو، تا چندین سال نیاز به سرمایه گذاری و کشت دوباره وجود ندارد؛ زیرا درخت گردو دارای عمر طولانی است و تا ده ها سال قابلیت برداشت دارد. میوه گردو به دلیل ماندگاری طولانی، می تواند چند ماه و حتی چند سال مورد استفاده قرار بگیرد؛ از این رو هیچ گونه نیازی به هزینه انبار در سردخانه ندارد. چوب درخت گردو برای منبت کاری، خراطی و کنده کاری، ساخت مجسمه و اشیاء دکوری، ساخت آلات موسیقی، دکوراسیون داخلی منزل و ساخت روکش های چوب بسیار پرکاربرد است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت بوده و مقاومت مناسبی در برابر فشار، خمیدگی، رطوبت و کشش دارد.

درخت بادام یکی از درختان مقاوم در برابر خشکی محسوب می شود و در شرایطی که کم‌آبی وجود داشته باشد، درخت بادام محصول خوبی می‌دهد. این درخت همچنین در زمین‌های آهکی هم تا حد زیادی مقاومت دارد. با توجه به موارد ذکر شده و همچنین ارزش افزوده خوبی که کاشت این محصول دارد، احداث باغ بادام در این شهرستان سوددهی خوبی را به دنبال خواهد داشت.

انار از دیگر محصولات باغی تولید شده در این شهرستان است که بسیار مرغوب است و صادر هم می شود. ظرفیت‌های این شهرستان نشان‌دهنده این است که می‌توان نسبت به افزایش تولید آن‌ نیز اقدام کرد و با ارزیابی نیاز بازار، به روزرسانی فرآیند بسته‌بندی و جابجایی، درآمد حاصل از کشت آن را افزایش داد. خواص این میوه و ابعاد مختلف محصولی آن موجب شده است که مصرف آن در سال های اخیر افزایش چشمگیری داشته باشد. انار در تولید داروهای تقویتی و صنایع آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود. مصرف رب‌انار و آب‌انار نیز از گذشته رواج داشته و در سال‌های اخیر به اشکال متنوع و بهتری استفاده می‌شود. نهال انار حداقل سه سال نیاز به رشد دارد و از سال چهارم به بعد شروع به باردهی می‌کند. درخت انار بیش از 40 سال عمر مفید دارد و با آب و هوای خاصی سازگاری دارد. انار در تمامی مناطق قابلیت کشت دارد ولی در برخی از مناطق کیفیت مرغوب‌تری دارد. درخت انار در مقابل کم‌آبی مقاوم است اما میزان و نوع آب در کیفیت و کمیت میوه آن تأثیر مهمی دارد.  ارزش غذایی و خواص میوه انار باعث شده است که طرفداران بسیار زیادی داشته باشد.

همچنین شلیل، سیب، زردآلو، شفتالو و هلو از دیگر محصولات باغی این شهرستان هستند که می‌توان در زمینه افزایش تولیدات آن‌ها اقدام کرد. میوه‌های نام برده شده از بازار فروش مناسبی برخوردارند و در صنایع غذایی مختلفی کاربرد دارند. بنابراین تولید آن‌ها در این شهرستان از پیشنهادات شغلی می‌باشد که سوددهی قابل توجهی به همراه خواهد داشت.  

زیتون نیز یکی دیگر از محصولات باغی است که در این شهرستان تولید می شود و از بازدهی خوبی نیز برخوردار است؛ لذا سرمایه گذاری در زمینه افزایش تولید آن نیز مقرون به صرفه خواهد بود. ارقام زیتون تولید شده در این شهرستان از نوع آمیگدالیا، کنسروالیا، زرد، روغنی و فیشمی هستند. زیتون به موجب مقاومت به کم‌آبی، سازگاری با خاک‌های فقیر و کم بازده و تولید محصول ارزشمند از نظر اقتصادی حائز اهمیت می‌باشد و به محصول ثروتمند خاک‌های فقیر مشهور است. درخت زیتون به دلیل استقامت، طول عمر و سازش با محیط‌های مختلف نسبت به سایر درختان برتری دارد؛ به طوری که علاوه بر کشت این درخت در باغات و اراضی کشاورزی، در توسعه فضای سبز شهری نیز از آن استفاده می‌شود. زیتون علاوه بر خواص درمانی، دارای مزیت‌های اقتصادی ارزشمندی از جمله تولید روغن زیتون، کنسرو زیتون، کمک به معیشت کشاورزان با زیر کشت بردن اراضی کم بازده، فقیر و شور، اشتغال‌زایی و جلوگیری از مهاجرت است.

با وجود اینکه محصولات باغی زیادی در این شهرستان تولید می شود؛ اما نهالستان در این شهرستان وجود ندارد؛ بنابراین احداث نهالستان برای تولید انواع نهال‌های مورد استفاده در این شهرستان پیشنهاد می‌شود  که با انجام این کار علاوه بر درآمدزایی، از واردات نهال به این منطقه جلوگیری می‌شود.

از جمله کسب و کارهایی که در این شهرستان قابلیت انجام دارد، پرورش قارچ است. این فعالیت در شهرستان به صورت محدودی انجام می شود. قابل ذکر است که سرمایه گذاری در این زمینه مستلزم ایجاد بازار فروش مناسب است تا بتواند با سودآوری مناسبی همراه باشد. سرمایه‌گذاری در این شهرستان در زمینه توسعه پرورش قارچ علاوه بر اشتغال‌زایی، می‌تواند برای سلامت مردم مؤثر باشد. پرورش قارچ مزایایی دارد که عبارتند از: نیاز به سرمایه کم، نیاز به فضای کم، زودبازده بودن و سازگار بودن با هر شرایط آب و هوایی. 

 

· زراعت

بخش زراعت در حوزه کشاورزی، در روند رشد و توسعه اقتصادی شهرستان چرام نقش های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم ترین آن ها می توان تأمین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تأمین نهاده‌هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین آلات کشاورزی را نام برد. در ادامه به برخی از محصولات زراعی این شهرستان پرداخته خواهد شد.

برنج از جمله محصولات زراعی است که به مقدار زیادی در این شهرستان کشت می شود. طبق نظر کارشناسان  قابلیت افزایش سطح زیر کشت آن در این شهرستان وجود دارد و با سودآوری مناسبی نیز همراه خواهد بود. شالیکاران چرامی رقم‌های بومیِ چرام، هاشمی، صدری، علی کاظمی، شمیم، فجر، چمپای محلی، طارم و دم سیاه را در مزارع خود کشت می‌کنند. برنج جزو مهم‌ترین غلات و اقلام غذایی جهان است و بیشتر مردم به برنج به عنوان یک غذای اصلی وابسته هستند. کشت برنج نسبت به سایر غلات، به آب بیشتری نیاز دارد و رطوبت کافی از عوامل مورد نیاز برای کاشت بهتر این محصول می‌باشد. البته لازم به ذکر است که برای کشت این محصول باید بازار فروش و قیمت مناسب باشد تا کشاورزان متضرر نشوند و رونق تولیدات داخلی را زمینه ساز شود.

گندم و جو از جمله محصولات زراعی کشت شده در این شهرستان می باشند. از جمله ارقام گندم کشت شده در این شهرستان می توان به رقم اصلاح شده بهرنگ، کوهدشت، دهدشت، آفتاب و مهرگان اشاره کرد. طبق نظر کارشناسان، قابلیت افزایش سطح زیر کشت این محصولات در منطقه وجود دارد. در میان محصولات کشاورزی، کاشت گندم نسبت به بقیه دارای ریسک کمتری است. گندم در بازه زمانی حدوداً هشت ماهه به ثمر نشسته و به مرحله سوددهی می رسد. کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد؛ بنابراین گسترش تولید گندم در این شهرستان ارزش افزوده زیادی را به دنبال خواهد داشت. جو نیز از دیرباز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه‌ای داشته است و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حبوباتی مانند عدس، ماش و لوبیا از دیگر محصولات زراعی هستند که در این شهرستان کشت می‌گردند و پتانسیل لازم برای توسعه کشت آن‌ها در این شهرستان وجود دارد. عدس نیز از جمله حبوباتی است که کشت و برداشت آن نسبت به سایر حبوبات ساده تر بوده و در هر آب و هوایی با دو روش دیمی و آبی قابل کشت است. این گیاه با هوای سرد نیز سازگاری دارد و در فصل پاییز میزان ثمردهی آن بیشتر از بهار است. این گیاه به حاصلخیزی خاک کمک کرده و همچنین به عنوان کود سبز برای تقویت خاک استفاده می شود.

ماش گیاهی از خانواده لگومینوز بوده که یک تثبیت کننده قدرتمند ازت هوا در خاک می‌باشد. این گیاه با کمک یک باکتری تثبیت کننده ازت هوا که معمولاً در محدوده ریشه گیاهان خانواده لگومینوز و به صورت همزیستی با این گیاهان فعالیت می‌کند، با ایجاد گره‌هایی در ریشه ازت را تثبیت می‌کند و از این ازت مقداری مورد استفاده گیاه قرارگرفته و مابقی در خاک ذخیره شده و محصولات بعدی استفاده می‌کنند. این گیاه علاوه بر خواص حاصلخیزکننده‌ای که دارد، دارای ارزش غذایی زیادی نیز می‌باشد ودر تغذیه انسان بکار می‌رود. همچنین کاه وکلش ماش به عنوان تغذیه دام‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین خصوصیات گیاه ماش این است که، نیاز آبی بسیار کمی دارد؛ به‌طوری‌که با سه دور آبیاری محصول اقتصادی تولید می‌نماید و از این جهت مناسب‌ترین گیاه برای کشت در مناطق خشک وکم آب می‌باشد.

لوبیا را نیز می‌توان از جمله حبوبات محبوب دانست که گزینه مناسبی برای کشت در باغچه‌های کوچک و یا گلدان‌های آپارتمانی نیز محسوب می شود. زمین زراعی مورد نظر برای کشت لوبیا، باید به اندازه کافی عمق داشته باشد و خاک آن نیز دارای سطحی نرم و حاصلخیز باشد. تهیه زمین لوبیا با هدف از بین بردن علف‌های هرز، زیر خاک بردن بقایای گیاهی، نرم کردن و افزایش عمق خاک زراعی، زیر خاک بردن مواد تقویت کننده و حفظ رطوبت موجود در خاک است.

کشت دانه های روغنی مانند کلزا نیز در این شهرستان انجام می شود و توسعه کشت این محصول در این شهرستان می تواند به عنوان مزیت محسوب شود. کشت کلزا باعث از بین رفتن چرخه زندگی آفات، بیماری ها و علف های هرز گردیده و با کاهش جمعیت آن‌ها موجب صرفه جویی در مصرف سموم و کاهش آلودگی‌های زیست محیطی می گردد. با توجه به این که زمان کشت کلزا در فصل پاییز است، در نتیجه نیاز گیاه به آب کم می‌باشد و با استفاده از نزولات جوی می توان به کشت آن اقدام نمود. کلزا با تولید مقادیر قابل توجهی علوفه می تواند در تغذیه دام های منطقه نقش مؤثری داشته باشد. همچنین برگرداندن بقایای کلزا به خاک باعث افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود ساختمان خاک خواهد شد. کشت کلزا به عنوان یک دانه روغنی بسیار مهم در تولید محصولات حوزه صنایع غذایی و یا تولید انواع نهاده‌های خوراکی دام و طیور بسیار متداول است. روغن کلزا از جمله مشتقات این گیاه است که امروزه به دلیل سالم بودن و با داشتن کمترین کلسترول و اسیدهای چرب اشباع ‌شده مورد استقبال و استفاده ملل‌های مختلف قرارگرفته است. تحقیقات دانشمندان نشان می دهد که دانه کلزا 40-30 درصد روغن و کنجاله‌اش50-40 درصد پروتئین دارد.

در شهرستان چرام گیاهان دارویی به صورت خودرو به میزان زیادی روییده می‌شوند و علاوه بر آن کشت گیاهان دارویی نظیر زعفران، کدو تخم کاغذی و چای ترش نیز در این شهرستان انجام می‌شوند. با توجه به شرایط آب و هوایی شهرستان و همچنین طبق نظر کارشناسان، قابلیت افزایش سطح زیر کشت این گیاهان در شهرستان وجود دارد و با سوددهی مناسبی نیز همراه خواهد بود. امروزه افراد زیادی به استفاده از گیاهان دارویی متمایل شده اند. خواص بی نظیر این گیاهان و نداشتن عوارض جانبی ناشی از مصرف آن‌ها باعث شده است که افراد زیادی به صورت‌های مختلف از آن ها استفاده کنند. به همین دلیل کشت گیاهان دارویی را می توان جزو مشاغل پرمزیت محسوب کرد. با توجه به اینکه گیاهان دارویی برای کشت، به مراقبت خاص و شرایط حساسی نیاز ندارند؛ بنابراین می توان در زمینه کشت آن ها در این شهرستان سرمایه گذاری کرد. تقاضای مصرف گیاهان دارویی به علت روی گردانی از داروهای شیمیایی و یا حتی استفاده برخی از این محصولات در تولیدات کارخانه‌های بزرگ دارویی همواره رو به افزایش است. از این گیاهان نه تنها برای درمان بیماری‌ها بلکه در صنایع کنسروسازی، نوشابه سازی، ‌عطرسازی و غذایی نیز استفاده می‌شود.

زعفران گیاهی است که در برابر سرما مقاوم بوده و به آب کمی نیاز دارد. این گیاه به علت داشتن رنگ زیبا، عطر و طعم بسیار مطبوع در صنایع غذایی کاربرد دارد. همچنین دمنوش آن آرام بخش بوده و استرس و نگرانی را برطرف می کند. کسب و کار کشت زعفران به علت خاصیت ضد سرطانی بودن این گیاه اهمیت دو چندان پیدا کرده است. ایران اولین کشور تولیدکننده زعفران بوده که قریب به 90 درصد از زعفران جهان را تأمین می کند. مصرف زعفران در ایران بالا است و نه تنها می تواند نیاز منطقه زیرکشت را تأمین کند بلکه در سراسر ایران نیز مشتری دارد.

كدوي تخم كاغذي گياهي علفي، يك ساله و متعلق به تيره كدو است. محققان معتقدند كه اين گياه 50 سال پيش بر اثر يك جهش اتفاقي به وجود آمده است. اين گياه در مناطق گرمسير و نيمه گرمسير جهان مي رويد و منشاء آن اروپا و مناطق گرمسير آمريكا گزارش شده است. اين گياه قادر است خشكي را تحمل كند در صورت خشكي‌هاي طولاني ريشه قادر به جذب رطوبت از اعماق خاك خواهد بود. كدوي تخم كاغذي براي رشد به خاك خاصي نياز ندارد ولي خاك‌هايي با بافت متوسط و غني از مواد و عناصر غذايي، مناسب‌تر هستند. این گیاه دارای خاصیت دارویی فراوانی است. از جمله خواص آن می توان به درمان مشكلات دستگاه ادراري، درمان شب ادراري در كودكان، درمان التهابات و سنگ مثانه اشاره نمود.

چای ترش درختچه ای با ساقه های قرمز رنگ است و ارتفاع آن تا 3 متر نیز می رسد. منشا اصلی این گیاه مناطق گرمسیر مانند غرب آفریقا، آسیا، استرالیا، هند، مالزی، اتریش و آمریکای مرکزی است. این گیاه نسبت به سرما حساس است و به آب و هوای گرم و مرطوب، خاک نفوذپذیر و لومی و شنی به همراه مواد آلی نیاز دارد. از این گیاه به عنوان گیاه دارویی و تهیه الیاف در صنعت استفاده می‌شود. از جمله خواص دارویی این گیاه می توان به کنترل درد معده، ضد اسپاسم، اشتهاآور، تب‌بر، آرام بخش و کنترل سرطان اشاره نمود.

 

· دامداری

دامداری به عنوان یکی از حوزه‌های بخش کشاورزی، در شهرستان چرام انجام می شود. انجام این فعالیت سود اقتصادی مناسبی را برای شهرستان به همراه داشته است. با توجه به اینکه حوزه دامداری با یکی از مهم ترین نیازهای انسان، یعنی نیاز به منابع غذایی و همچنین منابع پروتئینی مرتبط می‌باشد؛ بنابراین همواره مورد توجه قرار گرفته است. فعالیت در این حوزه شغلی و افزایش بهره وری در آن، می تواند عاملی برای توسعه صنایع غذایی، تبدیلی و تکمیلی محسوب شود.

دامداری در این شهرستان بیشتر به صورت سنتی انجام می‌شود. البته این فعالیت به صورت صنعتی و نیمه صنعتی نیز در این منطقه انجام می شود. مردم این شهرستان بیشتر از دام سبک استقبال می‌کنند و در این زمینه گوسفند بختیاری و بز بومی را پرورش می‌دهند و در زمینه دام سنگین نیز بیشتر گاو بومی، گاو دورگه و گاو هلشتاین را پرورش می‌دهند. پرورش تمامی موارد ذکر شده، با اقلیم این شهرستان سازگار بوده و قابلیت‌های سرمایه گذاری و توسعه را دارند. قابل ذکر است که پرورش دام سبک در اولویت بالاتری قرار می‌گیرد.

گوسفند لری بختیاری گونه‌ای از نژادهای گوسفندان ایرانی است که در ایران زیست بوم دارند و پرورش داده می‌شوند. همان‌طور‌که از اسم این نوع نژاد پیداست، این گوسفندان در مناطق لرنشین ایران و به خصوص منطقه‌ چهار محال و بختیاری پرورش داده می‌شوند و این استان به عنوان زیست بوم اصلی این گونه گوسفندان زنده محسوب می‌شود. آن‌چه که جالب است و باعث می‌شود که ارزش قیمت قوچ لری بختیاری افزایش یابد، وجود کاکل یا چرک سر است. به طور کلی گوسفند لری بختیاری را جزو دسته‌های گوسفندان گوشتی می‌نامند. تمایز گوسفند لری بختیاری نسبت به دیگر نژادهای گوسفندان ایرانی در این است که در پشت دست و پا، حتی جلوی پوزه، دور چشم‌ها و روی گوش‌های آن لکه‌هایی به رنگ قهوه ای تیره یا مشکی دیده می‌شود.  

به طورکلی بز بومی به ‌عنوان یک حیوان اهلی نشخوارکننده جهت تولید شیر و گوشت در مناطق مختلف دنیا پرورش داده می‌شود. جثه کوچک، کم توقع بودن و مقاومت در برابر بیماری‌ها و شرایط سخت محیطی، باعث شده است تا بز به ‌عنوان حیوانی محبوب در بین دامداران تلقی شود. در نقاط مختلف از این حیوان علاوه بر تولید شیر و گوشت، جهت تولید پوست و الیاف مویی نیز استفاده می‌شود.

گاوهای بومی ایران به لحاظ تنوع و اختلاف ژنتیکی، ویژگی‌های خاص نژادی و مقاومت‌های طبیعی ایجاد شده در آن‌ها طی قرن‌ها زیستن در شرایط سخت محیطی و آب و هوایی مختلف، به عنوان یک منبع عظیم تولید شیر و گوشت می‌تواند نقش مؤثر در تأمین مواد پروتئین حیوانی و اقتصاد جامعه ایفا نماید. به عنوان مثال طبق آماری که اخیراً تهیه و ارائه شده است، حدود 95.5 درصد شیر مصرفی و حدود 50 درصد گوشت مصرفی انسان در سطح جهان از گاو به دست می‌آید. پوست گاو نیز به عنوان یک محصول با ارزش دامی امروزه به میزان 10 تا 20 درصد مصارف چرم‌سازی را تامین می‌کند، حتی شاخ و سم و فضولات این حیوان نیز ارزش اقتصادی داشته و به روش‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

امروزه به منظور بهره برداری بهینه، از گاوهای دورگ استفاده می‌شود. این دام‌ها، حاصل تلقیح نژاد اصلی و نژاد بومی هستند. گوساله ای که از طریق آمیخته گری متولد می شود، هم برخی خصوصیات ارثی گاو نر اصیل و هم برخی خصوصیات ارثی گاو ماده بومی را دارد. در نسل های بعدی به تدریج صفات منتقل شده از گاوهای اصیل در گوساله ها ظاهر می شود و تولیدات شیر و گوشت اغلب آنها نیز به نحو قابل توجهی افزایش می‌یابد.

گاو هلشتاین که به نام هولشتاین نیز شناخته می شود جزو سنگین وزن ترین گاوهای شیری به شمار می‌رود. این نژاد که از نظر تولید شیر بهترین نژاد در میان گاوهای شیری است، حدوداً ۷۲۴۰ لیتر شیر در سال تولید می کند. این شیر دارای 3.65 درصد چربی و ۳ درصد پروتئین است.

زنبورداری از جمله مشاغلی است که در این شهرستان به مقدار زیادی انجام می شود. پرورش زنبورعسل در هر منطقه متکی بر شرایط و استعدادهایی از قبیل اقلیم و وضعیت پوشش گیاهی می باشد که در این شهرستان، شرایط لازم برای پرورش آن فراهم است؛ بنابراین طبق نظر کارشناسان، همچنان ظرفیت برای فعالیت های بیشتر در این زمینه وجود دارد. باردهی گل ها و میوه ها با گرده افشانی توسط زنبورعسل افزایش می یابد. این مسئله باعث شده است که ارزش اقتصادی پرورش زنبورعسل بسیار بیشتر از ارزش ریالی حاصل از تولید عسل باشد. در طی فرآیند پرورش و نگهداری زنبورعسل، با ازدیاد کندوها می توان به فروش کندو نیز اقدام کرد و به سود خوبی دست یافت. در مناطق گرمسیری از هر کندو یک بچه کندو و در مناطق سردسیری این تعداد به دو یا بیشتر افزایش می یابد. در ضمن محصول مزرعه پرورش زنبورعسل صرفاً کندو و عسل نیست، بلکه موم، زهر و ژل آن نیز قابلیت فروش دارد.

 

· صنایع غذایی

فرآوری محصولات کشاورزی و دامی، یکی از مهم ترین روش‌ها برای ایجاد اشتغال و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی در شهرستان چرام محسوب می‌شود. ایجاد و توسعه صنایع غذایی در این شهرستان، علاوه بر اشتغال‌زایی و کاهش هدررفت محصولات کشاورزی در این منطقه، باعث ارتقای سطح درآمد مردم نیز خواهد شد.

کاشت صیفی‌جات در این شهرستان به صورت گسترده انجام می‌شود؛ بنابراین مشاغلی در زمینه تولید خیارشور و ترشی جات پیشنهادات خوبی برای سرمایه گذاری و درآمدزایی هستند که در حال حاضر به صورت سنتی در این منطقه انجام می‌شوند.

ترشی و شور، بیشتر به ‌عنوان یک چاشنی در کنار غذا مصرف می شوند و به دلیل خاصیت اسیدی که دارند، باعث افزایش اشتها در افراد می‌شوند. این محصول یکی از فرآیندهای نگهداری طولانی‌ مدت صیفی‌جات‌ و سبزیجات است. امروزه به دلیل افزایش مشغله افراد و شاغل بودن بسیاری از زنان، فرصت کافی برای تهیه آن در منزل و توسط خود افراد وجود ندارد و اکثر خانواده‌ها تمایل دارند ترشی و شور مورد نیاز خود را به ‌صورت آماده تهیه نمایند. بنابراین راه اندازی کسب‌ وکار تهیه ترشی و شور در این شهرستان ضمن ایجاد اشتغال‌زایی و کسب درآمد، می‌تواند راهی برای پاسخ به این نیاز افراد باشد.

راه‌اندازی خط تولید خیارشور به دلیل نیاز به سرمایه نسبتاً کم در مقایسه با دیگر خطوط تولید و همچنین مواد اولیه تولید شده در داخل شهرستان، فرصت مناسبی را برای سرمایه‌گذاری در این زمینه فراهم کرده ‌است. برخی از خواص خیارشور برای سلامتی عبارتند از: بهبود وضعیت گوارش، منبع غنی از آنتی‌اکسیدان، کمک به کنترل دیابت، حفظ سلامت کبد و حفظ سلامت معده.

همچنین احداث واحدی صنعتی جهت فرآوری هندوانه از دیگر پیشنهادات شغلی در این حوزه است که با توجه به مقدار هندوانه تولید شده در این شهرستان، قابلیت راه اندازی دارد. منظور از فرآوری هندوانه  تولید محصولاتی همچون کنسانتره هندوانه و آبمیوه، اسانس، مربا و مارمالاد هندوانه است. البته این کسب و کار رواج چندانی در داخل کشور ندارد اما با توجه بیشتر به آن، می توان رونق خوبی در این زمینه ایجاد کرد. هندوانه دارای ارزش غذایی بالایی است و استفاده از روشی برای نگهداری طولانی مدت آن، لازم به نظر می رسد. تولید کنسانتره یکی از روش های به کار گرفته شده برای نگهداری طولانی مدت میوه ها است و بدیهی است که شرایط تهیه کنسانتره بر خصوصیات تغذیه ای محصول نهایی بسیار مؤثر است. کنسانتره میوه ها از یک فرایند مرتب و متوالی تولید می شود و این فرآیند در نهایت به تغلیظ منتهی می شود که امکان جابجایی را تسهیل می کند. فایده تولید کنسانتره در میوه ها این است که با حذف آب، وزن ماده غذایی کاهش یافته و بنابراین حمل و نقل آن راحت تر و با صرف هزینه کمتر صورت می گیرد. علاوه بر این، کنسانتره را به راحتی در هنگام مصرف با اضافه نمودن حلال (معمولاً آب) به حالت اول برگردانده و استفاده می کنند. کنسانتره میوه هندوانه نیز که جهت ساخت آبمیوه به کار می رود، به دلیل حجم کمتر آن، نسبت به خود آبمیوه شرایط نگهداری مناسب تری دارد.

مربای هندوانه که از لایه مابین پوست خارجی و داخل هندوانه تولید می شود، همانند مربای کدو بوده و در بسته بندی شیشه ای در واحد مورد نظر تولید و بسته بندی می گردد.

اسانس هندوانه نیز به صورت مایع و پودر تولید می شود و در برابر حرارت بالا، مقاوم است. اسانس هندوانه در طیف وسیعی از محصولات مانند نان، کیک، پفک، شیرینی، بیسکوییت، انواع نوشیدنی ها، آدامس و محصولات لبنی مورد استفاده می باشد.

مارمالاد هندوانه نیز یکی دیگر از روش های نگهداری این میوه محسوب می شود. در واقع مارمالاد به مربای خمیری یا ژله‌ای شکلی گفته می‌شود که به هیچ عنوان تکه‌های میوه در آن وجود ندارد (میوه‌ها به صورت رنده یا ریز شده هستند).

در شهرستان چرام تولید شیر به مقدار زیادی صورت می‌گیرد اما در حال حاضر واحد فرآوری صنعتی شیر در این شهرستان وجود ندارد و فقط به صورت سنتی فرآوری می شود؛ بنابراین می توان گفت که این شهرستان پتانسیل لازم برای احداث واحد صنعتی تولید لبنیات را دارد. با انجام این فعالیت ضمن ایجاد اشتغال‌زایی، در صورت بازاریابی صحیح و مناسب می‌توان به سود قابل توجهی رسید. شیر و فرآورده‌هاي آن از مهم‌ترین اجزاي تشکیل‌دهنده جیره غذایی انسان می‌باشند که از لحاظ ارزش غذایی دارای عناصری از قبیل کلسیم، فسفر، ویتامین‌هاي مورد نیاز و پروتئین هستند و همیشه استقبال بسیار خوبی از این نوع محصولات می‌شود؛ البته برای موفقیت در زمینه تولید لبنیات، باید به افزایش توانایی در زمینه رقابت با برندهای معروف نیز توجه کرد.

با توجه به اینکه در این شهرستان گیاهان دارویی خودرو بسیار زیاد است و همچنین در سال های اخیر کشت این محصولات نیز روبه افزایش بوده است؛ در نتیجه فرآوری آنها دارای مزیت خواهد بود. فرآوری گياهان دارويي، علاوه بر ارزش افزوده، نياز به سرمايه‌گذاری زيادي نداشته و مي‌تواند نقش مهمي در کارآفرینی داشته باشد. یکی از فرآوری‌های گیاهان دارویی تولید عرقیات است. تولید عرقیات دارای تکنولوژی و دانش فنی پیچیده ای نمی باشد و با توجه به ظرفیت بالای تولید گیاهان دارویی در این شهرستان و گیاهان دارویی خودرو و همچنین سهولت صادرات این محصولات به کشورهای دیگر، می توان با سرمایه‌ای اندک به این کسب و کار مشغول شد. خشک کردن نیز از دیگر فرآوری‌های گیاهان دارویی است که می‌توان با فعالیت در آن‌ها به سود رسید.

انار نیز از جمله محصولات باغی تولید شده در این شهرستان است که می توان در زمینه فرآوری آن سرمایه گذاری کرد و زمینه اشتغال جوانان این منطقه را فراهم نمود. فرآوری انار نیز شامل تهیه رب انار، سس انار، آب انار، شربت انار، مربا، مارمالاد، ژله انار، نوشابه، بستنی انار، ترشی، سرکه و لواشک انار است که با استقبال خوب، بازار مناسب و ارزآوری همراه خواهد بود. طبق نظر کارشناسان، در حال حاضر رب انار به صورت سنتی در این شهرستان تولید می شود و کارخانه ای در این زمینه وجود ندارد. فرآورده های حاصل از انار تنها به محصولاتی که بیان شد محدود نمی شوند، بلکه فرآورده بسیار باارزش دیگری نیز به نام روغن هسته انار می توان تولید کرد که خواص درمانی فوق العاده ای نیز برای بدن دارد. متأسفانه بسیاری از مردم از خواص شگفت انگیز روغن هسته انار اطلاعی ندارند و با تبلیغات صحیح باید بازار فروش این محصول را گسترده تر کرد. علاوه بر هسته انار، پوست آن نیز قابل فرآوری است و می توان پودر شده آن را مورد استفاده قرار دارد. پودر پوست انار علاوه بر اینکه در ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد، بلکه در درمان گلودرد، تقویت سیستم گوارشی، تقویت لثه نیز مؤثر است.

احداث واحد فرآوری بادام با توجه به تولید آن در این شهرستان، می تواند به عنوان مزیت محسوب شود. بادام مشتقات زیادی دارد که یکی از این مشتقات روغن بادام است. روغن بادام در بین مردم از جایگاه خوبی برخوردار بوده و سرشار از فایده و خواص درمانی است. از دیرباز ساکنان جنوب شرقی آسیا و مدیترانه از روغن بادام برای درمان مشکلات پوستی، سلامت موی سر و سلامت قلب استفاده می کردند. طبق نظر کارشناسان، چنین واحدی در شهرستان وجود ندارد.

 زیتون یکی از محصولات تولید شده در این شهرستان می باشد، بنابراین فعالیت در زمینه روغن گیری آن می‌تواند درآمدزا باشد. حدود 90 درصد زيتون تولید شده در سرتاسر جهان به توليد روغن و ١٠ درصد ديگر براي مصارف خوراکي نظیر شورکردن، زیتون پرورده يا تهيه کنسرو اختصاص دارد. از فرآورده هاي زيتون همچنين در صنايع صابون سازي، براي تعلیف دام، تهيه انواع کود و نيز توليد فرآورده هايي نظير فورفورال، انواع الکل، مواد ازته و نيز براي کشت و تکثير انواع مخمرها استفاده مي شود. چوب تنه و شاخه هاي قطور درخت زیتون نيز به دليل نقش هاي زيبا و استحکام زياد در صنايع چوب مورد استفاده قرار مي گيرند. البته لازم به ذکر است که واحدی در این زمینه در شهرستان فعال است و همچنان ظرفیت برای احداث واحد جدیدتر نیز وجود دارد.

تولید دانه های روغنی مانند کلزا در شهرستان چرام، این انگیزه را در سرمایه داران علاقه مند ایجاد می کند که در زمینه احداث واحدی صنعتی در رابطه با تولید روغن کلزا در این شهرستان اقدام کنند. روغن کلزا نیز به دلیل داشتن ترکیب متوازنی از اسید های چرب تک غیر اشباع و چند غیر اشباع، از مزایای کاربردی خاصی برخوردار است. وجود مقادیر قابل توجهی اسید اولئیک در روغن کلزا، سبب شده است که این روغن مقاومت خوبی در برابر فرایند های حرارتی از خود نشان دهد.   

 

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

با توجه به تولید محصولات کشاورزی و دامی در شهرستان چرام، بررسی ها نشان می دهد که سالانه مقدار زیادی از این محصولات به ضایعات تبدیل می شوند. از سوی دیگر تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می دهد؛ اما مصرف آن ها در طی سال صورت می پذیرد؛ لذا توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در این شهرستان می تواند زمان استفاده از محصولات را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن ها بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات خواهد شد.

سردخانه از جمله واحدهای صنعتی است که احداث آن در این شهرستان مزیت دارد. متأسفانه در حال حاضر سردخانه ای برای نگهداری محصولات باغی در این شهرستان وجود ندارد؛ بنابراین با توجه به مقدار تولید محصولات باغی در این شهرستان، سرمایه گذاری در زمینه احداث سردخانه ضرورت داشته و پیشنهاد می شود. از مهمترین مزایای استفاده از سردخانه میوه و سبزی می توان به جلوگیری از فساد محصول اشاره کرد. روند انواع فسادها از قبیل فساد فیزیکی، فساد شیمیایی یا تغییر رنگ محصول، فساد ناشی از وجود میکروارگانیسم ها با نگهداری در سردخانه ها به شدت کند شده و حفظ کیفیت محصول در زمان طولانی حاصل می گردد. از دیگر مزایای با اهمیت احداث سردخانه میوه، کنترل قیمت بازار است؛ بدین منظور که ذخیره کردن میوه در سردخانه موجب می شود در ماه هایی که تقاضا برای مصرف میوه بسیار است ولی فصل برداشت آن محصول خاص نیست، بازار با کمبود مواجه نشده و حباب قیمت ایجاد نگردد. در واقع با ساخت سردخانه میوه، تعادلی در عرضه و تقاضا ایجاد می گردد و این امر موجب خواهد شد که از افزایش بی رویه قیمت که به ضرر مصرف کننده است و از کاهش بیش از حد آن که به ضرر باغداران است جلوگیری به عمل آید؛ بنابراین نقش سردخانه های میوه جات به عنوان حد واسط بازار و باغداران در این بین بسیار پر رنگ و حیاتی است.

با وجود اینکه گندم یکی از محصولات زراعی است که به صورت انبوه در این شهرستان کشت می شود اما متأسفانه سیلوی گندم و کارخانه آرد در این شهرستان وجود ندارد و گندم به مناطقی مانند گچساران و یاسوج که دارای سیلو هستند، ارسال می شود؛ بنابراین احداث سیلو و همچنین احداث کارخانه آرد در این شهرستان  ضمن ایجاد اشتغال زایی، سودآوری مناسبی را به همراه خواهد داشت.  

راه اندازی کسب و کار بسته بندی برنج در این شهرستان  با توجه به سطح زیرکشت بالای این محصول از یک سو و اهمیت عرضه محصول با کیفیت مطابق با استانداردهای حداقلی و لازم از سوی دیگر، می تواند مزیت موفقی در این شهرستان محسوب گردد. در واقع این کسب و کار با درجه بندی و تحویل محصول با کمترین میزان ضایعات سبب می شود تا معرفی محصول به سایر نقاط دوردست به راحتی انجام شود و همچنین بازار فروش و ارزش افزوده ایجاد شده، موجب ترغیب کشاورزان نسبت به توسعه کشت برنج خواهد شد.

پرورش زنبورعسل در این شهرستان به مقدار زیادی انجام می شود و در نتیجه آن مقدار زیادی عسل تولید می شود. طبق نظر کارشناسان بسته بندی آن در این شهرستان به صورت محدودی انجام می شود؛ بنابراین احداث واحد بسته بندی آن نیز می تواند جزو مشاغل پیشنهادی این شهرستان محسوب شود. ضمن اینکه با انجام این کار می توان در زمینه صادرات آن نیز اقداماتی انجام داد. راه‌اندازی خط تولید و بسته بندی عسل در این شهرستان یکی از بهترین راهکارهایی است که می‌توان به کمک آن یک منبع درآمد پایدار برای فرد یا خانواده ایجاد کرد. خوشبختانه عسل یکی از موادی است که امکان فاسد شدن آن وجود ندارد و می‌توان آن را برای مدت زمان نسبتاً طولانی بسته بندی کرد. از طرف دیگر روند تولید این محصول پیچیدگی چندانی ندارد و فرد می‌تواند با سرمایه کم، حجم بالایی از آن را تولید کند. وجود یک دستگاه بسته‌بندی عسل مناسب می تواند به فرد کمک زیادی کند.  

با وجود اینکه دامداری در این شهرستان رونق زیادی دارد؛ اما در حال حاضر کشتارگاهی در این شهرستان فعال نیست و دام ها را جهت کشتار، به کشتارگاهی که در دهدشت است منتقل می کنند؛ بنابراین می توان گفت احداث کشتارگاه صنعتی دام در این شهرستان می تواند به عنوان مزیت محسوب شود. کشتارگاه‌های صنعتی نقش مهمی در حفظ محیط زیست دارند؛ به دلیل اینکه ضایعات حاصل از کشتار دام نظیر خون و اجزای گوشتی غیر قابل مصرف در محل تبدیل ضایعات به پودرگوشت که خوراک دام است، تبدیل می‌شوند که علاوه بر قرار گرفتن مجدد در چرخه اقتصادی از آلودگی محیط زیست نیز جلوگیری به عمل می‌آید و فاضلاب حاصل از کشتار در تصفیه‌خانه‌های مجهز تصفیه شده و پس آب حاصله به مصرف کشاورزی می‌رسد. البته لازم به ذکر است که در کشتارگاه‌ها باید فضای مناسب برای کشتار دام سبک و سنگین به صورت همزمان وجود داشته باشد و همچنین باید آب مورد نیاز در زمان کشتار نیز تأمین شده و تجهیزات و امکانات لازم برای رعایت مسائل بهداشتی و زیست محیطی در زمان کشتار فراهم شود.

یکی دیگر از کسب و کارهایی که در این شهرستان پیشنهاد می شود، واحد تولید خوراک دام و طیور است. بخشی از خوراک دام و طیور این شهرستان، در شهرستان تأمین می شود ولی طبق بررسی های صورت گرفته و نظر کارشناسان شهرستان، خوراک تولید شده در شهرستان کافی نیست و از مناطق دیگر مانند دهدشت و بهبهان واردات صورت می گیرد. طبق نظر کارشناسان احداث چنین واحدی در شهرستان بازدهی خوبی خواهد داشت. با احداث و راه اندازی و اجرای پروژه های صنعتی در این شهرستان که در آن از ضایعات کشاورزی خوراک دام با ارزش غذایی تولید شود، غذای مورد نیاز دام‌ها تأمین می شود و همچنین استفاده از مواد اولیه ارزان‌تر نظیر کنجاله و کاه محصولات زراعی در تولید این محصولات سبب خواهد شد که قیمت تمام شده آن پائین‌تر بوده و در نتیجه با قیمت کمتری به فروش برسد. تولید خوراک دام و طیور می تواند زمینه اشتغال خوبی را به طور مستقیم و غیر مستقیم برای افراد این شهرستان ایجاد کند.

با وجود اینکه تعداد مناسبی دام در این شهرستان وجود دارد؛ اما کارگاه یا کارخانه‌ای در زمینه فرآوری پوست و پشم دام در این شهرستان احداث نشده است و پوست و پشم تولید شده در این شهرستان به خارج از شهرستان ارسال می‌شود؛ بنابراین امکان احداث واحدی در زمینه فرآوری پوست دام به منظور تولید چرم از پوست گاو و تولید نخ از پوست گوسفند در این شهرستان وجود دارد. با توجه به تولید صنایع‌دستی در این شهرستان، بازار فروش خوبی برای نخ تولید شده در این شهرستان وجود خواهد داشت اما ممکن است برای چرم تولید شده بازار فروش مناسبی وجود نداشته باشد که در این صورت می‌توان آن را به دیگر شهرستان‌ها برای فروش ارسال کرد.

لازم به ذکر است که در صورت توجه نکردن به بازار فروش و ظرفیت شهرستان، مشاغلی که در این حوزه ذکر شدند، با مسئله اشباع رو به رو خواهند شد. بنابراین در نظر گرفتن نیاز و ظرفیت شهرستان و همچنین بازارفروش در شهرستان های اطراف در زمینه راه اندازی این مشاغل امری مهم و ضروری است.

· صنعت

مشاغل صنعتی یکی از عوامل توسعه اقتصادی کشور محسوب می‌شوند. در شهرستان چرام، تعدادی واحد صنعتی در زمینه های مختلف وجود دارند اما پتانسیل های شهرستان نشان دهنده این موضوع است که امکان ایجاد واحدهای صنعتی جدید در این شهرستان وجود دارد. در ادامه به برخی از کسب و کارهایی که قابلیت ایجاد و یا توسعه آن ها در این شهرستان وجود دارد پرداخته می شود.

در این شهرستان معادنی مانند معدن فسفات وجود دارد که فقط شناخته شده است و هنوز به مرحله بهره‌برداری نرسیده است؛ بنابراین بهره‌برداری از این معادن سوددهی خوبی را به همراه خواهد داشت.

همچنین این شهرستان دارای معادن سنگ و خاک سرخ می باشد ولی هیچ گونه فرآوری روی این موارد انجام نمی شود؛ در نتیجه راه اندازی واحد فرآوری مواد معدنی در این شهرستان می تواند توجیه اقتصادی داشته باشد. خاک سرخ به‌ طور یقین در صورت فرآوری می‌تواند در صنایع مختلف کاربرد داشته باشد. از جمله آنکه در تهیه لوازم آرایشی بسیار کاربرد دارد. همچنین از این خاک در صنایع رنگسازی، کاشی، سرامیک، موزائیک، سفال، لعاب‌سازی، تولید پودرهای میکرونیزه صنعتی، نوارهای کاست و ضد زنگ استفاده می‌شود.

با توجه به رونق کشاورزی در این شهرستان و نیاز به کود و سموم شیمیایی و همچنین ادوات کشاورزی، سرمایه گذاری در این زمینه از صرفه اقتصادی خوبی برخوردار خواهد بود. در حال حاضر موارد ذکر شده، از مناطق دیگر مانند اصفهان و تبریز وارد این شهرستان می شوند؛ لذا فعالیت در این زمینه با سودآوری مناسبی همراه خواهد بود.

از آن جایی که محصولات زراعی و باغی زیادی در این شهرستان تولید می شوند؛ اما کارتن و سبد جهت حمل و نقل آن ها در شهرستان تولید نمی شود و از مناطق دیگر وارد می شوند؛ در نتیجه فعالیت در حوزه تولید کارتن و سبد باعث می شود که واردات این موارد از استانهای همجوار کاهش یابد و برای جوانان این منطقه اشتغال زایی ایجاد شود.

تولیدی پوشاک نیز از جمله مشاغلی است که در این شهرستان قابلیت انجام دارد. پوشاک مورد نیاز این شهرستان از مناطق اطراف وارد می شوند. طبق نظر کارشناسان، احداث واحد تولیدی پوشاک همراه با بازاریابی مناسب، می تواند سودآوری قابل توجهی را به همراه داشته باشد. تولیدی پوشاک پردرآمدترین صنعت محسوب می‌شود. با توجه به این که در مناسبت‌هایی همچون عید نوروز و شروع مدارس افراد زیادی اقدام به خرید لباس می کنند، همین امر باعث می شود که بیش از پیش این صنعت رونق پیدا کند. قابل ذکر است که بیشتر پوشاک این شهرستان از چین وارد می شود و قیمت ارزان تری دارد؛ بنابراین بحث رقابت باید در نظر گرفته شود و با بازاریابی مناسب، به سود قابل توجهی رسید.

با توجه به اقلیم شهرستان چرام و تابش آفتاب، احداث نیروگاه خورشیدی ارزش افزوده زیادی دارد. سرمایه‌گذاری و مشارکت در پروژه‌های تکنولوژی‌های جدید و انرژی‌های تجدیدپذیر، با سرعت زیادی در حال گسترش و توسعه است؛ بنابراین احداث نیروگاه خورشیدی علاوه بر افزایش سطح تولید، سود اقتصادی مناسبی را برای سرمایه‌گذاران به همراه خواهد داشت.

همچنین مصالح ساختمانی مورد نیاز شهرستان از استان های دیگر تأمین می شود. به عنوان مثال کاشی، سرامیک و سنگ، از استان یزد و اصفهان وارد می شوند؛ در نتیجه سرمایه گذاری در این زمینه به سبب رونق ساخت و ساز، پیشنهاد می‌شود. تولید داروی دام نیز در این شهرستان می تواند درآمدزا باشد؛ زیرا چنین فعالیتی در شهرستان انجام نمی شود و وارداتی است. فعالیت در این زمینه علاوه بر اینکه نیاز شهرستان را برطرف می کند، می تواند موجب اشتغال جوانان این منطقه شود.

از جمله کارخانه های فعال این شهرستان می توان به کارخانه پوشال کولر آبی، ایزوگام، اتصالات و لوله پلی اتیلن، دستمال کاغذی، مواد شوینده و بهداشتی اشاره نمود.

 

· خدمات

تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد است و حرفه های زیادی را در برمی گیرد که میزان سودآوری حرفه ها با توجه به نیاز و ظرفیت منطقه با یکدیگر تفاوت هایی دارد. برای مثال گردشگری از فعالیت هایی است که با سودآوری بسیاری همراه است و در شهرستان چرام نیز ظرفیت های بسیار خوبی برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری وجود دارد.

از جمله آثار باستانی و جاذبه های طبیعی این شهرستان می توان به قلعه چرام، قلعه تمبی، بافت روستای شیخ حسین، قلعه شهبازی، آسیاب تل بابونه، چشمه بلقیس، کوه چاست خوار، چشمه سیاه، چشمه کورسار، چشمه شراب‌گرو و آبشار طسوج اشاره نمود. همچنین این شهرستان دارای امامزاده هایی به نام امامزاده علی، امامزاده بی بی رشیده، امامزاده امیریوسف، امیر عبدالله، امیرولی، گلبهار و شاه حمزه می باشد. طبق نظر کارشناسان، این شهرستان از نظر امکانات اقامتگاهی بسیار ضعیف است؛ لذا احداث اقامتگاه بومگردی و رستوران بومی در این شهرستان، مزیت خواهد داشت.

اقامتگاه‌های بوم‌گردی فرصت مناسبی هستند تا گردشگران ضمن گردشگری در هر منطقه و بازدید از جاذبه‌های توریستی، حس ایرانی زیستن به سبک سنتی را تجربه کنند. همچنین طبخ غذاهای محلی در برخی اقامتگاه‌ها، مصداق دیگری از مهمان‌نوازی ایرانی است.

رستوران‌های بومی، مکان‌هایی با فضای سنتی و متناسب با آداب ‌و ‌رسوم هر منطقه است که در آن‌ها بیشتر به ‌جای استفاده از میز و صندلی‌های مدرن از تخت یا سایر وسایل سنتی استفاده و علاوه بر سرو غذاهای محلی، ترشیجات خانگی و نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه نیز عرضه می‌شود. رستوران‌ بومی جزء مهم‌ترین نمادهای فرهنگی محسوب می‌شود و می تواند در خانه های قدیمی موجود در هر منطقه اجرا شود. بسیاری از گردشگران و توریست های غذایی برای امتحان کردن غذاهای مختلف به سفر می روند و این مسئله برای مناطق مختلف قابل استفاده و بهره برداری است؛ بنابراین ایجاد رستوران بومی نیز از کسب و کارهای زود بازده است؛ زیرا هم تمایل مردم به سمت سرو غذاهای محلی بیشتر شده و هم معاملات این کسب و کار به صورت نقدی انجام می‌شود.

همچنین این شهرستان دارای تعداد محدودی پارک محلی است و شهربازی نیز دارد ولی طبق بررسی های انجام شده، امکانات آن ها خیلی ضعیف است و با استقبال کمی مواجه هستند. در نتیجه می توان گفت سرمایه گذاری در این زمینه در صورت استقبال مردم با درآمدزایی مناسبی همراه خواهند بود. جذب گردشگر برای شهرستان، ایجاد درآمد بسیار خوب برای سرمایه‌گذاران، ایجاد فرصت شغلی برای جوانان و ایجاد محیطی شاد و پرانرژی برای کودکان و بزرگسالان از جمله مزایای تأسیس شهربازی هستند. همچنین شهرستان فاقد سینما است؛ در نتیجه احداث سینما می تواند به عنوان مزیت محسوب شود.

 

· طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که با سودآوری قابل توجهی همراه است. در ادامه به برخی از طیوری که در این شهرستان پرورش داده می شوند و همچنین قابلیت توسعه دارند، پرداخته می شود.  طبق نظر کارشناسان تعداد زیادی مرغداری گوشتی در این شهرستان فعال هستند که صنعتی می باشند و همچنین پرورش مرغ تخم گذار به صورت سنتی در این شهرستان انجام می شود؛ بنابراین سرمایه گذاری در زمینه پرورش مرغ گوشتی و تخم گذار می تواند به عنوان مزیت محسوب شود.

گوشت مرغ به سبب مزیت‌های فراوانی که دارد، به عنوان منابع تأمین پروتئین می تواند مطرح شود و نیاز عمومی شهرستان را در این زمینه مرتفع نماید. ارزش غذایی بالای گوشت طیور، کم بودن افت پس از کشتار، سالم و بهداشتی بودن گوشت طیور، قابلیت هضم و جذب بالا، سرعت رشد سریع، صرفه جویی در جایگاه و زمین و دوره بازگشت سرمایه سریع از فواید پرورش مرغ گوشتی است.

پرورش مرغ تخمگذار در این شهرستان علاوه بر اینکه به تأمین منابع غذایی طبیعی و رونق تولید کمک می کند، می‌تواند نقش به‌سزایی در امر اشتغالزایی، بهبود وضع اقتصادی و خودکفایی در تولید محصول ارگانیک و طبیعی ایفا ‌کند. در صورتی که شخصی تمایل داشته باشد کسب و کار پرورش مرغ تخم گذار را در سطح محدود راه اندازی کند، نیاز به تکنولوژی پرهزینه ندارد و با بهره گیری از امکانات کم و موجود در روستا یا محل زندگی خود می تواند شرایط اجرای طرح را فراهم کند. پرورش مرغ تخم‌گذار حتی به صورت صنعتی و با تمام تجهیزات مدرن می‌تواند در صورت بازاریابی صحیح و مناسب، سالیانه حدود 20 تا 30 درصد سودآوری داشته باشد که رقم مناسبی است. همچنین بازاریابی صحیح با حاشیه سود بالا از امور مهم در مورد این کسب و کار است که با تبلیغات مناسب مخصوصاً در فضای مجازی امکان پذیر است.

با توجه به اینکه جوجه ریزی در شهرستان انجام نمی شود و جوجه از مناطق دیگر مانند اصفهان وارد این شهرستان می شود؛ بنابراین می توان در زمینه پرورش مرغ مادر سرمایه گذاری کرد و ضمن ایجاد اشتغال زایی، موجب جلوگیری از واردات شد.

یکی از صنایع مهم در زمینه پرورش ماکیان، صنعت پرورش مرغ مادر است که صنایع فرودستی و حتی پایین دستی را به شدت متأثر می‌نماید. صنایع مرغ مادر، با تأمین تعداد مورد نیاز جوجه گوشتی و تخم‌گذار، سهم به سزایی در تأمین پروتئین مورد نیاز بشر دارند. از آنجایی که راندمان تولید مثل در این صنعت بسیار حائز اهمیت می‌باشد، لذا هر عاملی که باعث کاهش درصد تخم‌گذاری و جوجه‌آوری شود، به شدت می‌تواند بر تولید جوجه یک روزه و همچنین قیمت جوجه تأثیرگذار باشد که پیامد آن افزایش قیمت محصول نهایی یعنی گوشت و تخم مرغ است.

پرورش سایر طیور نظیر شترمرغ، بلدرچین و بوقلمون به صورت بسیار محدود و سنتی در این شهرستان انجام شده است و طبق نظر کارشناسان، در صورت بازاریابی مناسب، همچنان ظرفیت برای فعالیت بیشتر در این زمینه وجود دارد. فعالیت در این زمینه مستلزم داشتن تخصص کافی و امکانات لازم می باشد که در این صورت سوددهی مناسبی را به همراه خواهد داشت.

شترمرغ در گروه پرندگان طبقه بندی شده و گوشت آن جزء گوشت‌های قرمز محسوب می‌شود که نسبت به دیگر گوشت‌های قرمز کم چرب‌تر و سالم‌تر است؛ به طوری که ۹۰ درصد آن قابلیت هضم داشته و بعد از گوشت ماهی در رتبه دوم قرار دارد. پوست این پرنده از بهترین نوع چرم بوده، مقاومتش سه برابر چرم گاو است، ظرافت خاصی دارد و در تولید کیف و کفش با قیمت بالا به کار می رود. علاوه بر آن، از پر و تخم شترمرغ، ناخن و قرنیه چشم آن برای مصارف صنعتی، دارویی، زینتی و نیز تولید نخ بخیه استفاده می شود. همچنین با استفاده از پوکه تخم این پرنده در زمینه صنایع دستی و  خلق آثار هنری می توان اشتغال زایی کرد.

بلدرچین پرنده ای با جثه کوچک است و در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم می باشد. پرورش بلدرچین به دلیل هزینه های جاری پایین، بازارفروش مناسب، کوتاه بودن دوره پرورش (40 روز) و عدم پرورش انحصاری توسط شرکت های بزرگ دارای مزیت است. محصولات این پرنده شامل گوشت، تخم بلدرچین و کود است. گوشت و تخم این پرنده دارای ارزش غذایی و دارویی بوده و همچنین سرشار از پروتئین است.

گوشت بوقلمون دارای خواص غذائي ويژه ای بوده و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد و مي تواند به عنوان جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز به خصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. گوشت سفيد 65 درصد و گوشت قرمز 35 درصد وزن يک لاشه 8 کيلوگرمی را تشکيل مي دهند.

 

· صنایع دستی

صنایع دستی چکیده و ثمره ذوق و هنر هنرمندان و صنعتگرانی است که با دستان پرتوانشان روح و جان فرهنگ و هنر به یادگار مانده از نیاکان خویش را جاودانه می‌سازند. در ادامه به برخی از صنایع دستی این شهرستان پرداخته می شود.

قالی بافی و گلیم بافی نیز از جمله صنایع دستی این شهرستان می باشند. قالی بافی از مشاغل خانگی پردرآمدی است که تسهیلات خوبی به آن تعلق می‌گیرد. از آن جایی که قالی انواع مختلفی دارد می‌توان با آموختن دانش آن، محصولات متنوع و متناسب با ذوق و سلیقه افراد تولید و به بازار عرضه کرد. این کسب و کار را می‌توان در فضای کوچک و با سرمایه اولیه کم راه انداخت و با فروش محصول و افزایش مشتری، این کار را گسترش داد و زمینه اشتغال بسیاری از جوانان را فراهم کرد. افزایش فعالیت در این زمینه می تواند مزیت داشته باشد و از جمله مشاغل پیشنهادی این حوزه می باشد.

وجود مراتع مساعد جهت پرورش دام ها در این شهرستان كه تأمين كننده الياف لازم گليم هستند خود دليلي بر متداول بودن گليم بافي در اين نواحي است؛ لذا توسعه این حرفه با سودآوری خوبی همراه خواهد بود.

گلیم، زیر انداز و پوششی است که از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند و یا دیگر چهار پایان اهلی بافته می شود. از گلیم به شکل سنتی اش، معمولا برای پوشاندن زمین، دیوار و یا رو اندازی برای حیوانات باربر استفاده می شود. ولی امروزه این محصولات به عنوان یک پوشش مدرن برای خانه های شهری نیز استفاده می شوند. گلیم های بافته شده در این شهرستان، نقوش بسیار زیبا، متنوع و منحصر به فردی دارند.

جاجیم‌بافی نیز از جمله صنایع دستی این شهرستان می باشد. جاجیم در عین ظرافت، زیبایی و دقتی که باید صرف آن شود، سنتی‌ترین روش بافندگی را مجسم می‌کند و ابزار مورد نیاز آن از ساده ترین وسایل است. جاجیم نیز همچنان طرفداران خاص خود را حفظ کرده است و توسعه آن در صورت تأمین بازار فروش، سودآوری خوبی را به همراه خواهد داشت.

چرم دوزی نیز جزو کسب و کارهایی است که در این شهرستان در حال انجام می‌باشد؛ لذا تولید و توسعه محصولات چرمی از جمله مزیت های این شهرستان در حوزه صنایع دستی است که صرفه اقتصادی دارد. با استناد به تاریخ با گذشت هزاران سال و شاید هم بیشتر از استفاده چرم توسط بشر و پیشرفت های گوناگون در صنعت، هنوز ماده دیگری نتوانسته است جایگزین این ماده طبیعی گردد. علی رغم تفکر برخی بر این موضوع که چرم ماده اولیه بسیار گران و غیر قابل دسترس است، باید گفت در حقیقت قیمت بالاتر محصولات چرمی به سبب هزینه های زیادی است که در فرآیندهای بسیار برای تهیه آن مصرف می شود. علاوه بر آن دلایل دیگری هم مانند انعطاف پذیری، مقاومت در برابر ضربه و حرارت و سازگاری با محیط زیست طبیعتاً در افزایش قیمت آن تأثیرگذار خواهد بود.

کسب و کار شمع سازی و معرق کاری نیز از جمله مشاغلی هستند که در این شهرستان انجام می شوند. شمع سازی امروزه به علت خواص دارویی، زینتی و زیبایی، بازار فروش مناسب و پررونقی دارد. این کسب و کار از ریسک پایینی برخوردار است و چون مواد اولیه آن به راحتی تأمین می شود، بازار مصرفی خوبی نیز دارد (مواد اولیه شمع سازی، پارافین می‌باشد که ایران منابع سرشاری از پارافین را داراست). شمع‌سازی در مقیاس کوچک قابل انجام است و خطرهایی مثل بیماری و یا آب و هوای اقلیمی، کار و سرمایه را تهدید نمی کند؛ از این رو می تواند بهترین گزینه برای راه اندازی کسب و کار در این شهرستان باشد و در صورت بازاریابی مناسب، می تواند سودآوری خوبی را به همراه داشته باشد. در صورت تأمین بازار می‌توان این شغل را در مقیاس‌های بزرگ‌تر نیز راه‌اندازی کرد.

معرق هنر جایگزینی قسمتهای مختلف یک طرح با چوبهای رنگی و تلفیق آنها با یکدیگر برای آراستن سطح یک تابلو و یا دیگر زیر ساخت های چوبی است که در نتیجه انجام آن محصولات جذابی تولید می شود. فعالیت بیشتر در این زمینه همراه با بازار فروش مناسب، درآمدزا خواهد بود.

همچنین حرفه هایی نظیر دوخت لباس محلی، عروسک بافی و میخک بافی در این شهرستان انجام می‌شوند و برخی از زنان در انجام آن‌ها مهارت کافی دارند؛ در نتیجه توسعه آن‌ها نیز در صورت بازاریابی مناسب توجیه اقتصادی خواهد داشت.

 

· شیلات

شیلات از حوزه‌های شغلی سوددهی است که اگر به آن توجه شود، ارزآوری خوبی خواهد داشت. طبق نظر کارشناسان، در شهرستان چرام در حوزه شیلات فعالیت‌های محدودی انجام شده است. از جمله ماهیان پرورشی این شهرستان می توان به ماهی قزل آلا اشاره نمود. ماهی قزل آلا یکی از معروف ترین گونه های ماهیان سردآبی است. ماهیان سردآبی در محدوده دمایی 18-12 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. قزل آلا یکی از منابع خوب آهن است، آهن در خونسازی و همچنین در حفظ مقاومت بدن در برابر میکروبها نقش مهمی به عهده دارد. علاوه بر آن، آهن موجود در قزل آلا، جذب آهن منابع گیاهی را هم افزایش می دهد؛ بنابراین نقش مهمی در پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن به عهده دارد. نتایج مطالعات نشان می دهند که امگا ۳ ماهی قزل آلا می تواند فشار خون و ضربان قلب را در بیماران صرع تنظیم کرده و از تعداد تشنج های آن نیز به طور قابل توجهی بکاهد؛ بنابراین این نوع ماهی با توجه به قیمت و طعم مناسب طرفداران زیادی در بین مردم دارد؛ لذا راه اندازی پرورش آن در این شهرستان، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، سوددهی خوبی را به دنبال خواهد داشت. لازم به ذکر است که افزایش فعالیت در حوزه شیلات مستلزم ایجاد بازار فروش مناسب در شهرستان و در خارج از استان می باشد.

 

 

در ادامه تحليل، مشاغل در 10 رسته، ذيل سه حوزه كشاورزي، صنعت و خدماتي دسته‌بندي شده‌ است. در هر يک از اين رسته‌ها عناوين شغلي، بر اساس مزيت راه‌اندازي، از شماره 1تا 4 اولويت‌بندي شده‌اند (مزیت‌ها بر اساس اهمیت رسته‌ها و تعداد مشاغل پیشنهادی در هر رسته، شماره گذاری شده اند.).

 

 

کشاورزی

صنایع

خدمات

ردیف

باغداری

زراعت

دامداری

طیور

شیلات

صنایع غذایی

صنایع تبدیلی و تکمیلی

صنعت

صنایع دستی

خدمات

1

کاشت صیفی جات (1)

کشت برنج (1)

پرورش گوسفند بختیاری (1)

پرورش مرغ گوشتی (1)

پرورش ماهی قزل‌آلا (1)

تولید ترشیجات (1)

احداث سردخانه (1)

بهره‌برداری از معدن فسفات (1)

قالی بافی (1)

احداث اقامتگاه بومگردی (1)

2

کاشت سبزیجات (1)

کشت گندم (2)

پرورش بز بومی (1)

پرورش مرغ تخمگذار (1)

تولید خیارشور (1)

احداث سیلو (1)

واحد فرآوری مواد معدنی (1)

گلیم بافی (1)

احداث رستوران بومی (1)

3

کاشت هندوانه (2)

کشت جو (2)

پرورش گاو بومی (2)

پرورش مرغ مادر (2)

فرآوری هندوانه (1)

احداث کارخانه آرد (1)

تولید کود و سموم شیمیایی (2)

جاجیم بافی (2)

احداث شهربازی (2)

4

احداث باغ مرکبات (2)

کشت عدس (3)

پرورش گاو دورگه (2)

پرورش شترمرغ (3)

تولید لبنیات (2)

بسته بندی برنج (2)

تولید ادوات کشاورزی (2)

چرم دوزی (2)

احداث سینما (3)

5

احداث باغ گردو (2)

کشت ماش (3)

پرورش گاو هلشتاین (2)

پرورش بلدرچین (3)

فرآوری گیاهان دارویی (2)

بسته بندی عسل (2)

تولیدی کارتن و سبد (2)

شمع سازی (3)

6

احداث باغ بادام (3)

کشت لوبیا (3)

پرورش زنبورعسل (3)

پرورش بوقلمون (3)

فرآوری انار (3)

احداث کشتارگاه دام (3)

تولیدی پوشاک (3)

معرق کاری (3)

7

احداث باغ انار (3)

کشت کلزا (4)

فرآوری بادام (3)

تولید خوراک دام و طیور (3)

احداث نیروگاه خورشیدی (3)

دوخت لباس محلی (4)

8

احداث باغ شلیل (3)

کشت زعفران (4)

فرآوری زیتون (3)

واحد فرآوری پوست و پشم دام (4)

تولید مصالح ساختمانی (4)

عروسک بافی (4)

9

احداث باغ سیب (3)

کشت کدو تخم کاغذی (4)

روغن‌گیری از کلزا (3)

تولید داروی دام (4)

میخک بافی (4)

10

احداث باغ زردآلو (3)

کشت چای ترش (4)

11

احداث باغ شفتالو (3)

12

احداث باغ هلو (3)

13

احداث باغ زیتون (3)

14

احداث نهالستان (4)

15

پرورش قارچ (4)

راهنما: (1): مزیت‌هایی که در اولویت اول قرار دارند. (2): مزیت‌هایی که در اولویت دوم قرار دارند. (3): مزیت‌هایی که در اولویت سوم قرار دارند. (4): مزیت‌هایی که در اولویت چهارم قرار دارند. در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 57 تایی در جدول زیر ارائه ‌شده‌ است. این جدول مشاغل فوق را در کنار هم نشان می‌دهد.

مشاغل	مزیت
کاشت صیفی جات	1
کشت برنج	2
پرورش گوسفند بختیاری	3
تولید ترشیجات	4
تولید خیارشور	5
احداث سردخانه	6
کاشت سبزیجات	7
کاشت هندوانه	8
احداث باغ مرکبات	9
کشت گندم	10
کشت جو	11
پرورش بز بومی	12
فرآوری هندوانه	13
تولید لبنیات	14
احداث سیلوی گندم	15
احداث کارخانه آرد	16
بسته بندی برنج	17
بهره‌برداری از معدن فسفات	18
واحد فرآوری مواد معدنی	19
تولیدی پوشاک	20
تولید مصالح ساختمانی	21
احداث نیروگاه خورشیدی	22
احداث باغ گردو	23
احداث باغ بادام	24
احداث باغ انار	25
احداث باغ شلیل، سیب، زردآلو، شفتالو و هلو	26
احداث باغ زیتون	27
کشت عدس	28
کشت ماش	29
کشت لوبیا	30
کشت کلزا	31
پرورش گاو بومی	32
پرورش گاو دورگه	33
فرآوری گیاهان دارویی	34
فرآوری انار	35
فرآوری بادام	36
فرآوری زیتون	37
روغن‌گیری کلزا	38
کشت زعفران	39
کشت کدو تخم کاغذی	40
کشت چای ترش	41
پرورش گاو هلشتاین	42
پرورش زنبورعسل	43
بسته بندی عسل	44
احداث کشتارگاه دام	45
تولید کود و سموم شیمیایی	46
تولید ادوات کشاورزی	47
تولیدی کارتن و سبد	48
احداث اقامتگاه بومگردی	49
احداث رستوران بومی	50
پرورش مرغ گوشتی	51
پرورش مرغ تخمگذار	52
پرورش مرغ مادر	53
پرورش شترمرغ، بلدرچین و بوقلمون	54
قالی بافی	55
گلیم بافی	56
پرورش ماهی قزل‌آلا	57

*این فایل با همکاری کمیته امداد امام خمینی (ره) تهیه و تدوین شده است.