اراک

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب ‌وكارهاي موجود در هر شهرستان بر مبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب ‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌ شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افراد خبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح ‌شده ‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست ‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان اراک ارائه‌ شده ‌است.

 

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همان‌طوري‌كه در قسمت قبل اشاره ‌شد مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده ‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب ‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب ‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌ است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجود دارد، اشاره شده ‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده ‌است.

 

1. صنایع تبدیلی و تکمیلی
2.  صنایع غذایی
3. دامداری
4. باغداری
5. زراعت
6. صنایع دستی
7. خدمات
8. طیور
9. صنعت
10. شیلات

 

·صنایع تبدیلی و تکمیلی

میزان تولیدات باغی و دامداری، صنعتی بودن این شهرستان و جمعیت نسبتاً بالا، از مهمترین دلایلی هستند که موجب می شود بتوان برای این رسته اولویت بالایی قائل بود. در واقع با توجه به سطح درآمد مردم این شهرستان و همچنین مشکلات اقتصادی، بسیاری از کالاها و تولیدات مشاغلی که در این رسته جای می گیرند، در حیطه کالاهای لوکس قرار گرفته و نمی توان انتظار زیادی از سوددهی آنها داشت؛ ولی اراک شهرستانی است که به نظر می رسد بتوان در این زمینه فعالیت کرد. همچنین پتانسیل برای ایجاد این نوع صنایع در سطح استان نیز بالاست. در ضمن با توجه به زیاد نبودن مسافت شهرستانها با یکدیگر و همچنین وجود ظرفیت‌های لازم برای انجام کار صنعتی در شهرستان اراک، در صورت عدم بازار فروش مناسب برای بعضی کالاها در داخل شهرستان، می توان به بازار خارج از شهرستان فکر کرد. نکته قابل ذکر دیگر این است که با توجه به کمبود آب، برای راه اندازی و توسعه مشاغل پیشنهادی که در ذیل به آنها پرداخته می‌شود، باید دقت های لازم را داشت.

بسته بندی صیفی جات تولید شده در این شهرستان، باعث افزایش سود و ارزش افزوده این محصولات شده و مزیت خواهد داشت؛ لذا فعالیت در این زمینه می تواند جزو پیشنهادات شغلی در این حوزه محسوب شود. همچنین بسته بندی محصولات غذایی تولید شده در این شهرستان مانند رشته آشی و پلویی، مربا، خشکبار، شیره انگور، لبنیات و ... سودآوری مناسبی داشته و ارزش افزوده قابل ملاحظه ای را برای این محصولات خواهد داشت. بسته بندی عسل نیز، در صورت افزایش میزان تولیدعسل و زنبورداری در این شهرستان، می تواند علاوه بر ایجاد انگیزه و افزایش اشتغال، نیاز شهرستان به این محصول مفید و با ارزش غذایی بالا را برطرف کند.

در حال حاضر در این شهرستان دامداری و پرورش طیور مخصوصاً مرغ به حدی انجام می شود که نیاز خود شهرستان و بعضاً سطح استان را برطرف می کند. بسته بندی گوشت دام ها و مرغ، علاوه بر ایجاد اشتغال و سود بالاتر، انگیزه خوبی را جهت افزایش تولید، برای افرادی که در این مشاغل مشغول به کار هستند ایجاد خواهد کرد. البته باید اشاره کرد که این مورد تنها در صورتی می تواند به عنوان شغلی مستقل عنوان شود که بسته بندی گوشت در کشتارگاه های موجود در این شهرستان انجام نشود.

با توجه به سطح انجام دامداری در این شهرستان، فرآوری پوست دام می تواند جزو مشاغل پیشنهادی در این حوزه باشد. تولید نخ، تولید چرم و ... علاوه بر اینکه می تواند نیاز سطح شهرستان به این موارد را برطرف کند، بلکه انگیزه خوبی را برای دامداران جهت تولید بیشتر و توسعه مشاغل مرتبط و پایین دستی ایجاد خواهد کرد. در ضمن در صورت توسعه تولید صنایع دستی، رونق این کار می تواند قدم خوبی در این زمینه باشد.

با وجود کشتارگاه دام و طیور در سطح این شهرستان، به علت میزان قابل توجه دامداری و پرورش طیور، ایجاد واحدهای دیگری در این زمینه پیشنهاد می شود. البته قبل از ورود به این حیطه باید توجه داشت که توان رقابت با موارد قدیمی تر وجود داشته باشد. نکته دیگر این است که کشتارگاه ها علی رغم ایجاد سود زیاد و تعداد مشاغل بالا، به سرمایه اولیه زیادی نیاز دارند. همچنین ایجاد واحدهای بیشتر در این زمینه ممکن است با مشکل اشباع مواجه شود که این موضوع هم نکته ای است که باید در نظر گرفته شود.

طبق بررسی های انجام شده، واحدهایی در زمینه جمع آوری شیر در این شهرستان فعال هستند که عمدتاً شیرهای تولید شده در روستاها را برای فرآوری به شهر و کارخانه های لبنی منتقل می کنند. در حال حاضر به نظر می‌رسد که ایجاد واحد جدید در این حوزه مزیت نداشته باشد؛ ولی در صورت افزایش تولیدات شیر در این شهرستان و همچنین داشتن توان رقابت با واحدهای قدیمی تر بازار، می توان در این زمینه نیز فعالیت کرد.

در شهرستان اراک واحدی در زمینه تولید خوراک دام مشغول به فعالیت است. با توجه به کشت ذرت علوفه ای، جو و سایر انواع علوفه در این شهرستان و استفاده از آنها در صنعت پرورش طیور و دامداری، احداث واحد جدید در این حیطه می تواند جزو پیشنهادات شغلی در این شهرستان باشد. البته در صورتی که واحد جدید توان رقابت با واحد قدیمی‌تر را داشته باشد، می تواند با سودآوری قابل توجهی همراه باشد.  

پرورش شترمرغ از جمله مشاغلی است که در این شهرستان انجام می شود. در صورت افزایش پرورش شترمرغ، احداث واحدی جهت فرآوری محصولات حاصل از آن مانند روغن شترمرغ دارای سود و مزیت بالایی خواهد بود. در ضمن افزایش آگاهی و فرهنگ سازی در این زمینه تا حدودی انجام شده است و می توان بازار فروش خوبی را برای این محصول انتظار داشت. در پایان باید اشاره کرد که بسته بندی گندم، ماش و... در این شهرستان، در لیست مزیت سنجی دارای مزیت شناخته شده است.  

 

·صنایع غذایی

فرآوری محصولات کشاورزی و دامی یکی از روش های ایجاد اشتغال در شهرستان اراک محسوب می شود. ایجاد و توسعه صنایع غذایی در این شهرستان، علاوه بر اشتغال‌زایی و کاهش هدررفت محصولات کشاورزی در این منطقه، باعث ارتقای سطح درآمد مردم منطقه نیز خواهد شد.

فرآوری صیفی جات تولید شده در این شهرستان مانند پودر گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی، خیارشور و سایر محصولاتی که بازار فروش مناسبی برای آنها وجود داشته باشد و همچنین فاکتور عمومیت مصرف در بین مردم را دارا باشند، می تواند جزو پیشنهادات شغلی در این حوزه باشد؛ در واقع وجود بازار مصرف برای این محصولات از مهمترین دلایل مزیت داشتن این نوع از کسب وکارها محسوب می شود.

با توجه به مقدار کشت وسیع گندم در این شهرستان، ایجاد و همچنین توسعه واحدهای فرآوری گندم در زمینه برخی از فرآورده های آن‌، می تواند جزو مشاغل پیشنهادی در این حوزه محسوب شود. لازم به ذکر است که در این زمینه نیز مهمترین عامل، وجود بازار مصرف خواهد بود. تولید نان، رشته آشی و پلویی، آرد، شیرینی پزی و سایر فرآوری ها مانند نان بستنی، پفک گندمی، نشاسته گندم، کلوچه و بیسکوییت، می تواند سود خوبی را برای کشاورز و تولیدکننده به ارمغان آورد.

رب انگور، شیره انگور، شربت انگور، باسلق و ترخینه از جمله محصولاتی هستند که روستائیان هزاوه (روستای هزاوه یکی از روستاهای شهرستان اراک می باشد و قطب تولید انگور در سال جاری شناخته شده است)، تولید می کنند. با توجه به اینکه قیمت هر کیلو شیره انگور در بازار، 7-6 برابر قیمت یک کیلو انگور است؛ لذا تبدیل انگور به شیره انگور مقرون به صرفه خواهد بود. ارزش افزوده محصولات فرآوری شده، جلوگیری از هدر رفت محصولات کشاورزی و کسب سود باغداران از مزیت های فعالیت در کارگاه‌های فرآوری انگور است.[1] توسعه فرآوری های انگور شامل تولید سرکه، شیره، کشمش، باسلوق و ... در این شهرستان نیز دارای مزیت بوده و پیشنهاد می شوند. وجود بازار مصرف، افزایش تمایل مردم به مصرف این نوع از محصولات و همچنین خواص درمانی که دارا هستند، مزیت کار در این زمینه را چندین برابر می کند. همچنین روغن گیری از هسته انگور نیز به علت خواص درمانی آن توصیه می شود.

با توجه به اینکه روغن دانه کلزا مزایای زیادی دارد، تمایل مردم نسبت به استفاده از آن افزایش یافته است؛ لذا احداث واحد روغن گیری از دانه کلزا در این شهرستان، می تواند جزو پیشنهادات شغلی در این حوزه محسوب شود. احداث چنین واحدی ضمن ایجاد اشتغال‌زایی، باعث افزایش سطح زیرکشت این نوع از دانه های روغنی شده و میزان واردات و همچنین خروج ارز از کشور را نیز کاهش خواهد داد. همچنین با توجه به میزان کشت میوه جات و خشکبار در این شهرستان، در صورت افزایش تولید، ایجاد واحدهای تولید چیپس میوه، میوه خشک، مربا و آبمیوه علاوه بر ایجاد اشتغال و افزایش سود کشاورزان، نیاز شهرستان به این محصولات را برطرف خواهد کرد.

ایجاد واحد فرآوری سیب زمینی مانند تولید خلال سیب زمینی و یا چیپس سیب زمینی در این شهرستان پیشنهاد می شود. نکته قابل توجه در این رابطه آن است که در حال حاضر میزان کشت سیب زمینی در این شهرستان زیاد نیست؛ بنابراین در صورت افزایش تولید سیب‌زمینی در این شهرستان و به دنبال آن فعالیت در زمینه فرآوری این محصول، ضمن ایجاد اشتغال‌زایی، می تواند نیاز شهرستان به این محصولات را برطرف کند.

با توجه به اینکه در سطح این شهرستان دو کارخانه لبنیات وجود دارد؛ بنابراین به نظر می رسد فعالیت بیشتر در زمینه تولید لبنیات و فرآوری شیر مزیت چندانی نداشته باشد؛ مگر اینکه توان رقابت با این واحدها وجود داشته باشد، میزان تولیدات شیر پاسخگو باشد و همچنین محصول تولید شده دارای مزیت نسبی باشد؛ به هرحال با توجه به میزان بالای تولید شیر و وجود بازار مصرف، باید در این زمینه تحقیقات گسترده تری انجام شود. در پایان باید اشاره کرد که در لیست مزیت سنجی به تولید گلاب و عرقیات به علت بازار فروش مناسب و همچنین تمایل مردم به استفاده از آن‌ها، اشاره شده است.

·دامداری

دامداری در شهرستان اراک، یکی از اصلی ترین مشاغل مردم خصوصاً روستانشینان محسوب می شود. طبق بررسی های انجام شده میزان تولیدات شیر و فرآورده های گوشت قرمز به حدی زیاد است که به شهرستانهای مجاور و حتی استانهایی مانند قم نیز صادر می شوند.

در این شهرستان پرورش دو نوع دام سبک مانند گوسفندداشتی و دام سنگین مانند گاوشیری، به دو صورت صنعتی و سنتی در حال انجام است. دسترسی آسان به علوفه، اقلیم آب و هوایی شهرستان و همچنین زودبازده بودن حوزه دامداری، موجب رونق آن در این شهرستان شده است. به نظر می رسد با انجام این فعالیت نیاز خود مردم شهرستان در این زمینه برطرف می گردد؛ اما مسئله اصلی که بر سر راه توسعه دامداری قرار دارد، همانطور که در قسمت قبل اشاره شد، قانون ممنوعیت آن به علت رسیدن به خودکفایی است؛ در نتیجه قبل از هر اقدامی برای شروع فعالیت و یا توسعه کسب و کار، لازم است شرایط بازار و همچنین شرایط اخذ مجوزهای لازم را به خوبی مورد بررسی قرار داد.

زنبورداری از جمله مشاغلی است که در حال حاضر در شهرستان اراک به صورت محدود، آن هم در روستاها انجام می شود. با توجه به مزیت تولید عسل و همچنین سود حاصل از فروش این محصول به علت وجود بازار تقاضا، توسعه این فعالیت می تواند جزو پیشنهادات شغلی در این حوزه محسوب شود. البته باید اشاره کرد که به علت صنعتی بودن و آلودگی هوای این شهرستان، مکان ایجاد زنبورستان ها از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و باید مورد توجه قرار گیرد. در پایان باید اشاره کرد که در لیست مزیت سنجی، پرورش زالو به علت وجود بازار تقاضا دارای مزیت شمرده شده است.

 

·باغداری

کشاورزی یکی از اصلی ترین مشاغل مردم روستانشین در شهرستان اراک است که البته به علت کمبود جدی آب، رونق زیادی نداشته و اغلب به صورت دیم انجام می شود. آلودگی هوا و همچنین کمبود منابع آب در این شهرستان نشان دهنده این موضوع است که باید برای ایجاد و یا پیشنهاد توسعه در این بخش، تأمل بیشتری داشت؛ اما قاعدتاً ادامه کشت در همین سطح، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار برای افرادی که در حال حاضر در این حوزه مشغول به کار هستند، به رفع نیاز مردم شهرستان کمک شایانی خواهد کرد. همچنین باید اشاره کرد که ایجاد واحدهایی برای فرآوری و تبدیل محصولات غذایی و دامی تولید شده در شهرستان، می تواند انگیزه خوبی برای کشاورزان و دامداران ایجاد کند.

گلخانه های پرورش صیفی جات و گل های تزئینی، یکی از اصلی ترین مشاغل در شهرستان اراک هستند. مهارت کشاورزان در این زمینه ها و کیفیت محصولات تولیدی آنها گواه این موضوع است که توسعه این مشاغل و حتی صادرات محصولات آنها به سراسر کشور که به صورت محدود نیز در حال انجام است، مزیت خوبی خواهد داشت. توسعه در این زمینه علاوه بر ایجاد اشتغال، رونق خوبی در کسب و کارهای مرتبط مانند تولید پلاستیک و وسایل مورد استفاده در گلخانه ها، فرآوری صیفی جات و ... ایجاد خواهد کرد. البته در رابطه با پرورش گل باید اشاره کرد که قبل از هراقدامی، لازم است توان رقابت با واحدهای پرورش گل در شهرستان محلات بررسی شود.

انگور، یکی از اصلی‌ترین محصولات باغی شهرستان اراک می باشد. مهارت باغداران در تولید این محصول، تولید فرآورده هایی با ارزش افزوده بالا، بازار مصرف خوب برای آنها و همچنین تمایل مردم به مصرف فرآورده های حاصل از آن از مهمترین دلایلی هستند که می توان برای پیشنهاد توسعه انگور در این شهرستان ارائه داد.

در سال جاری، روستای هزاوه با داشتن 350 هکتار باغ انگور به عنوان یکی از قطب های تولید این محصول در استان مرکزی شناخته شده است. هزاوه روستایی تاریخی و دارای طبیعت بسیار زیبا است که در ۱۸ کیلومتری شمال غرب شهرستان اراک قرار گرفته است. از صد‌ها سال پیش تولید انگور محور اصلی اقتصاد خانوار در این روستا بوده است. با شروع فصل پاییز جنب و جوش خاصی در روستا شروع می‌شود و اعضای خانواده‌ها در کنار هم به برداشت انگور مشغول می‌شوند تا طبق رسم دیرین نیاکان خود این میوه با ارزش را به محصولاتی با ارزش‌تر و پرخاصیت تبدیل کنند.

بادام و گردو، خشکباری هستند که به میزان قابل توجهی در این شهرستان تولید می شوند. لذا توسعه کشت این دو محصول ضمن ایجاد اشتغال‌زایی، می تواند نیاز مردم شهرستان به خشکبار را برطرف کند.

میوه هایی مانند گیلاس و سیب در این شهرستان تولید می شوند. توسعه کشت این محصولات می تواند نیاز شهرستان به آنها و انواع فرآورده هایشان را برطرف کند؛ در واقع توسعه تولید این میوه ها می تواند باعث ایجاد کسب و کارهای پرسودی در زمینه فرآوری آنها شود. قابل ذکر است که در هر صورت باید واردات میوه به این شهرستان انجام گیرد؛ زیرا با توجه به شرایط آب وهوایی این شهرستان، قابلیت کشت بسیاری از میوه‌جات در آن وجود ندارد.

پرورش قارچ، یکی از مشاغلی است که با کمترین امکانات و هزینه قابل انجام است و با سوددهی خوبی همراه است؛ زیرا بازار فروش مناسبی دارد. با توجه به جمعیت زیاد این شهرستان، فعالیت در زمینه پرورش انواع قارچ‌های دکمه ای و صدفی می تواند سود بسیار مناسبی را به همراه داشته باشد. لازم به ذکر است که در لیست مزیت سنجی نیز به این مورد اشاره شده است.

 

·زراعت

کشاورزی یکی از اصلی ترین مشاغل مردم روستانشین در شهرستان اراک است که البته به علت کمبود جدی آب، رونق زیادی نداشته و اغلب به صورت دیم پیگیری می شود. آلودگی هوا و کمبود منابع آب نشاندهنده آن است که باید برای ایجاد و یا پیشنهاد توسعه در این بخش، تامل بیشتری داشت؛ اما قاعدتا ادامه کشت در همین سطح، علاوه بر پایداری اشتغال برای افرادی که درحال حاضر در این پیشه مشغول به کار هستند، به رفع نیاز مردم کمک شایانی  خواهد کرد. همچنین باید اشاره کرد ایجاد واحدهایی برای فرآوری و تبدیل محصولات غذایی و دامی تولیدی در شهرستان، می تواند انگیزه خوبی برای کشاورزان و دامداران ایجاد کند.

گندم و جو، اصلی ترین محصولات زراعی تولید شده در شهرستان اراک هستند. با توجه به سازگاری این دو نوع محصول با شرایط آب و هوای این شهرستان و همچنین کاربرد گسترده آن‌ها در تولید انواع و اقسام خوراکی ها، توسعه کشت آن‌ها می تواند جزو پیشنهادات شغلی در این حوزه باشد. خرید تضمینی دولت نیز از دیگر دلایلی است که می‌تواند باعث اطمینان کشاورزان از بازار فروش محصول خود شده و همچنین انگیزه آن‌ها را برای توسعه کشت مضاعف کند.

کلزا یکی از دانه های روغنی است که سالانه به میزان قابل توجهی وارد کشور می شود. با توجه به سازگاری این محصول با شرایط اقلیمی شهرستان اراک، توسعه کشت آن دارای مزیت خواهد بود؛ زیرا باعث ارزآوری قابل ملاحظه ای شده و از خروج سالیانه ارز به میزان قابل توجهی جلوگیری خواهد کرد. كلزا تنها گياهي است كه در تناوب با گندم و جو مي‌تواند به عنوان يك محصول پائيزه اقتصادي كشت شود و ضمن توليد، نقش بسيار مؤثري دركنترل آفات خاكزي مانند زابروس در اراضي ديم این شهرستان داشته باشد.

ذرت علوفه ای از جمله محصولات زراعی است که در شهرستان اراک کشت شده و به عنوان خوراک دام در اکثر دامداری ها و مرغداری ها استفاده می شود. با توجه به وجود دامداری و مرغداری در این شهرستان، توسعه این فعالیت می تواند جزو مشاغل پیشنهادی در این حوزه باشد و با سوددهی خوبی نیز همراه است. البته ذکر این نکته ضروری است که چند واحد تولید خوراک دام در این شهرستان وجود دارد.

یونجه یکی از محصولات زراعی است که در این شهرستان کشت می شود. کشت یونجه در سال 96، در سطح 20 هکتار، در شهرستان انجام شده است.  این گیاه ریشه بسیار عمیقی دارد که تا سه متر به داخل زمین نفوذ می‌کند؛ به همین دلیل با توجه به سیستم ریشه ای که دارد ضمن حفاظت و تقویت خاک، افزایش حاصلخیزی آن را نیز در بردارد. توسعه کشت این محصول در شهرستان ضمن ایجاد اشتغال‌زایی، می تواند در زمینه رونق دامداری نیز نقش قابل توجهی را ایفا کند.

سیب زمینی یکی دیگر از محصولات زراعی است که شرایط کشت آن با شرایط اقلیمی و خاک شهرستان اراک سازگاری دارد. این محصول در همه فصول سال به راحتی در دسترس است و در اکثر غذاها استفاده می شود و حتی می تواند به تنهایی به عنوان یک وعده غذایی محسوب شود. سیب زمینی عموماً قیمت زیادی ندارد و در شرایط اقتصادی سخت، ماده غذایی پر تقاضایی است. بنابراین توسعه کشت آن در این شهرستان علاوه بر رونق بخشیدن به صنایع غذایی، می تواند سودآوری خوبی را به همراه داشته باشد. کشت حبوبات از جمله لوبیا، در سطح خوبی در این شهرستان انجام می شود که در صورت توسعه، می تواند نیاز مردم شهرستان به این محصول را برطرف کند.

زعفران نیز یکی دیگر از محصولات زراعی است که هم در شرایط گلخانه ای و هم در فضای باز قابل کشت و پرورش است. کشت این محصولی به آب کمی نیاز دارد و همچنین با سودآوری قابل توجهی نیز همراه است. علی رغم اینکه قطب تولید این محصول خطه شمال شرق ایران است؛ اما با توجه به وضعیت شهرستان اراک و شرایط اقلیمی و آبی آن، فعالیت در این زمینه ضمن کسب درآمد و سود مناسب، می تواند نیاز شهرستان و حتی استان به این محصول را برطرف کند. همچنین در صورت کار در این زمینه، فضا و موقعیت برای فعالیت و رونق صنایع تبدیلی و غذایی این محصول نیز ایجاد خواهد شد.

چغندرقند از دیگر محصولات زراعی با ارزشی است که با شرایط اقلیمی این شهرستان سازگاری دارد. مسئله اصلی که بر سر راه توسعه کشت این محصول وجود دارد و نسبت به دیگر محصولات اساسی تر است، این است که برای پرورش به مقدار آب زیادی نیاز دارد. در واقع یکی از دلایل اصلی کاهش میزان تولید آن در چند سال اخیر نیز همین موضوع بوده است. علی رغم اینکه تولید و توسعه در این زمینه می تواند به ایجاد واحدهایی برای فرآوری آن و تأمین نیازهای مردم منجر گردد؛ ولی تا زمانی که مسئله آب در این شهرستان به صورت جدی برطرف نشود، نمی توان پیشنهاد کار در این زمینه را داد.

در پایان تأکید می شود که کمبود آب کشاورزی در شهرستان اراک تا اندازه ای جدی است که در سال زراعی 1397، فرماندار شهرستان دستور ممنوعیت تولید هندوانه را صادر کرد؛ حتی کاشت چمن نیز در این شهرستان ممنوع شده است و در صورت مشاهده، برخورد قانونی صورت خواهد گرفت.

 

·صنایع دستی

شهرستان اراک، شهرستانی است که قدمت چند صدساله دارد و از دیرباز تولید صنایع دستی در آن رونق داشته است. یکی از اصلی ترین علت های رونق این صنایع در گذشته، وجود بازار فروش مناسب برای آن‌ها بوده است. طبق بررسی های انجام شده، قالی تولید شده در شهرستان اراک با قالی کرمان برابری داشته و از کیفیت خوبی برخوردار است. ظاهراً در حال حاضر قالی این شهرستان به میزان اندک به کشورهای اروپایی صادر می‌شود. ایجاد توسعه در این زمینه و کارگاه های آن، مستلزم تقویت بازارهای فروش خواهد بود؛ در واقع بدون تأمین بودن بازارفروش، بافندگان انگیزه ای برای تولید نخواهند داشت. از دیگر صنایع دستی این شهرستان می توان به قلمه زنی، معرق کاری و میناکاری اشاره کرد. توسعه این موارد مستلزم وجود توان رقابت با استانهایی مانند اصفهان است که در این زمینه ها دارای رتبه و برند هستند؛ ولی در هر صورت آموزش به نسل جوان و توسعه کار، می‌تواند نیاز مردم شهرستان را برطرف نماید. 

 

·خدمات

شهرستان اراک دارای جاذبه های تاریخی و طبیعی خاصی است که می توان از ظرفیت آنها برای گسترش صنعت گردشگری و توریسم و همچنین افزایش بازار فروش محصولات تولیدی در سطح شهرستان به نحو احسن استفاده کرد. علاوه بر اینکه می توان در زمینه ایجاد اشتغال نیز کارهای مؤثری انجام داد.

حمام اراک، چشمه چپقلی، چشمه دره چناس، غار سفیدخانی و ... از جاذبه های طبیعی و تاریخی موجود در شهرستان اراک هستند. شاید کمتر کسی حدس بزند که در این شهر آلوده و پر از کارخانه، جاذبه های طبیعی خارق العاده ای وجود دارد. فعالیت در زمینه تبلیغات اکثر موارد ذکر شده و ارائه خدمات گردشگری مانند رستورانهای بومی و اقمتگاه های بومگردی، علاوه بر اینکه به علت تعداد زیاد جمعیت در خود شهرستان دارای مزیت و صرفه اقتصادی است، بلکه می تواند شهرستان را به قطب صنعت گردشگری نیز تبدیل کند.

با توجه به جمعیت زیاد شهرستان اراک و همچنین وجود انواع و اقسام صنایع، ارائه انواع خدمات رفاهی و اجتماعی در این شهرستان می تواند جزو مشاغل پیشنهادی در این حوزه باشد؛ در صورتی که توان رقابت با دیگر موارد ایجاد شده در گذشته وجود داشته باشد، فعالیت در این زمینه ها می تواند سود قابل توجهی را به همراه داشته باشد. در پایان باید اشاره کرد که در لیست مزیت سنجی به ارائه خدمات خودرو به علت بازار کار مناسب و تقاضای بالای مردم اشاره شده است. همچنین در این لیست به تولید لوازم تحریر نیز اشاره شده است.

 

·طیور

استان مركزي با توليد سالانه 54 هزار تن گوشت مرغ و 34 هزار و 900 تن تخم مرغ، سه درصد از كل گوشت مرغ و چهار درصد از كل تخم مرغ كشور را تأمين مي كند و در اين عرصه جزو 10 استان برتر كشور است. همچنین 60 درصد مرغ تولید شده در استان مركزي در داخل استان به مصرف مي رسد و مابقی آن به استان‌هاي همجوار و خارج از كشور نیز صادر مي شود.

در شهرستان اراک نیز چندین مرغداری به صورت صنعتی و نیمه صنعتی در حال فعالیت هستند. طبق بررسی های انجام شده، مرغداری های فعال در سطح این شهرستان که طبق اطلاعات لیست مزیت سنجی گوشتی و تخم گذار هستند، نیاز شهرستان را برطرف می کنند و به نظر می رسد توسعه فعالیت در این زمینه مزیت زیادی نداشته باشد. علاوه بر این، همانطور که در قسمت‌های قبل اشاره شد، به علت خودکفایی در این زمینه، ایجاد واحد مرغداری جدید، پرریسک خواهد بود و لازم است بازار فروش به دقت بررسی شود.

پرورش بلدرچین نیز از جمله مشاغلی است که در این شهرستان به صورت محدود انجام می شود. با توجه به اینکه پرورش بلدرچین تا حدی با شرایط آب و هوایی شهرستان سازگاری دارد، در صورتی که فرهنگ‌سازی مصرف گوشت این پرنده انجام شود، توسعه این فعالیت می تواند بازدهی خوبی داشته باشد.  

لازم به ذکر است که در لیست مزیت سنجی به پرورش شترمرغ نیز اشاره شده است. در واقع کار در زمینه شترمرغ و پرورش آن در دو صورت می تواند موفق باشد، اول اینکه فرهنگ سازی استفاده از گوشت و سایر فرآورده های آن انجام شود و دوم اینکه وجود صنایع تبدیلی برای فرآوری پوست آن و یا تولید روغن که خواص دارویی بسیاری دارد.

 

·صنعت

اراک از جمله شهرهای صنعتی کشور است که از لحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به‌طور کلی یکی از چهار قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود. این شهر به واسطه وجود صنایع مادر، تولید ۸۰ درصد تجهیزات انرژی کشور، وجود بزرگ‌ترین کارخانه تولیدکننده آلومینیوم کشور، بزرگ‌ترین ماشین‌سازی کشور، بزرگ‌ترین واگن‌سازی و لوکوموتیوسازی خاورمیانه، بزرگترین تولیدکنندگان زیرساخت‌های برق ‌و مخابرات کشور (شرکت‌های آونگان، یاسان و گام)، بزرگ‌ترین و اولین تولیدکننده ماشین‌آلات ساخت‌وساز در خاورمیانه، بزرگ‌ترین کمباین‌سازی خاورمیانه، بزرگ‌ترین تولیدکننده جرثقیل و بالابرهای هیدرولیکی در خاورمیانه، بزرگ‌ترین تولیدکننده بنزین کشور و بزرگ‌ترین صنایع معدنی کشور لقب پایتخت صنعتی ایران را به خود اختصاص داده‌است.

درصورت رونق گلخانه های صیفی جات که اغلب به میزان آب کمی نیاز دارند و از مزیت های شهرستان محسوب می شوند، می توان در زمینه مشاغل وابسته مانند تولید پلاستیک، تولید انواع گلدان، وسایل گرمایشی و صنعتی و ... رونق خوبی ایجاد کرد.

 

·شیلات

با توجه به کمبود آب در این شهرستان و همچنین کیفیت نه چندان مطلوب آن، به نظر می رسد که مزیت خاصی در زمینه شیلات وجود نداشته باشد. هرچند که در صورت حل شدن مشکل آب، به عنوان مثال اعطای مجوز برای استفاده از آبهای زیرزمینی، می توان نیاز بازار شهرستان به چنین محصولاتی را تا حدی برطرف نمود.

در ادامه تحليل، مشاغل در 10 رسته، ذيل سه حوزه كشاورزي، صنعت و خدماتي دسته‌بندي شده ‌است. در هر يک از اين رسته‌ها عناوين شغلي، بر اساس مزيت راه‌اندازي، از شماره 1 تا 7 اولويت‌بندي شده‌اند (مزیت‌ها بر اساس اهمیت رسته‌ها و تعداد مشاغل پیشنهادی در هر رسته، شماره گذاری شده اند.).

 

خدمات	صنایع				کشاورزی
خدمات	صنعت	صنایع دستی	صنایع غذایی	صنایع تبدیلی و تکمیلی	شیلات	طیور	زراعت	باغداری	دامداری	ردیف
احداث اقامتگاه بومگردی (1)	تولید تجهیزات گلخانه ای (1)	قالی بافی (1)	فرآوری صیفی جات (1)	بسته بندی صیفی جات (1)	پرورش ماهی (1)	پرورش مرغ (1)	کشت گندم (1)	احداث گلخانه صیفی جات (1)	پرورش گاو (1)	1
احداث رستوران بومی (1)		معرق کاری (2)	تولید نان (1)	بسته بندی محصولات غذایی تولیدی (2)		پرورش بلدرچین (2)	کشت جو (1)	احداث گلخانه گل های زینتی (1)	پرواربندی گوسفند (1)	2
ارائه خدمات خودرو (1)		منبت کاری (2)	تولید آرد (1)	بسته بندی عسل (2)		پرورش شترمرغ (3)	کشت کلزا (1)	احداث باغ گیلاس (2)	زنبورداری (1)	3
تولید لوازم و تحریر (2)		قلمه زنی (2)	شیرینی پزی (1)	بسته بندی گوشت دام ها (3)			کشت یونجه (2)	احداث باغ انگور (2)	پرورش زالو (2)	4
		میناکاری (2)	تولید رشته آشی و پلویی (1)	بسته بندی گوشت مرغ (3)			کشت سیب زمینی (2)	احداث باغ گردو (2)		5
			فرآوری انگور (2)	فرآوی پوست دام (4)			کشت حبوبات (2)	احداث باغ سیب (2)		6
			روغن گیری از کلزا (3)	احداث کشتارگاه دام (4)			کشت ذرت علوفه ای (2)	احداث باغ بادام (3)		7
			تولید چیپس میوه (4)	احداث کشتارگاه طیور (4)			کشت زعفران (2)	پرورش قارچ (3)		8
			تولید آبمیوه (4)	احداث ایستگاه جمع آوری شیر (5)			کشت چغندرقند (3)			9
			فرآوری سیب زمینی (4)	تولید خوراک دام (5)						10
			تولید لبنیات (5)	تولید روغن شترمرغ (6)						11
			فرآوری شیر (5)	بسته بندی گندم، ماش و... (7)						12
			تولید گلاب و عرقیات (6)							13

راهنما: (1): مزیت هایی که در اولویت اول قرار دارند. (2): مزیت هایی که در اولویت دوم قرار دارند. (3): مزیت هایی که در اولویت سوم قرار دارند. (4): مزیت هایی که در اولویت چهارم قرار دارند. (5): مزیت هایی که در اولویت پنجم قرار دارند. (6): مزیت هایی که در اولویت ششم قرار دارند. (7): مزیت هایی که در اولویت هفتم قرار دارند.   در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه ‌شده ‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنار هم نشان می‌دهد.

اولویت	شغل
1	تهیه نان و خشکه پزی
2	پرواربندی گوسفند
3	پرورش گاوشیری
4	بسته بندی صیفی جات
5	بسته بندی محصولات غذایی
6	فرآوری انگور
7	احداث باغات انگور
8	احداث گلخانه های صیفی جات
9	ارائه خدمات خودرو
10	کشت گندم
11	کشت جو
12	زنبورداری
13	فرآوری صیفی جات
14	کشت کلزا
15	احداث باغ گردو
16	احداث باغ بادام
17	بسته بندی گوشت دام ها
18	قالی بافی
19	بسته بندی عسل
20	تولید تجهیزات مورد استفاده در گلخانه ها
21	پرورش بلدرچین
22	احداث گلخانه گل های زینتی
23	کشت یونجه
24	کشت سیب زمینی
25	پرورش قارچ
26	پرورش شترمرغ
27	احداث رستوران بومی
28	فرآوری پوست دام
29	تولید روغن شترمرغ
30	کشت حبوبات
31	کشت ذرت علوفه ای
32	کشت زعفران
33	احداث باغ گیلاس
34	احداث باغ سیب
35	روغن گیری از کلزا
36	تولید آبمیوه
37	تولید مربا
38	تولید میوه خشک
39	فرآوری سیب زمینی
40	میناکاری
41	معرق کاری
42	احدث کشتارگاه دام
43	احداث کشتارگاه طیور
44	تولید خوراک دام
45	فرآوری شیر
46	تولید گلاب و عرقیات
47	بسته بندی گندم، ماش و ...
48	کشت چغندرقند
49	تولید لوازم التحریر
50	پرورش ماهی

* این فایل با همکاری کمیته امداد امام خمینی (ره)نهیه و تدوین شده است.

نیازمندی های موجود در اراک

مشاهده تمامی نیازمندی ها