شاهین دژ

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان شاهین دژ ارائه‌شده‌است.

 

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

 

1) دامداری

2) زراعت و باغداری

3) صنایع غذایی

4) طیور

5) شیلات

6) صنایع تبدیلی و تکمیلی

7) خدمات

8) صنایع دستی

9) صنعت

 

دامداری

دامداری به عنوان یکی از حوزه های بخش کشاورزی، با یکی از مهم ترین نیاز های انسان، یعنی نیاز به منابع غذایی و خصوصا منابع پروتئینی مرتبط است و فعالیت در این حوزه شغلی و افزایش بهره وری در آن، می تواند از راهکارهای کاهش وابستگی به درآمد نفتی باشد و عاملی برای توسعه صنایع غذایی، تبدیلی و تکمیلی کشور محسوب شود.

دامداری در شهرستان شاهین دژ از رونق خوبی برخوردار است. بافت کوهستانی این شهرستان و وجود علوفه دامی مناسب، شرایط خوبی را برای انجام این حرفه فراهم کرده است. دامداری شهرستان شاهین دژ شامل پرورش دام های سنگین و سبک می شود اما بافت کوهستانی این شهرستان و جوابدهی بهتر پرورش دام سبک باعث شده تا به پرورش دام سبک توجه بیشتری شود. بیشتر دام های سبک شهرستان را گوسفند و تعدادی کمتری را بز تشکیل می دهد. پرورش بز نیز با اولویت پایین تر، دارای مزیت است. البته پرورش دام سنگین نیز مزایای خاص خود  را دارد. برای مثال درآمد بالایی از پرورش گاو عاید دامدار می شود. اما رعایت مواردی مانند استفاده از نژادهای پربازده بهره وری را در این زمینه بیشتر می کند و هرساله شیر و گوشت بیشتری نصیب فرد تولید کننده می شود. البته در حال حاضر نیز نژادهایی مانند هلشتاین در بین دام های سنگین و نژاد سانن در بین دام های سبک پرورش داده می شود.[1] هردوی این نژاد ها پتانسیل بالایی در زمینه شیردهی دارند.

پرورش دام در این شهرستان بیشتر به صورت سنتی انجام می شود. هرچند که برای دامداری سنتی ریسک کمتری نیاز است اما سود حاصل از دامداری صنعتی در صورت رعایت اصول، بسیار بیشتر است. ضمن اینکه در مقايسه قيمت تمام شده محصولات دامي در دو روش سنتي و صنعتي مي توان گفت در دامداري هاي سنتي چون نگاه توليد، معيشتي و خانوادگي است، هزينه هاي نيروي انساني را لحاظ نمي كنند و تصور اذهان بر اين است كه قيمت تمام شده نسبت به دامداري هاي صنعتي پايين تر است، اما اگر بازده توليد و ميزان خروجي محصولات در كنار هم قرار بگيرد، خلاف اين اثبات خواهد شد. برای مثال يك گوساله بومي در يك دامداري سنتي طي يك دوره شيردهي دو تن شير مي دهد، اما توليد يك گاو اصيل در دامداري صنعتي۸تن شير است.

در دام سبك چنين تصوراتي وجود دارد و به اعتقاد سنتي ها با تأمين علوفه از مراتع، قيمت تمام شده گوشت نسبت به واحدهاي صنعتي پايين تر است اما اين كه دامدار براي رسيدن به مرتع بايد چه هزينه اي را متقبل شود، محاسبه نمي شود. به هرحال سوق دادن دامداری سنتی به سمت دامداری صنعتی در شهرستان شاهین دژ، از راه های کسب سود بیشتر در این حوزه است.

لازم به ذکر است هدف دامداری در شهرستان شاهین دژ علاوه بر تولید شیر، تولید گوشت نیز هست و این محصولات خام علاوه بر اینکه از نیازهای اساسی مردم هستند، مورد استفاده در تولید فرآورده های پرفروشی مانند لبنیات، سوسیس و کالباس و... نیز قرار می گیرند.

زنبورداری به عنوان حرفه ای با سود زیاد و سرمایه اولیه کم، رونق خوبی در شهرستان شاهین دژ دارد. درواقع وجود مناطق ییلاقی زیاد در شهرستان بستر خوبی را برای پرورش زنبورعسل فراهم کرده است. عسل شهرستان شاهین دژ، عسل باکیفیتی است و سرمایه گذاری در زمینه پرورش زنبورعسل نیز انتخاب شغلی بسیار مناسبی است.

اسب نیز از دام هایی است که به صورت بومی و سنتی توسط روستاییان پرورش داده می شود و می توان با پرورش تعداد بیشتری اسب، سود اقتصادی خوبی نصیب خود کرد. به صورت کلی اسب های ایرانی از نژادهای معروف هستند که قیمت بالایی نیز در بین سایر نژادها دارند.

 

زراعت

ایران با داشتن مساحتی بالغ بر ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع و موقعیت استراتژیک خوب در منطقه (خاورمیانه) دارای پتانسیل بسیار بالا برای انجام فعالیت های کشاورزی است. با افزايش روزافزون جمعيت و نیاز بشر به غذا و محصولات بیشتر، صنعت کشاورزی نیازمند توسعه و ارتقا سیستم های مکانیزه است. از جمله اهداف توسعه کشاورزی ایجاد امنیت غذایی در جامعه و رسیدن به خودکفایی در تولید، ایجاد درآمد و اشتغال زایی در نواحی روستایی، از بین بردن فقر و کم کردن اختلاف طبقاتی و حفاظت از محیط زیست است.

شهرستان شاهین دژ نیز خوشبختانه پتانسیل بسیار خوبی برای انجام فعالیت های کشاورزی دارد. گندم و جو به عنوان محصولات استراتژیک، سطح کشت وسیعی را به خود اختصاص داده اند. فراهم بودن بازار فروش، کاربرد فراوان و استراتژیک بودن دو محصول گندم و جو، از عوامل مزیتِ بالای سرمایه گذاری در زمینه کشت این محصولات است. اما به دلیل ظرفیت بیشتر شهرستان برای تولید گندم و تاکید بیشتر روی کشت این محصول، گندم در اولویت اول مزیت های شغلی این حوزه و جو در اولویت بعدی قرار می گیرد.

چغندرقند از محصولات زراعی دیگر شهرستان است که به مقدار زیادی کشت می شود و با توجه به وجود کارخانه قند در شهرستان، افزایش کشت آن ارزش افزوده بسیار خوبی را برای کشاورزان این شهرستان به همراه دارد. این محصول آب زیادی مصرف می کند اما محاسن زیادی نیز دارد مانند اینکه چغندرقند نسبت به طیف وسیعی از شرایط آب و هوائی و خاک سازگار است و در تناوب زراعی به خوبی جای می گیرد و عمیق بودن ریشه و پاک بودن مزارع آن از علف های هرز اجازه می دهد که در تناوب های مختلف جایگزین شود. چغندر، خاک را در بهترین شرایط برای کشت غلاتی که بعداَ کشت می گردند نگه می دارد و عملکرد غلات را بهبود می بخشد.[2]

یونجه به عنوان یکی از علوفه های دامی مورد مصرف برای خوراک دام در شهرستان شاهین دژ سطح کشت خوبی را به خود اختصاص داده است و با توجه به میزان دامداری در این شهرستان، بازار فروش خوبی برای آن وجود دارد. یونجه علاوه بر استفاده در زمینه خوراک دام، مورد استفاده دارویی برای انسان نیز قرار می‌گیرد. (درواقع برگ و جوانه یونجه سال هاست که برای اهداف درمانی مورد استفاده قرار می گیرند) تمام این موارد مزیت کشت یونجه را بیشتر می کند.

کشت حبوبات مخصوصا نخود در شهرستان شاهین دژ رواج دارد. کشت نخود در شهرستان شاهین دژ سود اقتصادی خوبی دارد. چراکه نخودهای کشت شده در این شهرستان از نوع نخود های مناسب برای تولید نخودچی و لپه است و از این جهت درآمد خوبی می توان کسب کرد. البته برای کشت سایر حبوبات مانند لوبیا و عدس نیز مزیت کشت وجود دارد اما نه به اندازه نخود.

کلزا نیز به عنوان محصولی از خانواده ی دانه های روغنی در این شهرستان کشت می شود. البته سطح کشت گسترده ای را در حال حاضر به خود اختصاص نداده است اما قابلیت بسیار خوبی برای گسترش سطح کشت آن وجود دارد. کلزا یکی از دانه‌های روغنی بسیار مهم است که پس از غلات مهم ترین محصول استراتژیک کشور است. کلزا محصولی است که دارای 40 درصد روغن است و توسعه تولید آن، واردات این محصول را به کشور کم می کند و کشور را به خود کفایی در این زمینه می رساند. شهرستان شاهین دژ نیز با افزایش سطح کشت کلزا می تواند سود اقتصادی خوبی را نصیب خود کند.

آفتابگردان نیز از دانه های روغنی دیگری است که به میزان خیلی کمتر در این شهرستان کشت می شود. به صورت کلی ظرفیت خوبی برای کشت دانه های روغنی مانند کلزا و آفتابگردان در شهرستان وجود دارد.[3] اما کشت آفتابگردان مزیت کمتری نسبت به کشت کلزا دارد.

سیب زمینی و پیاز از محصولات زراعی دیگری هستند که تا اندازه ای در شهرستان تولید می شوند. سیب زمینی و پیاز آب زیادی مصرف می کنند و با توجه به منابع آبی کافی در شهرستان شاهین دژ، گسترش کشت آن ها مقرون به صرفه است. این دو محصول از منابع غذایی اصلی مردم هستند که بازار فروش بسیار خوبی دارند. البته بهتر است برای بهره وری بیشتر به نکاتی توجه کرد. برای مثال یکی از روش های تاثیرگذار بر سودآور بودن کشت سیب زمینی استفاده از بذر صنعتی است که باعث ماندگاری بیشتر، داشتن سایز و کیفیت مناسب تر محصول می شود.[4] البته باید توجه داشت که استفاده از بذر صنعتی مقداری زمان رسیدن سیب زمینی را طولانی تر می کند اما محصول باکیفیت تر و مناسب تری برای صادرات نتیجه می دهد.

سیر یکی دیگر از تولیدات زراعی شهرستان شاهین دژ است که البته در حال حاضر تولید انبوهی ندارد اما می توان افزایش قابل توجهی در کشت آن ایجاد کرد. سیر يكي از محصولات مقاوم در برابر آفات  كشاورزي وحتي علفهاي هرز است و اگر به تولید انبوه برسد صادارت خیلی خوبی دارد. به صورت کلی سیر محصولی با بازار مصرف زیاد است و هر چقدر تولید شود علاوه بر رفع نیاز مردم، برای تامین مواد اولیه کارخانه های تولید ترشی و دیگر کارخانه های فرآوری سیر کاربرد دارد.

محصولات دیگری مانند ذرت علوفه ای، ذرت دانه ای و شبدر نیز کشت می شوند. البته میزان کشت ذرت علوفه ای نسبت به ذرت دانه ای بیشتر است و همچنین بازار فروش بهتری نیز به علت وجود دامداری گسترده در شهرستان برای آن وجود دارد. شبدر از مهم ترین گیاهان علوفه ای است که در تغذیه دام ها نقش مهمی دارد. همچنین مواد (به اصطلاح ضد تغذیه) موجود در شبدر می‌توانند برای انسان خواص دارویی داشته باشند، مثلاً کومارین موجود در شبدر شیرین می‌تواند سبب توقف رشد سلول‌های سرطانی مثانه شود.[5]

در شهرستان شاهین دژ گیاهان دارویی خودرو وجود دارند و پتانسیل برای کشت آن ها نیز هست. امروزه علی رغم فراوانی داروهای شیمیایی، استفاده از گیاهان دارویی در حال افزایش است و تولید و تجارت این گیاهان رقم قابل ملاحظه ای را به خود اختصاص داده است. بنابراین سرمایه گذاری در زمینه تولید گیاهان دارویی گزینه شغل خوبی است.

زعفران نیز که با نام طلای سرخ شناخته می شود و از مهم ترین محصولات صادراتی کشاورزی کشور است و هرساله ارزآوری بسیار خوبی برای کشور دارد، قابلیت کشت در شهرستان شاهین دژ برای آن وجود دارد. البته در حال حاضر نیز این محصول در شهرستان کشت می شود.

 

باغداری

در بخش کشاورزی شهرستان شاهین دژ با توجه به بافت کوهستانی این شهرستان، باغداری نیز سهم قابل ملاحظه ای دارد. حوزه باغداری از حوزه های شغلی است که با یک سرمایه گذاری درست در آن می توان، درآمدهای بسیار زیادی کسب کرد. زیرا تعداد زیادی از محصولات کشاورزی که ارزش غذایی بالا و قیمت بالایی دارند در دسته محصولات باغی قرار می گیرند.

سیب یکی از محصولاتی است که در تمام مناطقی از شهرستان که آب کافی دارند، احداث شده است. احداث باغ به صورت مستقیم و غیرمستقیم اشتغالزایی بسیار خوبی دارد و کاشت این محصول خصوصا در شهرستان های استان آذربایجان غربی دارای مزیت اقتصادی است.

انگور، گردو و بادام نیز به عنوان محصولاتی که تعداد باغاتی خوبی در زمینه تولید آن ها در شهرستان احداث شده است، کاشته می شوند. کاشت انگور به عنوان میوه ای که به دلیل خواص بسیار زیاد آن طرفداران زیادی دارد  و علاوه بر تازه خوری استفاده های زیادی در خصوص تولید فرآورده های مخصوص به خود دارد (که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد)، دارای صرفه اقتصادی بسیار خوبی است.

احداث باغ گردو یک سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت و پربازده در زمینه کشاورزی و باغی است. گردو از جمله میوه هایی است که در بین میوه های خشک ارزش بسیار بالایی دارد و جهت نگهداری طولانی مدت نیاز به سردخانه و تجهیزات پرهزینه ندارد. درخت گردو درختی با ارزش و دارای عمر باردهی بالایی است. به طوری که بعد از یکبار کاشت می توان سالها از محصول درخت گردو برداشت کرد. بادام نیز از محصولاتی است که امکان کاشت آن به صورت دیم و آبی وجود دارد و این موضوع از مزیت های مهم این محصول به شمار می رود. البته خوشبختانه در شهرستان شاهین دژ منابع آبی به میزان کافی هست و از این بابت نگرانی وجود ندارد. سود اقتصادی حاصل از احداث باغ بادام که محصولی با خواص مفید فراوان و قیمت بالاست، از کسی پوشیده نیست و توسعه باغ های بادام در این شهرستان اشتغالزایی خوبی خواهد داشت.

احداث گلخانه در شهرستان شاهین دژ یکی از بهترین روش های بهره برداری از ظرفیت های کشاورزی این شهرستان است. تاکنون آن چنان که باید به این موضوع توجه نشده است. البته یک یا دومورد گلخانه جهت تولید صیفی جات و سبزیجات وجود دارد اما ظرفیت بیشتری برای این روش از تولید محصولات کشاورزی دیده می شود.[6] به صورت کلی کشاورزی در گلخانه ها نسبت به کشاورزی در فضای آزاد و در زمین های کشاورزی دارای دردسر و مشکلات کمتری است. همچنین بازه ی زمانی برای به ثمر نشستن و برداشت محصولات نیز نسبت به کشاورزی سنتی، کوتاه تر است، بنابراین با در نظر گرفتن این موارد می توان به این نتیجه رسید که کشاورزی گلخانه ای می تواند سودآوری خیلی خوبی داشته باشد. در این شهرستان نیز تولید محصولاتی مانند صیفی جات، سبزیجات و گیاهان دارویی به صورت گلخانه ای مزیت دارد. البته کاشت صیفی جات مانند گوجه و خیار و سبزیجات در فضای آزاد نیز رونق خوبی دارد اما کاشت گلخانه ای این محصولات دارای مزیت بالاتری به نظر می رسد.

میوه های تولیدی در شهرستان شاهین دژ تنوع خوبی دارند. انواعی از میوه های هسته دار مانند گیلاس، زردآلو و آلو در این منطقه کاشته می شوند. میوه های نام برده شده علاوه بر بازارفروشی که برای تازه خوری دارند، برای تهیه بسیاری از فرآورده ها (به صورت خانگی یا کارخانه ای) کاربرد دارند.

گل محمدی که از قدیمی ترین و مهم ترین رزهاست در این شهرستان به میزان نه چندان زیادی کاشته می شود و خاک حاصلخیز این منطقه شرایط را برای افزایش کاشت این محصول مهیا کرده است. گل محمدی در بیشتر نقاط ایران به منظور تولید عطر و گلاب و بـه عنوان گیاه تزیینی مـورد توجه بسیار قرار داشته و کاشته می شود. از آن جایی که این گیاه دارای ارزش اقتصادی- دارویی است، باید سطح زیر کشت این گیاه را در مناطق مختلف کشور گسترش داد.

هندوانه از محصولات جالیزی است که در شهرستان شاهین دژ کاشته می شود. کاشت این میوه که در تابستان طرفداران زیادی دارد برای این منطقه مزیت دارد.

پرورش قارچ از مشاغل دیگری است که به صورت خانگی در شهرستان انجام می شود. می توان در صورت آموزش های لازم مردم را به پرورش کارگاهی قارچ ترغیب کرد. مزایای کاشت قارچ باعث شده تا افراد زیادی به این شغل روی آورند. از مزایای پرورش قارچ می توان نیاز به سرمایه کم، فضای کم، زودبازده بودن و امکان کشت در هر آب و هوایی اشاره کرد.

گلابی نیز تا حدودی در اکثر باغ های میوه کاشته شده و کاشت آن به میزان بیشتر مزیت دارد. تولید آلوچه نیز در این شهرستان صورت می گیرد که قابلیت برای تولید بیشتر آن وجود دارد. استقبال از این میوه و فراورده های آن نیز در بین مردم بسیار زیاد است.

 

صنایع غذایی

 صنعت تولید غذا، ازنمونه فعالیت‌های توانمند در کشور به شمار می‌رود، عرصه ‌ای که در صورت حمایت و برنامه‌ریزی می ‌تواند به قطبی تأثیرگذار در توسعه صادرات غیر نفتی تبدیل شود. در سایه صنعت مواد غذایی، می‌ توان به گردش مالی بسیار بالا، سود آوری قابل توجه و توسعه صادراتی مضاعف رسید و طبیعتا مجموعه این موارد روند توسعه اقتصادی کشور را بهبود می بخشد. در شهرستان شاهین دژ  با تولیداتی که در زمینه کشاورزی و دامداری دارد، پتانسیل خوبی برای ایجاد انواعی از صنایع غذایی موجود است.

تولید مواد غذایی با در نظر گفتن محصولات باغی شهرستان به عنوان مواد اولیه، سودآوری خوبی دارد. البته در حال حاضر نیز در خصوص فرآوری محصولات کشاورزی و دامی، اقداماتی صورت گرفته است اما ظرفیت های دیگری نیز وجود دارد. با توجه به اینکه گندم سطح کشت وسیعی در شهرستان دارد، کارخانه تولید آرد  قبلا احداث شده و درحال فعالیت است. با در نظرگرفتن شرایط شهرستان، احداث واحد صنعتی دیگری برای تولید آرد مقرون به صرفه به نظر نمی رسد. اما آرد تنها فرآورده ای نیست که می توان از گندم تولید کرد. برای مثال تولید نان صنعتی از کسب و کارهای سودده است. در این روش نان با استفاده از تکنولوژی روز دنیا، ماشین ­آلات مدرن و به صورت مکانیزه (تمام اتوماتیک) و بدون دخالت دست و در مقیاس بالا تولید می گردد. از مزایای تولید صنعتی نان، ارتقاء کیفیت نان، ارزش غذایی بیشتر، ضایعات کمتر، تنوع محصول و بسته بندی و استفاده بهینه از انرژی است.  تولید کیک، کلوچه و بیسکوییت، رشته آشی و پلویی و شیرینی پزی از مشاغل پیشنهادی دیگر در زمینه فرآوری گندم است. کیک، کلوچه و بیسکوئیت و امثال آن جزو محصولات خوراکی هستند که مزیت­های خاصی در کشور ما دارند و ما می ­توانیم از این مزیت­ ها برای صادرات این محصول استفاده کنیم. مثلا در کشور ما  ماشین آلاتی که برای تولید استفاده می شوند، ماشین آلات اتوماتیک و مجهزی هستند که بهداشت هم آنها را تایید می­ کند. همچنین اکثر این محصولات بخاطر اینکه هزینه سوخت و فرآوری بسیار بالایی دارند و از طرفی، داخل کشور ما هزینه سوخت بسیار ارزان است و نیروی انسانی هزینه پایینی دارد و حالا بحث­های دیگری که کنار هم چیده می­ شود، منجر به این می ­شود که قیمت تمام شده نسبت به کشورهای دیگر که هزینه سوخت بالایی دارند به­ صرفه­ تر در بیاید و ظرفیت صادراتی این کالا را بتواند رقابتی بکند. یکی از مزیت­های دیگر این کالا این است که در تمام دنیا مصرف می­ شوند یعنی اینکه اکثر دنیا این محصولات را می­ پسندند و از آن استفاده می­ کنند. تولید محصولاتی مانند رشته اشی و پلویی و شیرینی نیز به سرمایه اولیه زیادی نیاز ندارد و همیشه بازار فروش خوبی برای آن ها وجود دارد.

انگور تولیدی در شهرستان مقدار خوبی دارد که امکان استفاده از آن برای تولید کشمش وشیره انگور وجود دارد اما تا به حال این فعالیت به صورت خانگی انجام شده است. در صورتی که می توان با راه اندازی واحدی صنعتی (البته نه در اندازه های خیلی بزرگ) برای تولید این محصولات، سود بیشتری را کسب کرد. کشمش و شیره انگور از فرآورده هایی هستند که استفاده از آن ها در بین مردم ایران رایج است. همیشه شاهد این هستیم که حتی تولید خانگی این محصولات نیز بازار فروش بسیار خوبی دارد.

همانطور که قبلا نیز گفته شد در شهرستان شاهین دژ میوه های متنوعی تولید می شود که زمینه را برای احداث واحدی درخصوص تولید میوه خشک و چیپس میوه فراهم کرده است.[7] چیپس میوه و میوه خشک از تنقلات سالمی هستند که می توانند جایگزین خوراکی های مضر شوند. با تبدیل میوه ها به این فرآورده ها علاوه بر اینکه عمر نگهداری آن ها طولانی تر می شود، امکان استفاده از خواص  میوه ها در سایر فصل هایی که تولید این محصولات را نداریم، فراهم می شود. میزان سیب تولیدی در شهرستان علاوه بر ایجاد قابلیت تولید چیپس سیب، امکان تولید پودر سیب را نیز فراهم کرده است. با توجه به اینکه سیب در ایران تولید بسیار خوبی دارد پودر سیب نیز در بین پودر سایر میوه ها، تولید بیشتری دارد. همچنین فرآورده های دیگری مانند لواشک،ترشیجات و مربا نیز قابلیت تولید به صورت خانگی و یا صنعتی(واحد صنعتی کوچک) دارند. درحال حاضر نیز ترشیجات به صورت خانگی تولید می شود.

از جو تولید شده نیز می توان استفاده های مفیدی کرد. برای مثال تولید آرد جو، شغل سوددهی خواهد بود. چرا که این آرد در تهیه نان جو که به نام نان رژیمی معروف است، استفاده می شود.

کشت نخود در شهرستان باعث شده تا بتوان مشاغلی مانند تولید نخود چی و لپه را راه اندازی کرد.[8]

 شیر در شهرستان شاهین دژ مقدار تولید خوبی دارد و در زمینه فرآوری آن نیز کارخانه لبنیات ایلمان شیر مشغول به فعالیت است. با توجه به ظرفیت شهرستان، درخصوص تولید لبنیات امکان احداث واحدی دیگر وجود دارد اما احتمال دارد محصولات تولیدی در شهرستان بازارفروشی نداشته باشند و لازم باشد که روی صادارت آن ها کار شود. لبنیات سنتی نیز از فرآورده های مربوط به  محصولات دامی است که درحال حاضر تولید می شود.

برای فرآوری چغندرقند تولید شده در شهرستان، کارخانه تصفیه قند و شکر وجود دارد و به نظر می رسد برای فرآوری قند و بسته بندی آن با وجود کارخانه تصفیه شکر ظرفیت وجود داشته باشد.[9]

تولید رب گوجه فرنگی و خیارشور نیز از مشاغلی است که به صورت خانگی می توان انجام داد و درصورت تولید محصول با کیفیت بازارفروش بسیارخوبی خواهد داشت. البته درحال حاضر نیز تولید رب گوجه فرنگی به صورت خانگی انجام می شود. فراوری سبزیجات نیز به منظور خشک کردن و بسته بندی آن از مشاغل خانگی سودده است.

فرآوری گوشت قرمز و گوشت مرغ تولید شده از شیوه های دیگر ایجاد ارزش افزوده برای شهرستان است. سوسیس و کالباس از جمله این فرآورده ها هستند. سوسیس و کالباس سالهاست در سبد غذایی مردم جا گرفته اند و از پرمصرف ترین فست فود ها هستند. البته ممکن است در تعداد کمی از شهرستان ها بازار فروش خوبی برای آن ها وجود نداشته باشد و احتمال دارد شاهین دژ نیز یکی از این شهرستان ها باشد که می توان در این صورت به ارسال آن به خارج از شهرستان فکر کرد.

 

طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز جامعه به تامین غذای افراد، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و سود بالایی دارد. از پرورش مرغ بومی در شهرستان شاهین دژ استقبال خوبی شده است. یکی از دلایل این استقبال خوب، سوددهی بسیارخوب پرورش مرغ بومی یا محلی است. مرغ بومی یا همان مرغ های محلی ایران، نوعی نژاد بسیار مقاوم به شمار می آیند. آن ها در مقابل بیماری ها، گرما و سرما تحمل بالایی دارند و این مزیت باعث می شود که ایجاد واحدهای تولیدی مرغ بومی برای تولید کنندگان سوددهی داشته باشد. یکی دیگر از مزیت های پرورش مرغ بومی این است که این کار نیاز به تجهیزات ندارد. هرچند اگر در پرورش مرغ بومی یا همان مرغ محلی از تجهیزات مدرن استفاده شود، سود بیشتری نصیب پرورش دهنده می شود. منظور از تجهیزات مواردی مانند آبخوری ، دان خوری ، لانه تخم گذاری و… است.

در این منطقه مرغداری های صنعتی که به پرورش مرغ گوشتی و مرغ تخم گذار می پردازند نیز وجود دارند. البته تعداد مرغداری های گوشتی بسیار بیشتر از مرغداری های تخم گذار است. روند رو به افزایش جمعیت کشور ایجاب می کند که تولیدات متناسب با نیاز های غذایی، بهبود و افزایش یابد ، که در این راستا نقش تولیدات گوشت سفید بر همگان روشن است. بدیهی است گوشت مرغ به سبب مزیتهای فراوانی که دارد به عنوان منبع تامین پروتئین می تواند در کشور مطرح و نیاز عمومی را در این زمینه رفع کند. خوشبختانه پتانسیل خوبی برای احداث مرغداری های صنعتی گوشتی در شهرستان شاهین دژ وجود دارد. البته پرورش مرغ تخم گذار نیز مزایای خاص خود را دارد. مثلا با گرانتر شدن تخم مرغ، صاحبان این کار به سود قابل توجهی دست یافته ند. اکثر خانواده ها  نیز از تخم مرغ استفاده می کنند. بنابراین وارد شدن به این کار یعنی دردست گرفتن سهم زیادی از بازار تخم مرغها.

پرورش بوقلمون (به صورت سنتی) نیز در دسته پرورش طیور شهرستان شاهین دژ قرار می گیرد. . از آن جایی که با گران شدن گوشت قرمز، تقاضا برای گوشت بوقلمون که ترکیبی از گوشت سفید و قرمز است بالا رفته، پرورش این پرنده صرفه اقتصادی خوبی به همراه دارد. همچنین گوشت بوقلمون خواص زیادی دارد که خوشبختانه آگاهی مردم نیز نسبت به این موارد بیشتر شده است. یکی از علل دیگری که باعث شده تا پرورش بوقلمون در شهرستان شاهین دژ به صرفه باشد این است که تغذیه مناسب برای پرورش بوقلمون که مواردی مانند  دانه های گیاهی غلات، به خصوصی دانه هایی مانند ذرت، گندم،، جو و برگ سبز گیاهان و علفهای تازه مانند یونجه و شبدر هستند در این شهرستان فراهم است.

بلدرچین و کبک نیز به صورت خانگی و محدود پرورش می یابند. احداث واحدهای صنعتی در زمینه پرورش این طیور باعث کسب درآمد مناسب و اشتغالزایی در شهرستان خواهد شد. بلدرچین با داشتن اکثر خصوصیات مناسب مانند جثه کوچک ، رشد سریع ، بلوغ زودرس ، تولید بالای تخم ، فاصله نسلی کوتاه، نیاز به مساحت کم جهت محیط پرورشی، خوراک کم ، مقاومت به شوری جیره ، دوره کوتاه جوجه کشی،  مقاومت در برابر بسیاری از بیماری های متداول ، کیفیت بالای گوشت و تخم ، هزینه کم تغذیه و درمان و بازگشت سرمایه افزایش میزان تقاضا جهت محصولات و مواردی از این قبیل به عنوان پرنده ای پرسود و با ارزش شناخته شده و پرورش آن سود اقتصادی بسیار دارد. کبک نیز پرنده ای است که مقاومت بالایی نسبت به بیماری ها دارد و جدیدا استقبال زیادی از گوشت آن می شود.

شترمرغ نیز از طیوری است که به تعداد کم در این شهرستان پرورش داده می شود و برای گسترش پرورش آن زمینه وجود دارد. شترمرغ پرنده ای است که از فروش تمام اجزای آن می توان کسب سود کرد.

 

شیلات

شیلات از حوزه های شغلی سوددهی است که ظرفیت بسیارخوبی در کشور ما برای آن وجود دارد که اگر از این ظرفیت های شیلاتی استفاده شود ارزآوری بسیار خوبی برای کشور ایجاد خواهد شد.

در شهرستان شاهین دژ پرورش ماهی سردابی (قزل آلا) انجام می شود. وجود رودخانه زرینه رود باعث رونق این حرفه در شهرستان شده است. درواقع غنی بودن شهرستان از لحاظ منابع آبی مزیت سرمایه گذاری در زمینه پرورش ماهی را بیشتر می کند. ماهی قزل آلا از ماهی های پرفروش کشور ایران محسوب می شود همچنین بازارفروش بسیارخوبی نیز برای ماهی در خارج از کشور وجود دارد.

 

صنایع تبدیلی و تکمیلی

ایجاد صنایع تبدیلی یکی از پرسودترین ارتباطات بین صنعت با بخش های کشاوری و دامداری است که ارزش افزوده و اشتغال زیادی برای هر شهرستانی ایجاد می کند. با اینکه در شهرستان شاهین دژ سرمایه گذاری هایی در خصوص صنایع تبدیلی و تکمیلی صورت گرفته است اما هنوزهم جای کار وجود دارد.

وجود سردخانه برای سیب که از تولیدات اصلی شهرستان شاهین دژ محسوب می شود از ملزوماتی است که خوشبختانه در شهرستان چنین سردخانه هایی وجود دارد و مزیتی برای احداث واحدی دیگر در حال حاضر به نظر نمی رسد مگر اینکه تولیدات سیب از این پس خیلی بیشتر از قبل صورت بگیرد.

عسل نیز که از تولیدات مهم شهرستان به شمار می رود درحال حاضر به صورت سنتی بسته بندی می شود اما به تازگی واحدی برای بسته بندی آن درحال احداث است که با راه اندازی چنین کارخانه ای، احداث واحدی دیگر مقرون به صرفه به نظر نمی رسد. بسته بندی عسل به صورت صنعتی تاثیر به سزایی در بازار فروش داخلی و خارجی آن دارد. همچنین تولید کندوی زنبور عسل از لازمه های حرفه زنبورداری است که انجام آن در شهرستان پیشنهاد می شود.

برای کشتار دام های تولیدی در شهرستان کشتارگاهی وجود دارد و وجود این کشتارگاه و تولید تعداد زیاد پوست دام ممکن است هر فردی را که سرمایه کافی داشته باشد به احداث واحدی برای فرآوری پوست دام ترغیب کند. منظور از فرآوری پوست دام، تولید چرم از پوست گاو و تولید نخ از پوست گوسفند است. ممکن است برای چرم تولیدی در شهرستان شاهین دژ بازار فروش کافی وجود نداشته باشد که در این صورت می توان به صادرات آن فکر کرد. اما برای نخ تولیدی به جهت تولید صنایع دستی نظیر قالی در شهرستان، بازار فروش خوبی وجود خواهد داشت و کمکی نیز به رونق تولید قالی خواهد شد.

در شهرستان شاهین دژ در خصوص کشتار طیور واحدی فعال نیست. تعداد طیور پرورش یافته در شهرستان شاهین دژ به میزانی است که احداث کشتارگاه را به صرفه کرده است. یک کشتارگاه صنعتی طیور به عنوان یک واحد اقتصادی با اقدام به خرید طیور، سود اقتصادی خوبی را نصیب خود می کند. احداث کشتارگاه به لحاظ رعایت موارد بهداشتی، اشتغالزایی، کاهش آلودگی محیطی زیست، بالابردن ظرفیت تولید و... در هرمنطقه ای که تعداد طیور پرورشی زیادی دارد و ذبح آن ها به صورت سنتی انجام می شود، لازم است. البته باید توجه داشت احداث واحدهایی مانند سردخانه، کشتارگاه و یا واحدهای تولید فرآوری پوست دام به زودی اشباع خواهند شد و بسته به نیاز و ظرفیت شهرستان احداث یک یا دو واحد از آن ها کفایت می کند.

وجود تعداد زیاد دام در این شهرستان، امکان تولید کمپوست (افزودن مقدار مشخصی از کودهای شیمیایی به کود حیوانی) را فراهم کرده است. این کود در حوزه کشاورزی شهرستان استفاده زیادی دارد و مشکلی از بابت بازار فروش وجود نخواهد داشت. درحال حاضر یک یا دو واحد جهت تولید کود ورمی کمپوست ارگانیک وجود دارد.[10] با فراهم بودن شرایط، می‌توان واحدهای تولید کود ورمی کمپوست را افزایش داد.

همانطور که قبلا گفته شد خشکباری مانند گردو و بادام در شهرستان تولید می شوند و مقدار خوبی نیز دارند. اما صنعتی جهت بسته بندی این خشکبار در شهرستان وجود ندارد. درصورتی که بسته بندی خشکبار نیز از مشاغل سوددهی است که مانند صنایع بسته بندی دیگر، به جهت تاثیرگذاری در بازارفروش، دارای صرفه اقتصادی خوب و در شهرستان شاهین دژ نیز قابلیت انجام دارد.[11] اما در زمینه بسته بندی حبوبات واحدی وجود دارد [12] که در حال حاضر کافی است.

یکی دیگر از مواردی که بر فروش تولیدات خام دامی تاثیر مثبت دارد، بسته بندی تولیداتی مانند گوشت قرمز و سفید(مرغ) است. طبیعتا بسته بندی گوشت به دلیل افزایش قابلیت نگه داری آن و تاثیرگذاری در روند رعایت بهداشت، فعالیتی است که هرچقدر جلوتر می رویم ضرورت آن بیشتر احساس می شود. اما مسئله ای اینجا ممکن است وجود داشته باشد، مناسب نبودن بازار فروش گوشت بسته بندی شده در شهرستان شاهین دژ است. برای این مسئله نیز همان راه حل ارسال گوشت بسته بندی شده به خارج از شهرستان مطرح می شود.

غلات موجود در شهرستان را نیز می توان با وجود صنعت بسته بندی غلات با سود بیشتری به فروش رساند.

 

خدمات

مشاغل خدماتی از گذشته یکی از راه های کسب درآمد بوده  و توجه خوبی نیز در سراسر کشور به آن شده است. درآمد کسب شده از مشاغل مختلف خدماتی ممکن است اختلاف های زیادی داشته باشد. برای مثال فعالیت در زمینه گردشگری از مشاغلی است که سود بسیار خوبی دارد. شهرستان شاهین دژ مکان های گردشگری زیادی مانند کوه پیر محمد، معماری صخره ای سماقان، آبشار اوزان، حصار و ديوار بالاي كوه جوشاتو، عماري صخره اي بي بي كند، نقوش صخره اي عقربلو و حمام تاريخي قپان دارد[13] که پتانسیل خوبی برای احداث مکان های مربوط به گردشگری مانند اقامتگاه های بومی  و رستوران های بومی دارد.

مشاغل دیگری مانند خیاطی به صورت کارگاهی نیز در شهرستان خصوصا برای بانوان مزیت دارد.[14] درحال حاضر نیز چنین کارگاه هایی وجود دارد.

 

صنایع دستی

تولید صنایع دستی از دیگر مشاغل مردم شهرستان شاهین دژ است که مهم ترین آن قالی بافی است. قالی بافی به صورت خانگی و کارگاهی در حال انجام و از رونق خوبی نیز برخوردار است. افزایش تولید قالی با توجه به آموزش دیده بودن تعداد زیادی از مردم در این زمینه و قیمت بالای قالی دست بافت، سود بسیار خوبی دارد.

معرق کاری و گلیم بافی نیز از صنایع دستی دیگر شهرستان هستند که قابلیت گسترش دارند. با استفاده از طرح های متنوع و جذاب در معرق کاری، می توان توجه مردم را بیش از پیش به خرید محصولات معرق جلب کرد. همچنین این روزها از گلیم استفاده های مختلفی مانند استفاده در تولید کیف وکفش دارد. همچنین امروزه به دلیل گران شدن فرش، استقبال مردم از گلیم برای پوشش نقاطی از منزل بیشتر شده است.

تراشکاری سنگ قیمتی و ساختن مجسمه سنگی نیز با وجود معادن فراوان سنگ امکان پذیر است.[15] البته در حال حاضر تولید مصنوعات سنگی انجام می شود.[16]

چرم دوزی از دیگر فعالیت هایی است که در حوزه صنایع دستی در این شهرستان انجام می شود. با توجه به مشتری پسند بودن محصولات چرمی، می توان نسبت به توسعه این فعالیت اقدام کرد.

 

صنعت

مشاغل صنعتی از عوامل مهم توسعه اقتصادی هر کشوری است. متاسفانه با اینکه ظرفیت های بسیار خوبی در کشور ما برای ایجاد مشاغل صنعتی وجود دارد، نقش این حوزه شغلی آن چنان که باید پررنگ نیست در صورتی که با اندکی ریسک پذیری می توان واحدهای سودآوری را در هرشهرستانی احداث کرد. در شهرستان شاهین دژ تعدادی واحد صنعتی فعال هستند و پتانسیل برای احداث واحدهای دیگری نیز وجود دارد.

شهرستان شاهین دژ با 31 معدن سنگ و داشتن ذخایر معدنی غنی از ظرفیت بی نظیری برای رونق و توسعه صنعت معدن برخوردار است. سالیانه 148 هزارتن انواع سنگ معدنی از جمله سنگ گرانیت، پوزولان، سنگ آهن، تراورتن و زغال سنگ از معادن شهرستان شاهین دژ استخراج می شود.[17] طبق بررسی‌های انجام‌شده، متاسفانه در زمینه فرآوری آن ها کارخانه ای وجود ندارد و احداث چنین واحدی با اینکه سرمایه بسیاری می طلبد اما سود بسیاری نیز دارد. از آن جایی که معادن سنگ زینتی در شهرستان وجود دارد، تولید سنگ های زینتی نیز پیشنهاد می شود.[18]

تولید مصنوعات چوبی مانند میز و صندلی و مصنوعات آلومینیومی مانند درب و پنجره نیز از مشاغل پیشنهادی در این حوزه هستند.[19]

صنایع فعال شهرستان عبارتند از: کارخانه قند، واحدهای تصفیه قند و شکر، تولید خوراک دام و طیور، قطعات پیش ساخته بتنی، پالت سازی(که پالت چوبی تولید می­کنند)، تولید  لبنیات ایلمان شیر، فرآورده های چوبی (کار طراحی روی چوب و پالت و تولید کابینت و در و پنجره انجام می­دهد.)، ماسه شویی،  تولید آرد، سبدسازی، تولید آجر و سفال، بسته بندی حبوبات، تولید زغال، مصالح ساختمانی و کارگاه های تولید کود ارگانیک کمپوست.[20]

خدمات	صنایع				کشاورزی
خدمات	صنعت	صنایع دستی	صنایع غذایی	صنایع تبدیلی وتکمیلی	شیلات	طیور	دامداری	باغداری	زراعت	ردیف
احداث اقامتگاه بومگردی(1)	احداث واحد فرآوری مواد معدنی(1)	قالی بافی(1)	تولید نان(1)	فرآوری پوست دام(1)	پرورش ماهی سردابی(1)	پرورش مرغ گوشتی(1)	پرورش گوسفند(1)	احداث باغ سیب(1)	کشت گندم(1)	1
احداث رستوران های بومی(1)	تولید سنگ زینتی(1)	گلیم بافی(2)	تولید کیک،کلوچه و بیسکوییت(1)	بسته بندی خشکبار(1)		پرروش مرغ تخم گذار(1)	پرورش گاو(2)	احداث باغ گردو(2)	کشت جو(2)	2
خیاطی(2)	تولید مصنوعات چوبی(2)	معرق کاری(2)	تولید رشته آشی و پلویی(1)	تولید کمپوست و ورمی کمپوست(1)		پرورش بوقلمون(1)	زنبورداری(2)	احداث باغ بادام(2)	کشت چغندرقند(2)	3
	تولید مصنوعات آلومینیومی(2)	تراشکاری سنگ قیمتی(3)	شیرینی پ زی(1)	تولید کندوی زنبورعسل(1)		پرورش بلدرچین(2)	پرورش بز گوشتی(3)	احداث باغ انگور(2)	کشت یونجه(3)	4
		ساختن مجسمه سنگی(3)	فرآوری انگور(1)	احداث کشتارگاه طیور(2)		پرورش کبک(2)	پرورش اسب(4)	احداث گلخانه تولید صیفی جات(2)	کشت نخود(3)	5
		چرم دوزی (3)	تولید چیپس میوه و میوه خشک(1)	بسته بندی گوشت قرمز و سفید(3)		پرورش شترمرغ(3)		احداث گلخانه تولید سبزی جات(2)	کشت کلزا (4)	6
			تولید پودر سیب(1)	بسته بندی غلات(3)				احداث گلخانه تولید گیاهان دارویی(2)	کشت سیب زمینی(4)	7
			تولید لواشک، مربا و ترشیجات(1)					کاشت گوجه(3)	کشت پیاز(4)	8
			فرآوری جو(2)					کاشت سبزیجات(3)	کشت سیر(4)	9
			فرآوری نخود(2)					احداث باغ گیلاس(3)	کشت لوبیا وعدس(5)	10
			تولید لبنیات(2)					احداث باغ آلو(3)	کشت شبدر(5)	11
			تولید سوسیس و کالباس(3)					احداث باغ زردآلو(3)	کشت ذرت(5)	12
			تولید رب گوجه فرنگی(3)					کاشت گل محمدی(4)	کشت آفتابگردان(5)	13
			تولید خیارشور(3)					کاشت هندوانه(4)	کشت گیاهان دارویی(5)	14
			فرآوری سبزیجات(3)					پرورش قارچ(4)	کشت زعفران(6)	15
			فرآوری قند و بسته بندی آن(3)					احداث باغ گلابی(5)		16
								احداث باغ آلوچه(5)

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

 

مشاغل	مزیت
پرورش گوسفند	1
پرورش گاو	2
کشت گندم	3
احداث باغ سیب	4
کشت جو	5
پرورش زنبورعسل	6
احداث باغ بادام	7
احداث باغ انگور	8
احداث باغ گردو	9
کشت چغندرقند	10
فرآوری انگور	11
تولید چیپس میوه و میوه خشک	12
تولید پودر سیب	13
تولید لواشک،مربا و ترشیجات	14
پرورش بز گوشتی	15
تولید نان	16
تولید کیک، کلوچه و بیسکوییت	17
کشت یونجه	18
تولید رشته آشی و پلویی	19
پرورش بوقلمون	20
پرورش مرغ گوشتی	21
پرورش مرغ تخم گذار	22
پرورش ماهی سردابی	23
احداث گلخانه سبزیجات	24
احداث گلخانه صیفی جات	25
احداث گلخانه گیاهان دارویی	26
کشت نخود	27
کشت سیب زمینی	28
بسته بندی خشکبار	29
تولید لبنیات	30
فرآوری نخود	31
کشت سیر	32
کشت پیاز	33
احداث کشتارگاه طیور	34
احداث اقامتگاه بومگردی	35
احداث رستوران های بومی	36
فرآوری پوست دام	37
تولید کمپوست و کود ورمی کمپوست	38
تولید کندوی زنبورعسل	39
احداث باغ زردآلو	40
احداث باغ گیلاس	41
کاشت گوجه	42
کاشت سبزیجات	43
بسته بندی گوشت قرمز و سفید	44
قالی بافی	45
معرق کاری	46
کاشت گل محمدی	47
پرورش بلدرچین	48
پرورش کبک	49
احداث واحدهای فرآوری مواد معدنی	50

 

* این فایل با همکاری کمیته امداد امام خمینی (ره) تهیه و تدوین شده است.