کلیبر

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان کلیبر ارائه‌شده‌است.

 

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌ شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌ است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

 

1.دامداری
2.زراعت
3.باغداری
4.طیور
5.صنایع غذایی
6.صنایع تبدیلی و تکمیلی
7.خدمات
8.صنعت
9.شیلات
10.صنایع دستی

 

· دامداری

دامداری به عنوان یکی از حوزه‌های بخش کشاورزی، در سطح گسترده‌ای در شهرستان کلیبر انجام می شود و در نتیجه انجام این حرفه، سود اقتصادی خوبی را نیز نصیب مردم این منطقه کرده است. از آن جایی که حوزه دامداری با یکی از مهم ترین نیازهای انسان، یعنی نیاز به منابع غذایی و خصوصا منابع پروتئینی مرتبط می‌باشد، توجه به آن امری ضروری است. فعالیت در این حوزه شغلی و افزایش بهره وری در آن، می تواند عاملی برای توسعه صنایع غذایی، تبدیلی و تکمیلی در این شهرستان محسوب شود. بیشتر مردم شهرستان در حوزه دامداری مشغول به فعالیت بوده و در این بین دام های سبک از رونق بهتری برخوردارند. پرورش زنبورعسل، بز و گاوهای بومی در اولویت های بعدی شهرستان بوده و جدیدا فعالیت هایی در زمینه پرورش گاو دورگه سمینتال، گاومیش و شتر انجام شده است که در ادامه مختصرا شرح داده می شوند.

در شهرستان کلیبر، پرورش گوسفند بومی نسبت به سایر دام ها، بیشتر مورد توجه دامداران قرار گرفته است؛ زیرا توان گوسفند بومی برای تحمل اقلیم های متفاوت شهرستان بیشتر است و جیره غذایی کمتر و در نتیجه هزینه کمتری نیز دارد. همچنین تمامی فرآورده های دامی مانند گوشت، شیر، ماست، کره و حتی پشم و پوست دام پرکاربرد هستند و فروش این فرآورده ها در تمامی روزهای سال انجام می‌شود. قیمت گوشت گوسفند بالا است و به علاوه اجزای گوسفند مانند دل، قلوه، جگر، سیرابی، کله پاچه، خوش گوشت و… نیز قابل فروش هستند. خرید دام برای قربانی کردن در ایام مذهبی مانند عید قربان و… موجب رونق این کسب و کار می‌شود؛ بنابراین گسترش پرورش گوسفند سوددهی خوبی را به همراه خواهد داشت.

با توجه به آب هوای شهرستان و منابع طبیعی فراوان، فعالیت در حوزه زنبورداری برای شهرستان مزیت خوبی دارد. این مسئله باعث شده ارزش اقتصادی پرورش زنبور عسل بسیار بیشتر از ارزش ریالی حاصل از تولید عسل باشد. در طی فرآیند پرورش و نگهداری زنبورعسل، با ازدیاد کندوها می توان به فروش کندو نیز فکر کرد و به سود خوبی دست یافت. در مناطق گرمسیری از هر کندو یک بچه کندو به دست می آید ولی در مناطق سردسیری همچون شهرستان کلیبر، این تعداد به دو یا بیشتر افزایش می یابد. در ضمن محصول مزرعه پرورش زنبور عسل صرفاً کندو و عسل نیست، بلکه موم، زهر و ژل آن نیز قابلیت فروش دارد. در نتیجه افزایش این فعالیت در شهرستان دارای توجیه مناسبی است و می توان این فعالیت را به میزان بیشتری انجام داد.

بزهای پرورشی در این شهرستان بیشتر از نوع بومی هستند و قابلیت توسعه پرورش آن‌ها در شهرستان وجود دارد. با توجه به وجود مناطق کوهستانی و صخره ای در شهرستان و تمایل بزهای بومی برای چریدن در چنین مناطقی، به نظر می رسد، پرورش بز بومی در شهرستان از امتیاز خوبی نسبت به برخی دام های دیگر داشته باشد. به طورکلی بز به‌عنوان یک حیوان اهلی نشخوارکننده جهت تولید شیر و گوشت در مناطق مختلف شهرستان پرورش داده می‌شود. جثه کوچک، کم توقع بودن و مقاومت در برابر بیماری‌ها و شرایط سخت محیطی، باعث شده تا بز به‌عنوان حیوانی محبوب در بین دامداران شهرستان کلیبر نیز تلقی شود.

از جمله پتانسیل های بخش دامپروری در شهرستان کلیبر، می توان به بهره مندی از نژاد گاو بومی منطقه اشاره کرد که به لحاظ خصوصیات گوشتی و شیری و سازگاری با شرایط آب و هوای منطقه پرورش داده می شوند. در سالهای اخیر نیز بعضی از دامداری های نیمه صنعتی ایجاد شده اند و عمل لقاح مصنوعی را برای اصلاح کردن نژاد های بومی با گاو سمینتال و ایجاد نژادهای دورگه مقاوم به شرایط محیطی و پربازده انجام داده اند، البته این فعالیت به دلیل عدم آشنایی تمام افراد شهرستان، به صورت محدود انجام شده است و مزیت کمتری نسبت به پرورش گاو های بومی دارد

در کنار گاوهای بومی، در برخی از مناطق شهرستان کلیبر، گاومیش نیز پرورش داده می شود که در اولویت های پایین تر می تواند گزینه مناسبی باشد. گاومیش دامی است که نسبت به بیمارهای دام بسیار مقاوم بوده و شیر تولیدی آن از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است. گاومیش برخلاف گاو که هر علوفه‌ای را نمی‌خورد و انتخابی عمل می‌کند، همه نوع علفی می‌خورد و حتی از بقایا و پسماندهای کشاورزی و جلبک های موجود در آب هم تغذیه می‌کند. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های پرورش گاومیش بالا بودن درصد چربی موجود در شیر این دام است. در حالی که هر لیتر شیر گاو بطور میانگین 4 تا 5 درصد چربی دارد، چربی موجود در شیر گاومیش بین 8 تا 12 درصد است.

پرورش شتر از دیگر فعالیت هایی است که به میزان خیلی کم در این شهرستان انجام می شود و می توان نسبت به توسعه انجام آن اقدام کرد. البته بررسی ها نشان می دهد که پرورش آن در اولویت های بعدی مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرد. پرورش شتر نسبت به سایر دام ها مزیت‌هایی مانند قابلیت سازگاری با شرایط سخت محیطی، تحمل گرما، کم آبی و کیفیت پایین علوفه و مقاومت نسبی در مقابل امراض و عوامل بیماری زا دارد. همچنین شتر در مقایسه با سایر دام های اهلی علوفه را با قابلیت هضم بالا و بازده بیشتری استفاده می نماید و قادر است از انواع خاص گیاهان مرتعی (خشبی، خاردار و تیغ دار) به میزانی استفاده نماید که سایر دام ها قادر به استفاده از آن نیستند. در شهرستان کلیبر در طی فصول تابستان علوفه ها خشک زیادی در مراتع باقی می مانند که برای تغذیه این دام بسیار مناسب هستند.

 

· زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، ارزآوری برای کشور و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را نام برد. در شهرستان کلیبر انواع مختلفی از محصولات زراعی کشت می شود که می توان به تناسب ظرفیت شهرستان در زمینه گسترش سطح کشت آن ها اقدام کرد. در شهرستان کلیبر کمتر خانواری را می توان یافت که هیچ گونه زراعتی انجام ندهد و معمولا هر خانواده ای چند نوع محصول زراعی را در زمینهای خود می کارند که درادامه به مهمترین آن ها که مزیت بهتری دارند اشاره می شود.

کاشت گندم به عنوان یکی از محصولات زراعی از دیرباز در شهرستان کلیبر در سطح وسیعی انجام می‌شده است و هم اکنون نیز بالغ بر 16.6 هزار هکتار از مزارع شهرستان را به خود اختصاص داده است[1]. از طرفی در میان محصولات کشاورزی، کاشت گندم نسبت به بقیه کم دردسرتر و کم آفت تر است. گندم در بازه زمانی حدودا هشت ماه به ثمر نشسته و به مرحله سود دهی می رسد. از مزایای دیگر کشت گندم این است که کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد؛ بنابراین گسترش تولید گندم ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

جو نیز همچون گندم، از دیرباز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه‌ای داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. وجود دام های زیاد در سطح شهرستان، یک بازار مطمئن برای جو در شهرستان کلیبر فراهم کرده است. آب و هوای خنک در کوهستان های شهرستان کلیبر، کاشت این گیاه را با عملکرد خوبی روبه رو کرده است. با توجه به مکانیزه بودن مراحل کاشت، داشت و. برداشت این محصول، در صورت داشتن زمین های وسیع، توجیه مناسبی برای زراعت جو وجو.د دارد.

شهرستان کلیبر در زمینه تولید علوفه های دامی مانند یونجه نیز وضعیت خوبی دارد. این محصول را می توان به میزان بیشتری در شهرستان تولید و کسب سود کرد. در میان گیاهان علوفه ای، یونجه به دلیل ارزش غذایی بالا و عملکرد خوب آن از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین یونجه به علت وجود باکتریهای ریزوبیوم در ریشه های خود قادر به تثبیت ازت هوا بوده و به این طریق باعث باروری خاک می شود. از طرفی دیگر یونجه گیاهی چندساله است و تا چند سال می توان آن را برداشت کرد؛ بنابراین توسعه این کشت توجیه اقتصادی داشته و امکان تامین بخشی از علوفه مورد نیاز دام، فراهم می‌شود که علاوه بر ایجاد اشتغال مولد و حصول درآمد مناسب برای زارعین، در استفاده بهینه از ظرفیت های پرورش دام نیز موثر خواهد بود و نیاز شهرستان برای وارد کردن نهاده های مورد نیاز دام از سایر مناطق را برطرف خواهد کرد.

برنج مهم ترین غلات و اقلام غذایی است که بیشتر مردم به عنوان یک غذای اصلی به آن وابسته هستند. آب مورد نیاز برای کشت برنج از سایر غلات بیشتر است و رطوبت کافی از عوامل مورد نیاز برای کاشت بهتر این محصول است. البته برای کشت این محصول باید بازار فروش و قیمت، مناسب باشد تا کشاورزان متضرر نشوند و رونق تولیدات داخلی را زمینه ساز شود. در شهرستان کلیبر، درحاشیه رودخانه ارس، کاشت برنج متداول شده است و کشاورزان توانسته اند سود خوبی را این محصول کسب کنند. از این رو می توان کلاشت این گیاه را هم برای مناطق نزدیک به رودخانه ارس پیشنهاد داد.

کشت پنبه در گذشته به میزان زیادی در شهرستان انجام می شد، ولی در حال حاضر به دلیل عدم وجود بازار فروش مناسب، کشاورزان رغبتی برای کشت این محصول ندارند و تولید آن کاهش یافته است. در صورتی که بازار فروش کافی و شرایط مناسب از لحاظ تامین آب برای این گیاه فراهم شود، توانایی کشت بیشتر این محصول در شهرستان وجود دارد. این گیاه چندساله از جنس گوسیپیوم و تیره پنیرک، به‌صورت گیاهی یک‌ساله مورد زراعت قرار می‌گیرد. پنبه گیاهی گرمادوست است و رشد و نمو آن بستگی زیادی به دما دارد و هرگز نباید با یخبندان و سرمای شدید مواجه گردد. البته این گیاه به شوری مقاوم است و در اغلب خاک‌های زراعی می‌توان آن را کشت نمود، اما خاک‌های رسوبی و جلگه‌ای عمیق با مواد آلی کافی و زهکشی طبیعی مناسب‌تر هستند.

حبوباتی همچون ماش، نخود، لوبیا و عدس نیز در این شهرستان کشت می گردند که می توان در زمینه گسترش سطح کشت آن ها اقدام کرد . نخود گیاهی است که به آب و هوای سرد نیاز دارد و در شهرستان کلیبر این شرایط مهیا می باشد. این گیاه دارای دو تیپ زمستانه و تابستانه است. نخود به علت دارا بودن اسیدهای آمینه مختلف، ویتامین ها و مواد معدنی غذای بسیار خوبی است. همچنین از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و خواص بی‌شماری دارد.

در شهرستان کلیبر ذرت دانه‌ای و علوفه ای کشت می شود و با توجه به منابع آبی کافی کشت آنها دارای مزیت است. کاشت ذرت در  مناطقی از  شهرستان کلیبر با خاک هایی که دارای عمق کافی، نرم و قابل نفوذ باشند امکان پذیر است، ذرت بر خلاف گندم و جو احتیاج به گرما و حرارت زیاد خورشید دارد که در فصل تابستان در شهرستان این شرایط بخوبی ایجاد می شود.

در ادامه می‌توان به توسعه سطح زیر کشت سیب زمینی و پیاز اشاره کرد که تاکنون عملکرد خوبی در شهرستان داشته اند و در صورت مدیریت منابع آبی، گزینه های مناسبی برای اشتغالزایی و سوددهی هستند.  سیب زمینی و پیاز از جمله محصولاتی هستند که در اکثر غذاها مورد استفاده قرار می گیرند و فرهنگ مصرف بالایی دارند. در شهرستان کلیبر مناطق و زمین های کشاورزی سیار خوبی برای کاشت این محصولات وجود داشته و برخی از کشاورزان علاقه خاصی به کاشت آن ها در مزارع خود هستند.

در اولویت های پایین تر، کاشت گیاه کلزا در شهرستنان کلیبر قابل پیشنهاد است. کشت کلزا باعث از بین رفتن چرخه زندگی آفات، بیماری ها و علف های هرز گردیده و با کاهش جمعیت آنها موجب صرفه جویی در مصرف سموم و کاهش آلودگی های زیست محیطی می گردد. با توجه به آنکه زمان کشت کلزا در فصل پاییز است، نیاز گیاه به آب کم می‌باشد و با استفاده از نزولات جوی می توان به کشت آن در مناطقی از شهرستان که در فصل تابستان آبی در آنجا نیست،  اقدام نمود. کلزا با تولید مقادیر قابل توجهی علوفه می تواند در تغذیه دام های منطقه نقش موثری داشته باشد. همچنین برگرداندن بقایای کلزا به خاک باعث افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود ساختمان خاک خواهد شد.

از جمله محصولاتی که در سال های اخیر در شهرستان کشت شده و توجه کشاورزان را به خود جلب کرده است، می توان به سیر اشاره کرد. بازار مصرف خوب این محصولات باعث شده تا کشت آنها برای شهرستان مزیت داشته باشد. سیر گیاهی است که نسبت به سایر محصولات آفت و بیماری کمتری دارد؛ بنابراین می توان آن را با دردسر کمتری به صورت کاملا ارگانیک تولید کرد. سیر از جمله محصولاتی است که می توان تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت و انبارداری آن را مکانیزه نمود. آب موردنیاز برای تولید سیر از نزولات جوی تأمین می‌شود. سازگاری سیر با آب و هوا و خاک شهرستان کلیبر بسیار مناسب بوده و عملکرد مناسبی از این گیاه در شهرستان گزارش شده است.

 

· باغداری

مشاغل مرتبط با باغداری یکی از حوزه‌های رایج در شهرستان کلیبر است. تولید اشتغال توسط رسته باغداری بسیار زیاد می‌باشد و به اقتصاد شهرستان و فضای کسب و کار رونق می‌بخشد. کشاورزی و از جمله باغبانی در توسعه ملی و افزایش رفاه عمومی، فقرزدایی، تنوع بخشیدن و پایدار کردن الگوی توسعه شهری، توزیع درآمد و عدالت اجتماعی موثر است. در یک نگاه کلی می توان گفت نقش کشاورزی و به خصوص باغداری در کاهش فقر بسیار چشمگیر بوده و در برقراری الگوی صحیح توسعه شهری مؤثر است و در صورت بی توجهی به این بخش، توسعه شهرنشینی، الگوی متمرکز و ناسالمی به خود می‌گیرد که پیدایش شهرهای بزرگ با هزینه زندگی بسیار بالا مثال بارز آن است. هرچند اکثر افراد در شهرستان تولید محصول باغی بسیار کمی داشته و در حد مصرف خانوار می باشد، ولی امروزه و با حمایت دولت، پروژهای بزرگ آبرسانی در نقاط مختلف شهرستان اجرا شده و باغات متنوع زیادی در سراسر شهرستان ایجاد شده اند.

درخت زغال اخته به دلیل شرایط اقلیمی مناسب در شهرستان کلیبر، به صورت طبیعی رشد می کند و در آن هیچ محصول شیمیایی دخیل نمی باشد؛ به همین دلیل برای صادرات و سودآوری مورد توجه قرار می‌گیرد. از این رو بیش از ۱۲۶ هکتار از باغات شهرستان کلیبر به کشت زعال اخته اختصاص یافته است و سالانه حدود 600 تن زغال اخته از باغات شهرستان کلیبر برداشت شده و روانه بازار مصرف می شود[2]. همین امر شهرستان را به یکی از قطب های تولید زغال اخته تبدیل کرده است، چراکه این درخت سازگاری بسیار خوبی با شرایط محیطی شهرستان داشته و آفات و بیماری های بسیار کمی دارد.

در شهرستان کلیبر پرورش قارچ نیز به صورت محدود انجام می شود که گسترش کشت آن در شهرستان می تواند سوددهی خوبی را به همراه داشته باشد. فعالیت بیشتر در این حوزه در صورت ایجاد بازار فروش کافی دارای مزیت خواهد بود. قارچ غنی از پروتئین و ویتامین است و همین امر باعث شده که جایگزین مناسبی برای گوشت باشد. در برخی از شهرها و روستاها به دلیل عدم آشنایی با فواید قارچ، میزان مصرف این محصول پایین است که می توان با تبلیغ و معرفی این محصول، میزان مصرف را افزایش داد. همچنین پرورش قارچ از شغل هایی است که می توان با سرمایه اولیه کم و محیط کوچک شروع کرد. در کل در شهرستان فعالیت جدی در این زمینه نشده است و جای کار برای ورود به این عرصه وجود دارد. شاید دلیل موفقیت تولید قارچ در شهرستان کلیبر را بتوان دسترسی به مواد اولیه ارزان عنوان کرد.

کاشت درخت گردو ازجمله اولویت های بالا باغبانی در شهرستان کلیبر است. در جنگل های شهرستان بصورت طبیعی درختان گردو وجود دارند و طی سال ها رشد در منطقه، سازگاری بسیار خوبی با آب و هوای شهرستان پیدا کرده اند. از این رو احداث باغات گردو با پایه ارقام بومی موفقیت خوبی را به دنبال خواهد داشت. گردو درختی چندساله و مقاوم است که پس از رشد کامل، هر درخت تا 18 کیلوگرم تولید محصول خواهد داشت. محصول نهایی درخت گردو قیمت بالایی دارد که هم در داخل کشور طرفداران زیادی داشته و هم قابلیت بالای صادرات دارد. در صورت احداث باغ گردو، تا سال های سال نیاز به سرمایه گذاری و کشت دوباره وجود ندارد؛ زیرا درخت گردو دارای عمر طولانی است و تا ده ها سال قابلیت برداشت دارد. میوه گردو هم جزء معدود میوه هایی است که هیچ گونه نیازی به هزینه انبار در سردخانه ندارد و به دلیل ماندگاری طولانی، می تواند چند ماه و حتی چند سال مورد مصرف قرار گیرد.

در این شهرستان تولید صیفی جاتی نظیر خیار، گوجه فرنگی، خربزه و هندوانه در مزارع انجام می شود. شرایط آب و هوایی شهرستان کلیبر برای کاشت صیفی جات مناسب بوده، ولی باید اقدامات لازم را در جهت کنترل آفات و بیماری های آن انجام داد. سالانه سطح زیر کشت زیادی در شهرستان به صیفی جات اختصاص می یابد و محصول حاصل در داخل شهرستان و شهرستان های اطراف به مصرف می رسد. باید دقت کرد تا در سال هایی که اشباع تولید وجود دارد به کشت این محصولات اقدام نشود.

در شهرستان کلیبر که دارای آب و هوای خنک می باشد، کاشت درخت سیب با موفقیت بیشتری همراه است. درختان سیب نسبتاً به شرایط خاک شهرستان بی‌تفاوت هستند و در دامنه گسترده‌ای از مقادیر  pH و سطوح حاصلخیزی رشد می کنند. این درختان حتماً باید در مقابل باد مراقبت شده و نباید در مناطق پست که در معرض آخرین سرماهای بهاری می باشند کاشته شوند. همچنین درختان میوه هلو، شلیل و شفتالو نیز سازگاری خوبی با شرایط آب و هوایی و شرایط خاکی شهرستان دارند و کاشت آن ها سوددهی خوبی را به همراه خواهد داشت.

طبق نظر کارشناسان فعالیت در حوزه کاشت گل محمدی برای شهرستان مزیت دارد.  گل محمدی، گیاهی مقاوم به کم آبی، آفات و امراض است، که علاوه بر خواص درمانی، دارای مزیت‌های اقتصادی فراوانی مانند ارزش صادراتی، جذب گردشگر و اشتغال‌زایی است. غنچه خشک، مایع گلاب، روغن و اسانس، فرآورده‌های برگرفته از گل محمدی است که علاوه بر عرضه در بازارهای داخلی، قابلیت صادرات به کلیه کشورهای جهان را دارا است. لازم به ذکر است که اجداد وحشی گل محمدی در شهرستان بصورت خودرو می رویند و این نشان از سازگاری خوب این گیاه با شرایط شهرستان دارد.

در شهرستان کلیبر نهالستان (در فضای آزاد) نیز موجود است که انواع نهال ها را تولید می کند و قابلیت گسترش این فعالیت نیز در شهرستان وجود دارد. البته این فعالیت در اولویت های بعدی مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرد. با توجه به گسترش روز افزون سطح زیرکشت باغات شهرستان به نظر می رسد نیاز به نهال در شهرستان نیز روبه افزایش باشد و نیاز به احداث نهالستان های جدید احساس می شود. استفاده از نهال های اصلاح شده و پیوندی در

هنگام احداث باغ، ضمن اینکه زمان رسیدن به باردهی اقتصادی را کوتاه می کند، باعث افزایش عملکرد و مقاومت به آفات و بیماری ها می شود.

 

· طیور

امروزه یکی از معیارهای پیشرفت جوامع، وضعیت تغذیه به ویژه تغذیه پروتئین توسط افراد آن جامعه است. وظیفه متخصصین علوم دامی تولید پروتئین با حداکثر کیفیت و عملکرد و حداقل هزینه و بار محیطی می باشد. فراورده های طیور از مهم ترین منابع پروتئینی در اغلب کشورها هستند، به طوری که تولید و مصرف آن ها در اغلب کشورها با سرعت روز افزون در حال افزایش است. در این زمینه برای پرورش بسیاری از طیور شرایط مساعدی در شهرستان کلیبر وجود دارد، اما نکته مهم و قابل توجه، بازاریابی جهت فروش محصولات تولیدی است. در واقع وجود بازار فروش دائمی و مطمئن می تواند زمینه را برای گسترش طرح های پرورش طیور چه به صورت سنتی و چه صنعتی فراهم نماید؛ بنابراین طیوری که به آن پرداخته می شوند، به شرط بازازیابی مناسب مزیت پرورش دارند و در حال حاضر اولویت پرورش به غیر از مرغ بومی برای تمامی آن ها یکسان است .

مرغ از جمله طیوری است که در این شهرستان توجه خوبی به پرورش آن شده است. مرغداری های موجود در این شهرستان به پرورش مرغ گوشتی می پردازند و می توان نسبت به توسعه پرورش آن ها اقدام کرد. گوشت مرغ به سبب مزیت‌های فراوانی که دارد به عنوان منابع تامین پروتئین می تواند مطرح و نیاز عمومی منطقه و کشور را در این زمینه مرتفع نماید. ارزش غذایی بالای گوشت طیور، کم بودن افت پس از کشتار، سالم و بهداشتی بودن گوشت طیور، قابلیت هضم و جذب بالا، سرعت رشد سریع، صرفه جویی در جایگاه و زمین و برگشت سریع سرمایه از فواید پرورش مرغ گوشتی است. با توجه به نظر کارشناسان، پرورش مرغ تخم گذار در شهرستان مزیتی ندارد.[3]

بوقلمون از طیوری است که در شهرستان کلیبر پرورش می یابد و ظرفیت لازم برای توسعه پرورش آن وجود دارد. گوشت بوقلمون دارای خواص غذایي ويژه ای است و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد؛ بنابراین مي تواند جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز علی الخصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. پرورش بوقلمون به دلیل به صرفه بودن تولید، در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی بوقلمون، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه حائز اهمیت است.

یکی از دلایل استقبال از پرورش مرغ بومی، سوددهی بسیار خوب پرورش مرغ بومی یا محلی است. مرغ بومی یا همان مرغ های محلی، نوعی نژاد بسیار مقاوم به شمار می آیند که در مقابل بیماری ها، گرما و سرمای شهرستان تحمل بالایی دارند و این مزیت باعث می شود که ایجاد واحدهای تولیدی مرغ بومی برای تولید کنندگان سوددهی خوبی داشته باشد. یکی دیگر از مزیت های پرورش مرغ بومی این است که این کار نیاز به تجهیزات زیادی ندارد. هر چند اگر در پرورش مرغ بومی از تجهیزات مدرن استفاده شود، سود بیشتری نصیب پرورش دهنده می شود. منظور از تجهیزات مواردی مانند آبخوری، دان خوری ، لانه تخم گذاری و... است.

در اولویت های پایین تر، پرورش اردک در شهرستان بصورت سنتی رایج است و معمولا در روستاها، هر خانوار چند قطعه از این پرنده را نگه داری می کنند. سازگاری خوب این پرنده با شرایط محیطی شهرستان و تغذیه از مواد غذایی بی ارزش باعث شده است تا استقبال خوبی از این پرنده شود. تغذیه‌ی اردک‌ها شبیه مرغ است، با این تفاوت که گوشت آن گرم است، ارزش غذایی بالایی دارد و مثل مرغ واکسینه نمی‌شود؛ در نتیجه مشکل هورمونی نیز ندارد.

بلدرچین و کبک به صورت در محیط های کوهستانی شهرستان وجود دارند و به صورت محدود نیز در شهرستان کار پرورش داده می شوند. با توجه به اینکه گوشت آنها در شهرستان بازار خوبی دارد، می توان بر روی پرورش آن ها سرمایه گذاری کرد. بلدرچین پرنده ای با جثه کوچک است که در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم است. پرورش بلدرچین به دلیل هزینه های جاری پایین، اشباع نبودن بازار فروش، کوتاه بودن دوره پرورش (40 روز) و عدم پرورش انحصاری توسط شرکت های بزرگ دارای مزیت است. محصولات این پرنده شامل گوشت، تخم بلدرچین و کود است. گوشت و تخم این پرنده دارای ارزش غذایی و دارویی و همچنین سرشار از پروتئین است.

 محصولات کبک نسبت به دیگر طیور به دلیل طعم و کیفیت مناسب و قیمت بیشتر، مشتریان خاص خود را دارد. از جهت دیگر به دلیل مقاومت نسبتاً بالای این پرنده در مقابل بیماری‌ها، تلفات آن نسبت به دیگر پرندگان کمتر است. با پرورش کبک به‌صورت صنعتی می‌توان بخشی از نیاز شهرستان در حوزه گوشت را تأمین کرد و از میزان واردات به داخل شهرستان کاست. همچنین می‌توان به بازار جوجه و تخم کبک نیز اشاره نمود که قابلیت تولید و عرضه را دارد.

 

· صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فرآوری محصولات کشاورزی می تواند یکی از راهکار های مهم جهت ایجاد اشتغال پایدار و  توسعه پایدار امنیت غذایی شهرستان محسوب باشد. ایجاد صنایع غذایی در شهرستان کلیبر، علاوه بر اشتغالزایی، باعث ارتقای سطح درآمد ارزی کشور نیز می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد زیادی ممکن می‌سازد. شهرستان کلیبر ظرفیت های بسیار خوبی در زمینه احداث صنایع غذایی مختلف دارد، اما تا به حال آنگونه که باید از این ظرفیت ها استفاده نشده است؛ بنابراین سرمایه گذاری در زمینه ایجاد واحدهای تولید مواد غذایی در این شهرستان امکان پذیر بوده و ارزش افزوده خوبی را ایجاد خواهد کرد.

همانطور که قبلا نیز اشاره شد، سطح زیر کشت زغال اخته در شهرستان کلیبر بسیار بالا بوده و سالانه محصول زیادی از باغات زغال اخته شهرستان برداشت می شود. از این رو ایجاد واحدهایی برای فرآوری این محصول ارزشمند می تواند یک گزینه سرمایه گذاری مناسب در شهرستان مطرح گردد. زغال اخته محصولی مناسب برای صادرات محسوب می‌شود که معمولا به صورت تازه‌خوری مصرف می‌شود، اما می توان با فرآوری آن به محصولاتی نظیر زغال اخته خشک، مربا، کنسرو، آب میوه، سس ژله، سرکه، لواشک و قرص‌های آنتی اکسیدان آن نیز دست یافت.

بسته‌بندی عسل در شهرستان به صورت سنتی انجام می شود و به سایر مناطق کشور ارسال می گردد. با توجه به میزان عسل تولیدی در شهرستان کلیبر، این فعالیت دارای مزیت خواهد بود. ویژگی مهم عسل آن است که این ماده طبیعی به دلیل دارا نبودن آب، به شرط دوری از رطوبت، در مدت طولانی فاسد نمی‌شود. این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد که بیش از ۶۰ درجه حرارت ببیند. البته برای حفظ قدرت ضد میکروبی عسل باید آن را در مکانی تاریک و یا در ظرف شیشه ای مات یا تیره خارج از یخچال نگه داشت. بسته‌بندی های شکیل، باعث جذب بیشتر مشتری و همچنن تسهیل در حمل و نقل عسل می‌شود؛ لذا کار کردن در حوزه بسته بندی عسل تولیدی شهرستان علاوه بر سودآوری باعث ایجاد اشتغال پایدار نیز می‌شود.

در شهرستان کلیبر به دلیل وجود مراتع، گیاهان دارویی خودرو بسیار زیادی می رویند و همچنین در سال های اخیر کشت این محصولات نیز رو به افزایش است، در نتیجه فرآوری آنها دارای مزیت خواهد بود. فرآوری گياهان دارويي، علاوه بر ارزش افزوده، نياز به سرمايه‌گذاري زيادي نداشته و مي‌تواند نقش مهمي در کارآفرینی داشته باشد. یکی از فرآوری‌های گیاهان دارویی تولید عرقیات سنتی است. تولید عرقیات دارای تکنولوژی و دانش فنی پیچیده ای نمی باشد و با توجه به ظرفیت بالای گیاهان دارویی خودرو و همچنین سهولت صادرات این محصولات به کشورهای دیگر، می توان با سرمایه‌ای اندک به این کسب و کار مشغول شد.

در اولویت های پایین تر، احداث واحد تولید لبنیات سنتی در شهرستان کلیبر مزیت دارد. امروزه این فعالیت بیشتر به صورت خانگی انجام می شود. شیر و فرآورده هاي آن از مهمترین اجزاي تشکیل دهنده جیره غذایی انسان است که از لحاظ ارزش غذایی از کلسیم، فسفر، ویتامین هاي مورد نیاز و پروتئین غنی می‌باشد و همیشه استقبال بسیار خوبی از این نوع محصولات می شود. با توجه به وضعیت دامپروری در شهرستان، ایجاد واحدی برای تولید لبنیات قابل پیشنهاد است.

در نهایت در حوزه صنایع غذایی می توان به فرآوری لوبیا و تولید رشته آشی در شهرستان اشاره کرد. با توجه به میزان تولید لوبیا در شهرستان، فرآوری این محصول می تواند سوددهی مناسبی را دربرداشته باشد. رشته آشی نیز بصورت سنتی در شهرستان تولید می شود و با توجه به دردسترس بودن مواد اولیه آن در شهرستان و علاقه مردم شهرستان به خوردن آش مخصوصا در فصول سرد سال، فعالیت در این زمینه نیز می تواند موفقیت زیادی را به همراه داشته باشد.

 

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود تنوع تولید محصولات کشاورزی در شهرستان کلیبر، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه مقداری از این محصولات در مراحل کاشت، داشت و برداشت به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد؛ اما مصرف آن‌ها در طی سال صورت می‌پذیرد؛ لذا توسعه صنایع تبدیلی در شهرستان قلعه گنج می‌تواند زمان استفاده از محصولات را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات در این شهرستان خواهد شد.

با توجه به وجود تعداد زیادی دامداری در شهرستان و جمعیت زیاد دام، واحدی جهت کشتار آن ها لازم است. متاسفانه در حال حاضر یک کشتارگاه دام نیمه صنعتی در این زمینه در شهرستان وجود دارد ولی پاسخگوی نیاز شهرستان نیست و فعالیت در زمینه احداث آن از جمله پیشنهادات شغلی در این حوزه است. کشتارگاه‌ها نقش مهمی در حفظ محیط زیست دارند؛ به دلیل اینکه ضایعات حاصل از کشتار دام نظیر خون و اجزای گوشتی غیر قابل مصرف در محل تبدیل ضایعات به پودر گوشت که خوراک دام است، تبدیل می شود که علاوه بر قرار گرفتن مجدد در چرخه اقتصادی از آلودگی محیط زیست نیز جلوگیری به عمل می آید. فاضلاب حاصل از کشتار در تصفیه‌خانه‌های مجهز تصفیه شده و پساب حاصله به مصرف کشاورزی می رسد. البته لازم به ذکر است که در کشتارگاه ها باید فضای مناسب برای کشتار دام سبک و سنگین به صورت همزمان وجود داشته باشد و همچنین باید آب مورد نیاز در زمان کشتار نیز تامین شده و تجهیزات و امکانات لازم برای رعایت مسائل بهداشتی و زیست محیطی فراهم شود.

سورتینگ و بسته بندی از فرآیند هایی است که ارزش افزوده زیادی برای محصول به ارمغان می آورد. هدف از سورتینگ، دسته بندی و درجه بندی انواع محصول بر اساس سایز و کیفیت است. به طوری که بتوان محصول نهایی را به صورت یک دست و یک اندازه در بسته بندی های مختلف در بازار ارائه نمود و مشتری نهایی در طول زمان از یکنواختی خرید خود با برند مورد نظر مطمئن باشد. با توجه به تولید انواع میوه در شهرستان کلیبر و نزدیکی این شهرستان به مرزهای کشور آذربایجان و ارمنستان، به نظر می رسد فعالیت در این زمینه نیز می تواند سودآوری خوبی را برای متقاضی طرح داشته باشد.

بسته بندی گوشت از جمله مزیت های خوب شهرستان کلیبر است که با توجه به رونق دامداری، اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. گوشت های بسته بندی شده‌ای که در ظروف یکبار مصرف ارائه می شوند و حاوی برچسب‌ هستند، نشان دهنده رعایت شرایط بهداشتی و نظارت دامپزشکی است و مصرف این نوع گوشت ها توصیه می شود. گوشت سالم و بهداشتی دارای رنگ، بو و شکل فیزیکی طبیعی، عاری از هر گونه فضولات و کاملاً تمیز و بدون آثار خون مردگی است.

لازم به ذکر است در صورت دقت نکردن به بازارفروش و ظرفیت شهرستان، مشاغلی که در این حوزه نام برده شد با مسئله اشباع روبه رو خواهند شد. بنابراین در نظر گرفتن نیاز و ظرفیت شهرستان و همچنین بازارفروش در شهرستان های اطراف در زمینه راه انداری این مشاغل مهم است[4].

 

· خدمات

تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد است و حرفه های زیادی را در برمی گیرد که میزان سودآوری حرفه ها با توجه به نیاز و ظرفیت شهرستان با یکدیگر تفاوت هایی دارد. برای مثال گردشگری از جمله فعالیت هایی است که با سودآوری بسیاری همراه است و در شهرستان کلیبر نیز ظرفیت های بسیار خوبی برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری وجود دارد.

معروف ترین اثر باستانی شهرستان، قلعه بابک بوده که در جنگل ارسبان است. سایر موارد شامل قلعه آوارسین، عمارت تومانیانس در مسیر آینالو، عمارت کانتور در روستای وینق و در دل جنگل، پل های تاریخی رود ارس و مسجد شاه قاسم است. تمام آثار باستانی ثبت شده اند. لازم به ذکر است دو عمارت یادشده دارای صدوپنجاه تا دویست سال قدمت هستند. همچنین چهار هتل به نام های بابک، غریبی، آنزا و پارادایس در شهرستان فعالند. جنگل های ارسباران، منطقه حفاظت شده آینالو در جنگل های ارسباران و آبگرم از جاذبه های طبیعی شهرستان هستند. تمام این موارد ثبت ملی شده هستند، البته جنگل های ارسباران به ثبت یونسکو نیز رسیده اند.[5] . از این رو به نظر می رسد احداث اقامتگاه های بومگردی می تواند سودمند باشد، هرچند که یکسری واحدهای بومگری با حمایت صندوق امید ایجاد شده اند و استقبال خوبی از آن‌ها شده است، ولی بازهم جای کار وجود دارد.

 

· صنعت

مشاغل صنعتی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصادی است، اما در شهرستان کلیبر آن گونه که باید به آن توجه نشده است و لازم است از پتانسیل های شهرستان در این حوزه برای پیشرفت اقتصادی استفاده شود. در شهرستان کلیبر، تعدادی واحد صنعتی در زمینه های مختلف وجود دارد، اما پتانسیل های شهرستان نشان دهنده این موضوع است که همچنان برای ایجاد واحدهای صنعتی جدید ظرفیت وجود دارد.

توسعه تولید مصنوعات چوبی مانند کندو زنبور عسل (با توجه به میزان بالای پرورش زنبور عسل در شهرستان و دسترسی به چوب ارزان) از جمله فرصت های مناسب برای سرمایه گذاری است که توجیه اقتصادی مناسبی خواهد داشت. چوب دارای خصوصیاتی است که آن را از بسیاری از مواد دیگر مجزا می کند. به همین دلیل است که این صنعت تا به امروز پا بر جا بوده و مواد جایگزین نتواسته اند جایگزین آن شوند.

در شهرستان کلیبر کاشت برنج انجام می شود، اما واحدی برای شالیکوبی در شهرستان دایر نیست و برنج های تولیدی به صورت فله ای و بدون فرآوری به شهرستان ها و استان های اطراف ارسال می شود، در نتیجه ایجاد چنین واحدی ارزش افزوده خوبی برای شهرستان به همراه خواهد داشت. چنین وضعیتی در مورد محصول پنبه نیز صادق بوده و نیاز است تا واحدهای پنبه پاک کنی بیشتر در شهرستان راه اندازی شوند و بدین طریق محصولات کشاورزی شهرستان بصورت خام از شهرستان خارج نشود.

دسترسی به مواد اولیه ارزان قیمت همچون شن و ماسه در شهرستان، ایجاد واحدهای تولید شن و ماسه مزیت دار کرده است و به دنبال آن می توان کارگاه های بلوک زنی  و ساخت تیرچه و بلوک سیمانی را مد نظر قرار داد. امروز تعدادی کارگاه در این زمینه در شهرستان فهالیت می کنند ولی ظرفیت برای ایجاد واحد های جدید همچنان وجود دارد.  تولید سازه های بتنی نسبت به تولید شن و ماسه در اولویت بهتری برای شهرستان قرار دارند.

شهرک صنعتی در شهرستان کلیبر وجود ندارد، ولی یک ناحیه صنعتی به نام یوز کلیبر که واحدهای فعال در آن شامل یک کارگاه ساخت سیم ماشین و قطعات خودرو برای ایرانخودرو و سایپا، یک کارخانه کشبافی و آب معدنی است که توسط صندوق امید حمایت شد،[6]  تولید قطعات خودرو در اولویت های پایین شهرستان بوده و نیاز به مهیا شدن شرایط خاصی می باشد و تولید آب معدنی نیر با اقبال خوبی در شهرستان مواجه نشده است. با توجه به اینکه اکثر پوشاک مورد نیاز شهرستان از سایر شهرستان ها و استان ها وارد می شود، ایجاد واحدی برای تولید انواع پوشاک می تواند گزینه مناسبی برای ایجاد کسب و کار سودده باشد.

تنها معدن فعال شهرستان، نفلین سینیت می باشد که پس از فرآوری، به آرد تبدیل می شود و به شهرهای دیگر فرستاده می شود. لازم به ذکر است از این ماده در کاشی و سرامیک، صنعت شیشه سازی و استخراج آلومینیوم استفاده می شود.[7]

 

· شیلات

شیلات از حوزه های شغلی سوددهی است که ظرفیت نسبتا خوبی در شهرستان کلیبر برای آن وجود دارد که اگر از این ظرفیت های شیلاتی استفاده شود ارزآوری بسیار خوبی برای شهرستان ایجاد خواهد شد. در شهرستان کلیبر به حرفه پرورش ماهی نیز پرداخته شده است، اما پرورش ماهی در این شهرستان به میزان کم و به صورت سنتی انجام می شود؛ در صورتی که طبق بررسی های صورت گرفته، قابلیت انجام این حرفه در سطح گسترده تر وجود دارد. ماهی های پرورشی در این شهرستان از نوع قزل آلا که یک نوع ماهی سردآبی است، می باشد و می توان در زمینه توسعه پرورش آن سرمایه گذاری کرد.

ماهی قزل‌آلا مناسب‌ترین ماهی سرد آبی جهت پرورش است، زیرا آسان‌تر به غذای دستی عادت کرده و نسبت به درجه حرارت و کیفیت آب، حساسیت کمتری دارد. از طرفی آب و هوای شهرستان کلیبر برای این نوع از ماهی بسیار مطلوب می باشد. از طرفی وجود کارخانه‌های متعدد تولید غذای ماهی قزل‌آلا باعث شده تا عمده‌ترین اقلام مورد نیاز مزارع پرورشی به‌راحتی قابل تأمین باشد. ماهی قزل‌آلای مانند سایر آزادماهیان دارای گوشتی لذیذ است که طرفداران زیادی دارد و طعم و مزه این ماهی حتی در بین کسانی که کمتر ماهی را به‌عنوان غذای اصلی خود مصرف می‌کنند، خوشایند است.

 

کشاورزی

صنایع

خدمات

ردیف

دامداری

زراعت

باغداری

طیور

شیلات

صنایع غذایی

صنایع تبدیلی و تکمیلی

صنعت

صنایع دستی

خدمات

1

پرورش گوسفند بومی (1)

کشت گندم (1)

احداث باغ زغال اخته (1)

پرورش مرغ گوشتی (1)

پرورش ماهی قزل آلا (1)

فرآوری زغال اخته (1)

احداث کشتارگاه دام (1)

احداث کارگاه چوب (1)

ورنی بافی (1)

احداث اقامتگاه بومگردی (1)

2

پرورش زنبور عسل (1)

کشت جو (1)

پرورش قارچ (2)

پرورش بوقلمون (2)

بسته بندی عسل (2)

بسته بندی میوه (2)

تولید پوشاک (1)

فرش‌بافی (2)

3

پرورش بز بومی (2)

کشت یونجه (1)

احداث باغ گردو (3)

پرورش مرغ بومی (2)

فرآوری گیاهان دارویی (3)

بسته بندی گوشت (2)

احداث کارگاه شالی کوبی (2)

گلیم بافی (3)

4

پرورش گاو بومی (3)

کشت برنج (1)

کاشت صیفی جات (4)

پرورش اردک (3)

تولید لبنیات (3)

احداث کارگاه پنبه پاک کنی (2)

جاجیم بافی (3)

5

پرورش گاو سمینتال دورگه (3)

کشت پنبه (2)

احداث باغ سیب (4)

پرورش بلدرچین (4)

فرآوری لوبیا (4)

احداث کارگاه تولید تیرچه و بلوک سیمانی (2)

پشم بافی (3)

6

پرورش گاومیش (4)

کشت حبوبات (2)

اجداث باغ هلو (4)

پرورش کبک (4)

تولید رشته آشی (4)

احداث کارگاه تولید شن و ماسه (3)

7

پرورش شتر (4)

کشت ذرت (3)

احداث باغ شلیل و شفتالو (4)

8

کشت سیب زمینی (3)

کاشت گل محمدی (4)

9

کشت پیاز (3)

احداث نهالستان (4)

10

کشت کلزا (3)

11

کاشت سیر (3)

· صنایع دستی

صنایع دستی چکیده و ثمره ذوق و هنر هنرمندان و صنعتگرانی است که با دستان پرتوانشان روح و جان فرهنگ و هنر به یادگار مانده از نیاکان خویش را جاودانه می‌سازند. صنایع دستی نماد فرهنگ اصیل، تاریخ کهن و هنر بی‌مثال مردم این سرزمین اسطوره‌ای است. نکته ای که در رابطه با صنایع دستی وجود دارد این است که برخلاف زحمتی که هنرمند می کشد تا یکی از صنایع دستی را تولید کند، متاسفانه به علت عدم حمایت و بازار فروش داخلی و خارجی، رغبت به سمت فعالیت در این زمینه کاهش یافته است و بسیاری از هنرهای دستی به همین دلیل به فراموشی سپرده شده اند. در ادامه توضیحاتی راجع به پتانسیل های صنایع دستی در شهرستان کلیبر آورده شده است، اما در هر صورت اگر توجهی به آن از سمت دولت و نهادهای مربوطه نشود، نمی توان انتظار موفقیت برای آن داشت.

یکی از صنایع دستی رایج در شهرستان کلیبر، ورنی بافی است. هنر ورني‌بافي تخيلات ذهني بافنده را همچون بوم نقاشي به نمايش مي‌گذارد و تابلويي کم‌نظير را عرضه مي‌دارد. ورني محصولي است ميان گليم و فرش که همچون ساير گليم‌ها به صورت ذهني و بدون نقشه از پيش تهيه شده، بافته مي‌شود. تار و پود اين فرش همانند قالي از نخ‌هاي پنبه‌اي، پشمي و ابريشمي فراهم شده و گاهي براي چله‌کشي از پشم گوسفند هم استفاده مي‌شود. فرهنگ مصرف مناسب برای این نوع از صنایع دستی در شهرستان کلیبر و شهرستان های اطراف باعث شده است تا بازار خوبی برای فروش آن ایجاد شود.

قالیبافی از هنرهایی است که از قدیم نزد جهانیان جایگاه ویژه ای داشته و ایران را به این هنر می‌شناسند. آمارها نشان می دهد فرش ایرانی از کیفیت خوبی برخوردار بوده و قابل رقابت با کشورهای دیگر است. قالیبافی از مشاغل خانگی پردرآمدی است که تسهیلات خوبی به آن تعلق می گیرد. بسیاری از زنان خانه دار شهرستان کلیبر این هنر را یک فرصت شغلی مناسب می دانند، چون در کنار کارهای روزمره می توانند به این کار بپردازند و درآمد خوبی کسب کنند. از آن جایی که قالی انواع مختلفی دارد می توان با آموختن دانش آن، محصولات متنوع و متناسب با ذوق و سلیقه افراد تولید و به بازار عرضه کرد. همچنین با تولید فرش با کیفیت می توان به صادرات در این زمینه نیز فکر کرد. این کسب و کار را می توان در فضای کوچک و با سرمایه اولیه کم راه انداخت و با فروش محصول و افزایش مشتری، این کار را گسترش داد و زمینه اشتغال بسیاری از جوانان را فراهم کرد.

گلیم به عنوان یکی از قدیمی ترین دست بافت های بشر، از شاخه هاي قاليبافي است و در آن از طرح هاي مختلف محلي استفاده مي شود. هر چند در گذشته گلیم به عنوان یک زیرانداز شناخته و بافته می شد، اما امروزه با توجه به زیبایی نقوش و کیفیت بافتی که دارد از آن در هنرهای تلفیقی همچون روکش های مبلمان، دوخت کیف های چرمی، وسایل تزیینی و غیره استفاده های بسیاری می شود. این هنر نیز در شهرستان کلیبر از رونق خوبی برخوردار بوده و قابلیت سرمایه گذاری را دارد.

بعد از موار فوق می‌توان به مزیت هایی مانند جاجیم بافی و پشم بافی اشاره کرد که در حال حاضر توسط برخی از مردم شهرستان انجام شده و در صورت وجود بازار مصرف، همچنان جای کار داشته و می‌توان این تولیدات را افزایش داد .

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 55 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مشاغل	مزیت
پرورش گوسفند بومی	1
احداث باغ زغال اخته	2
کشت گندم	3
کشت جو	4
پرورش زنبور عسل	5
پرورش مرغ گوشتی	6
فرآوری زغال اخته	7
بسته بندی عسل	8
کشت یونجه	9
کشت برنج	10
ورنی بافی	11
فرش‌بافی	12
پرورش بز بومی	13
پرورش گاو بومی	14
پرورش گاو سمینتال دورگه	15
کشت پنبه	16
کشت حبوبات	17
کشت ذرت	18
کشت سیب زمینی	19
پرورش قارچ	20
احداث باغ گردو	21
پرورش بوقلمون	22
پرورش مرغ بومی	23
پرورش ماهی قزل آلا	24
کاشت صیفی جات	25
احداث باغ سیب	26
اجداث باغ هلو	27
احداث باغ شلیل و شفتالو	28
کاشت گل محمدی	29
پرورش اردک	30
پرورش بلدرچین	31
پرورش کبک	32
فرآوری گیاهان دارویی	33
تولید لبنیات	34
فرآوری لوبیا	35
تولید رشته آشی	36
احداث کشتارگاه دام	37
بسته بندی میوه	38
بسته بندی گوشت	39
کشت پیاز	40
کشت کلزا	41
کشت سیر	42
پرورش گاومیش	43
پرورش شتر	44
احداث نهالستان	45
تولید پوشاک	46
گلیم بافی	47
جاجیم بافی	48
پشم بافی	49
احداث اقامتگاه بومگردی	50
احداث کارگاه شالی کوبی	51
احداث کارگاه پنبه پاک کنی	52
احداث کارگاه تولید تیرچه و بلوک سیمانی	53
احداث کارگاه تولید شن و ماسه	54
احداث کارگاه چوب	55

*این فایل با همکاری کمیته امداد امام خمینی(ره) تهیه و تدوین شده است.