ایلام

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان ایلام ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

1.دامداری
2. طیور
3.خدمات
4.صنایع تبدیلی
5.صنایع غذایی
6.زراعت
7.صنایع دستی
8.صنعت
9.باغداری
10. شیلات

 

دامداری

این شهرستان در زمینه پرورش دام بسیار مستعد است. سهم این استان نیز در زمینه تولید شیر، لبنیات و سایر فرآورده های دامی، در سطح کشور قابل توجه است و اگر زنجیره های تولید تکمیل شود، می توان این ظرفیت را گسترش داد.

دام سبک مانند گوسفند و بز گوشتی و دام‌های سنگینی مانند گاو در ایلام خوب جواب می‌دهد؛ ولی در شهر بیشتر دام های سبک مانند گوسفند پرورش داده می‌شود. در ضمن هر دو طرح پرواربندی و داشتی نیز خوب جواب داده است؛ زیرا مصرف گوشت این منطقه خیلی بالااست. به نظر می‌رسد با توجه به توجیه اقتصادی نگهداری این دام‌ها در شهرستان، گسترش آن‌ها قابل سرمایه‌گذاری است و در اولویت اول دامداری قراردارد.

در ادامه هم می‌توان گفت پرورش دام‌های اصلاح‌شده نیز در شهرستان انجام و با استقبال مردم مواجه شده است؛ بنابراین به نظر می‌رسد پرورش آنها و مخصوصا پرورش بز سانن جواب می‌دهد.

منطقه در زمینه تولید عسل و زنبورداری به صورت سنتی بسیار مستعد است و در سال حدود هفتصد تا هشتصد تن عسل تولید می‌شود. به خصوص در منطقه مرزی و کوهستانی گنجوان و سیروان، زنبورداری خیلی عالی بوده و خوب کار شده است[1]؛ بنابراین گسترش آن علاوه بر ایجاد اشتغال، درآمد خوبی را نیز حاصل می‌کند.

 

طیور

در حال حاضر در حدود چهارصد واحد مرغداری گوشتی در استان فعال هستند. این واحدها با وجود تمام سختی‌های تولید، حدود پنجاه هزار تن گوشت مرغ تولید می‌کنند؛ در صورتی‌که حداکثر میزان مصرف استان بین پانزده تا بیست هزار تن است و می توان در زمینه تامین گوشت کشور و مدیریت منابع ارزش افزوده فعالیت خوبی کرد.[2] با این وجود گسترش پرورش مرغ گوشتی با توجه به یکسان بودن اقلیم استان با شرایط این منطقه سازگار بوده و سود آوری خوبی را خواهد داشت.

علاوه بر آن پرورش مرغ تخم گذار نیز در این شهرستان انجام می‌شود و در صورت گسترش، سودآور خواهد بود.

پرورش طیوری نظیر بلدرچین هم در شهرستان ایلام انجام می‌شود که خوب هم جواب داده‌است؛ لذا در صورت وجود وام، مردم به سمت این طرح‌ها متمایل خواهند شد و در ضمن نگهداری و پرورش بلدرچین هم مانند پرورش مرغ گوشتی و تخم گذار از مزیت های برتر این شهرستان است.

بعد از موارد فوق پرورش بوقلمون نیز در برخی از مناطق این شهرستان انجام شده و سود خوبی را داشته است؛ لذا پرورش آن قابلیت توسعه دارد.

در ادامه نیز می‌توان به پرورش کبک و مرغ بومی اشاره‌کرد که در حال حاضر نیز در برخی از واحدهای کوچک انجام می‌شود.

پرورش پرندگان زینتی کوچک نیز می تواند در این حوزه انجام شود.با توجه به علاقه شخصی برخی افراد در نگهداری از این پرندگان در منازل و یا هرمکان دیگری، با فعالیت در این حوزه می توان کسب و کار خوبی راه اندازی کرد.باتوجه به اینکه شهرستان،مرکز استان ایلام است از لحاظ بازار فروش مشکلی برای کارآفرین پیش نخواهد آمد و در صورت استقبال مناسب، این کسب و کار قابلیت توسعه نیز دارد.

 

خدمات

رونق گردشگری از مزیت‌های این حوزه است؛ زیرا استعدادها، منابع و امکانات بالقوه‌ای در شهرستان وجود دارد. نکته دیگر بحث اقامتگاه‌های استاندارد بین راهی است که متاسفانه نظارت بر استانداردها و امکانات حتی ابتدایی این اماکن، به خوبی صورت نمی‌گیرد. بعد از این موارد می‌توان گفت یک شهربازی برای جمعیت مرکز استان کفایت نمی‌کند و احداث نمونه دیگر با امکانات بهتر، مورد استقبال مردم واقع می‌شود.

 

صنایع تبدیلی

در این شهرستان زنبورداری رونق دارد و سالانه عسل خوب و مرغوبی تولید می‌شود؛ لذا بسته‌بندی و برندسازی برای عسل تولیدی و همچنین تهیه موم و کندو نیز از مزیت‌های برتر و اولویت‌های اول این شهرستان است. بسته‌بندی این محصول هم باعث سهولت در حمل و نقل و خرید و فروش و هم باعث افزایش زیبایی و رغبت مشتری به خرید آن می‌شود.

بسته‌بندی گوشت با توجه به گستردگی دامداری در این شهرستان و همچنین بازار هدف مناسب برای آن، قابلیت توسعه دارد و به نظر می‌رسد اشتغال خوبی را نیز ایجاد کند. لازم به ذکر است که فاصله این شهرستان تا شهر های بزرگ و بازار مصرف متوسط بوده و زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل نیز خوب هستند.

در این شهرستان، سردخانه برای محصولات کشاورزی وجود ندارد و کشاورزان یا محصولات خود را سریع و با قیمت پایین می‌فروشند و یا به سردخانه‌های شهر های دیگر ‌برای نگه داری می‌برند؛ لذا احداث سردخانه در شهرستان صرفه اقتصادی خوبی برای کشاورز و سرمایه‌گذار دارد.

با وجود پرورش طیور در این شهرستان، کشتارگاه مناسب و صنعتی برای طیور وجود ندارد و طیور به صورت سنتی ذبح می‌شوند؛ بنابراین ایجاد کشتارگاه طیور نیز قابلیت توسعه دارد.

فرآوری پوست دام و به عبارتی فرآوری پشم و کرک گوسفند و استفاده از محصول حاصله در صنعت قالی‌بافی و همچنین فرآوری پوست گاو برای استفاده در چرم‌دوزی نیز از مزیت‌های این حوزه است.

تولید کود حیوانی نیز از مزیت‌هایی است که قابل سرمایه‌گذاری بوده و سودخوبی را در پی دارد؛ زیرا اولا کود دامی نوعی از کود است که از فضولات طیور و گاو و گوسفند به دست می‌آید؛ بنابراین با توجه به رونق دامداری و پرورش طیور، مواد اولیه آن در این شهرستان موجود است. دوما لازمه تبدیل یک مزرعه معمولی به یک مزرعه حاصلخیز استفاده از کود است؛ لذا بازار مصرف نیز دارد.

فرآوری محصولات کشاورزی انجام نمی‌شود، البته دو یا سه مورد به صورت خانگی و محدود به بسته‌بندی حبوبات مشغول هستند؛ لذا با توجه به اینکه این شهرستان در مرز عراق قراردارد، می‌توان با توسعه صنایع بسته‌بندی محصولات کشاورزی، اشتغال خوب و پایداری ایجاد کرد.

در ادامه نیز می‌توان به ایجاد کشتارگاه صنعتی دام اشاره کرد. البته این شهرستان یک کشتارگاه دارد؛ اما از آنجایی که دامداری از اولویت های اول ایلام است، ایجاد آن مقرون به صرفه است؛ زیرا یک کشتارگاه برای این شهرستان کافی نیست.

با توجه به پرورش موفق طیور در این منطقه، نیز می‌توان به مزیت هایی مانند بسته‌بندی گوشت مرغ، بسته‌بندی تخم مرغ و بسته بندی گوشت بلدرچین اشاره کرد؛ که کارکردن در این حوزه سود خوبی به دنبال دارد؛ زیرا این شهرستان مستعد پرورش این طیور است و بسته‌بندی آن‌ها در صورت بازرایابی مناسب، توجیه اقتصادی دارد.

در ادامه نیز می‌توان از بسته‌بندی گوشت بوقلمون یاد کرد که به نظر می‌رسد در پرورش بوقلمون، پیشرفت چشمگیری داشته باشد.

 

صنایع غذایی

در این حوزه تولید لبنیات و سوسیس و کالباس با توجه بهپرورش گاو و گوسفند و تولید شیر و گوشت، از مزیت‌های برتر است و در صورت سرمایه گذاری در این زمینه، علاوه بر اشتغالزایی خوب برای مردم منطقه، سود خوبی نصیب سرمایه‌گذار و همین‌طور دامدار می‌شود.

در زمینه ایجاد کارگاه یا کارخانه آرد نیز می‌توان در این شهرستان سرمایه گذاری کرد؛ زیرا مواد اولیه آن در این شهرستان وجود دارد. تهیه رشته آشی و پلویی، نان و شیرینی نیز مانند موارد فوق از مزیت‌های برتر این مجموعه هستند؛ زیرا مواد اولیه آنها در این شهرستان موجود بوده و با حذف شدن هزینه واردات و حمل و نقل، درآمد خوبی نصیب سرمایه گذار می‌شود.

بعد از موارد فوق تولید خشکبار نیز با توجه به کشت گردو، بادام و پسته، با توجه به بازار فعلی خشکبار، سود آور خواهد بود.

در ادامه نیز می‌توان به تولید فرآورده‌های میوه مانند چیپس میوه و آبمیوه و فرآوری انگور شامل تولید سرکه و شیره انگور و همچنین کشمش و مویز اشاره‌کرد که با توجه به تولید میوه‌های باغی، قابلیت توسعه داشته و ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

به نظر می‌رسد سایر فرآورده‌های گندم مانند: پفک گندم، برشته کردن گندم، بسته بندی غلات، نشاسته گندم، آرد سوخاری، نان بستنی و تولید کلوچه و بیسکوییت هم قابلیت پیشرفت را داشته باشد.

 

زراعت

به طور سنتی، عمده‌ترین تولیدات ایلام، در زمینه تولیدات کشاورزی و دامی است؛ زیرا اقلیم و زمین‌های کشاورزی برای این فعالیت مستعد هستند. همچنین منابع آبی نیز درصورت مدیریت خوب است. در زمینه زراعت، مدیریت منابع آبی انجام نمی‌شود؛ به عنوان مثال در ایلام سیصد و چهار هکتار زمین کشاورزی قرار دارد، که از این میزان، هفتاد و پنج هزار هکتار کشت غرقابی است و مابقی مستعد کشاورزی دیمی هستند.[3]

این نکته را باید درنظر داشت که با وجود تنوع اقلیمی مناسب و منابع آبی خوب در استان، اگر مدیریت منابع آبی انجام شود، با وجود همین منابع آبی و روش‌های نوین آبیاری می توان خیلی موثرتر و با بازدهی بیشتری کارکرد.

عمده محصولات زراعی شامل گندم و جو است که به مقدار زیاد و به صورت دیمی در این شهرستان کشت می‌شوند. گسترش این کشت از مزیت های منطقه است؛ زیرا شغل دیرینه مردم بوده و مردم به انجام آن آگاهی دارند. لازم به ذکر است فراوری گندم و جو قابل توسعه بوده و با وجود واردات، این محصول بازار همیشگی خود را دارد.

کشت حبوباتی مانند عدس، نخود و لوبیا نیز در شهرستان ایلام وجود داشته و با آب‌وهوا و اقلیم این منطقه سازگار است؛ بنابراین گسترش این کشت‌ها نیز مانند موارد فوق از اولویت هایی برتر این حوزه است

در ادامه می‌توان گفت که کشت برنج و کلزا نیز در این منطقه به مقدار کم وجود دارد و به نظر می‌رسد با توجه به وجود بازار خوب آن، گسترش آن‌ها سودآوری خوبی را به دنبال داشته‌باشد.

 

صنایع دستی

در حوزه صنایع دستی، فرش‌بافی و گلیم‌بافی با توجه به مهارت بانوان در این حوزه و متمایل شدن سلیقه مردم به کارهای سنتی، در صورت فراهم شدن بازار فروش برای آن‌ها، رشد و پیشرفت چشمگیری را خواهند داشت و از اولویت‌های اول هستند.

بعد از موارد فوق، جدیدا چرم‌دوزی مانند کیف، کفش و... البته بیشتر کیف دستی در شهرستان درحال رونق است و واحدهایی که در حال حاضر فعال هستند، خوب کار می‌کنند. چند دوره نیز میراث فرهنگی، کلاس‌هایی در این زمینه برگزار کرد؛ اما این واحدها نیز مشکل فروش دارند که در صورت رفع این مشکل قابلیت توسعه برای آن‌ها فراهم است.

بعد از موارد فوق جاجیم‌بافی نیز از مواردی است که یکی از مشاغل سنتی این شهرستان بوده و مردم به انجام آن علاقه دارند. در ادامه نیز به نظر می‌رسد نمدمالی و چیت‌بافی قابلیت توسعه دارند.

باغداری

عده ای در این شهرستان علاوه به زراعت و سایر مشاغل به باغداری نیز مشغول هستند. البته به دلیل کافی نبودن آب مورد نیاز آنها باغداری رونق چندانی ندارد. با این وجود در صورت مدیریت خوب این بحران، می‌توان تولیدات باغی را نیز گسترش داد. بیشترین تولیدات این شهرستان در حوزه باغداری را محصولاتی مانند زردآلو و هلو تشکیل می‌دهند؛ لذا گسترش آنها سودآور خواهد بود. بعد از موارد فوق کشت گوجه، پسته، بادام و گردو نیز با توجه به وجود بازار کنونی آجیل و سوددهی بالای آن قابل گسترش است.

لازم به ذکر است که گوجه های محلی به صورت محدود در ایلام تولید می‌شود. اگر این محصول در خود کشور به صورت بومی تولید شود و مبادله صورت بگیرد، با توجه به اینکه بحث مصرف تولیدات ارگانیک باب شده و زیرساخت‌های فضای مجازی نیز برای ارسال آسان تر به صورت فروش اینترنتی و.. فراهم است، می توان در این زمینه بیشتر کار کرد.

در ادامه نیز می‌توان به کشت سیب، توت، انگور، گوجه سبز، خیار، بامیه، شلیل، هندوانه، طالبی، قارچ دکمه ای و قارچ صدفی اشاره کرد که به نظر می‌رسد با توجه به مرغوبیت آنها قابل توسعه هستند. در ضمن در منطقه، تعداد گلخانه های استاندارد خیلی کم است. به عنوان مثال تولید گوجه گلخانه‌ای از لحاظ مصرف منابع به صرفه است، با توجه به طراحی فیزیکی، گلخانه‌ها می توانند در شهرها و یا در نزدیکی شهرها ایجاد شوند و دسترسی آسان تری به بازار فروش داشته باشند، در نتیجه در کاهش هزینه‌های حمل و نقل و هزینه تمام شده می تواند موثر باشد.

صنعت

آلومینیوم سازی به دلیل وجود معدن آلومینیوم، تولید قطعات خودرو به دلیل صنعتی شدن تدریجی استان ایلام و ایرانیت سازی به دلیل وجود سیمان در منطقه جواب می‌دهد. احداث یک واحد در زمینه پتروشیمی و کارخانه تولید سیمان می‌تواند جواب دهد و زمینه‌های لازم برای توسعه را دارد. البته احداث پتروشیمی نیاز به سرمایه ای بسیار کلان دارد و صرفا به لحاظ وجود منابع، پیشنهاد داده شده است.

بر اساس مطالعات انجام شده حدود 11 درصد ذخاير مستقل گاز كشور، معادل 14 تريليون فوت مكعب و هم چنين بيش از 3/5 درصد ذخاير نفت خشكي ايران، معادل 11/87 ميليارد بشكه، در استان ايلام واقع گرديده است. به عبارت ديگر استان گازخيز ايلام بعد از عسلويه، بزرگترين ذخاير گازي كشور را داراست. از این رو شرکت پتروشیمی ایلام در تاریخ 15/4/1382 تاسیس و مراحل احداث مجتمع در زمینی به وسعت 122 هکتار در بخش چوار و به فاصله 18 کیلومتری شمال غربی شهرستان ایلام آغاز گردید.[4]

سه شهرک صنعتی در شهرستان وجود دارد،که متاسفانه نود درصد آنها تعطیل شده اند. بیشتر واحدهای صنعتی شهرستان در زمینه صنایع شیمیایی و غذایی فعال هستند. کارخانه زرچین بافت، کارخانه پویان نخ، کارخانه زرین‌بافت، کارخانه ایزوگام، شرکت مرغ دانه و سیمین دانه در زمینه تولید خوراک دام و طیور، بسته‌بندی گوشت کوثر، کارخانه باختر گستر پارسیان، کارخانه سیروان زاگرس، فولاد کاران ایلام، کارخانه افروز ایلام،کارخانه تولید سوسیس و کالباس، موزاییک سازی، کارگاه بتن سازی پارسا، تولید یخ، پلاستیک، ظروف یکبار مصرف و کارخانه گلچین عصر ایلام در حال حاضر در شهرستان فعال هستند.

از دیگر صنایع شهرستان یک مورد کارخانه بازیافت زباله است که بیشتر مواد اولیه آن از عراق وارد می‌شودخارج از شهرک صنعتی شهرستان نیز کارخانه قند و نمک فعال است. همچنین در روستای هفت چشمه یک تولیدی مواد شوینده مثل شامپو، مایع ظرف شویی و ... است که البته تولیدات انبوهی ندارد. بیش از 10 مورد کارخانه تولید شن و ماسه ( معدن سنگ شکن) که مواد اولیه آن از خود شهرستان تأمین می شود، وجود دارد. [5]

 

شیلات

خدمات	صنایع				کشاورزی				ردیف
خدمات	صنعت	صنایع دستی	صنایع غذایی	صنایع تبدیلی	باغداری	زراعت	طیور	دامپروری	ردیف
ایجاد اقامتگاه بومگردی (1)	فرآوری آلومینیم (1)	فرش بافی(1)	تولید لبنیات(1)	بسته بندی عسل(1)	احداث باغ زردآلو(1)	کشت گندم (1)	پرورش بلدرچین (1)	پرورش گوسفند (1)	1
ایجاد اقامتگاه بین راهی(1)	تولید سیمان (2)	گلیم بافی(1)	تولید سوسیس و کالباس (1)	تولید کندو و موم(1)	احداث باغ هلو(1)	کشت جو (1)	پرورش مرغ گوشتی (1)	پرورش گاو(1)	2
احداث شهربازی (2)	ایرانیت‌سازی (2)	جاجیم‌بافی(2)	تولید نان (2)	بسته بندی گوشت قرمز(2)	احداث باغ بادام(1)	کشت عدس(1)	پرورش مرغ تخم گذار(1)	پرورش بز گوشتی(1)	3
خدمات اتومبیل (2)	تولید قطعات خودرو (3)	چرم دوزی(2)	تهیه شیرینی (2)	احداث سردخانه محصولات کشاورزی (2)	کشت گوجه(2)	کشت نخود(1)	پرورش بوقلمون (2)	زنبور داری(1)	4
خدمات ساختمانی (3)		چیت بافی(3)	تولید رشته آشی و پلویی (2)	احداث کشتارگاه طیور(3)	احداث باغ پسته(2)	کشت برنج(2)	پرورش کبک(3)	پرورش بز سانن(3)	5
تولید پوشاک(3)		نمد مالی(3)	تولید آرد (2)	فرآوری پوست دام(3)	احداث باغ گردو(2)	کشت کلزا(3)	پرورش مرغ بومی(3)		6
			تولید خشکبار (3)	تولید کود حیوانی و فسیلی (3)	احداث باغ سیب(3)		پرورش پرندگان زینتی کوچک(3)		7
			تولید چیپس میوه(4)	بسته بندی حبوبات (3)	احداث باغ توت(3)				8
			تولید آبمیوه(4)	احداث کشتارگاه دام(4)	احداث باغ انگور(3)				9
			فرآوری محصولات انگور (4)	بسته بندی تخم مرغ (4)	احداث باغ گوجه سبز (3)				10
			سایر فراورده های گندم(5)	بسته بندی گوشت مرغ (4)	کشت خیار (3)				11
				بسته بندی گوشت بلدرچین (4)	احداث باغ شلیل(3)				12
				فراوری بوقلمون (5)	کشت بامیه (3)				13
				بسته بندی برنج(5)	کشت هندوانه (3)				14
					کشت طالبی(3)				15
					پرورش قارچ دکمه ای(3)				16
					پرورش قارچ صدفی(3)				17

با وجود مشکلات مدیریتی در زمینه منابع آبی، در مواردی که سرمایه‌گذاری‌ها و نظارت خوب بوده، بین هفت تا ده هزار تن تولیدات آبزیان شامل ماهیان سردآبی و گرمابی، در مناطق مختلف استان انجام شده؛ اما به نظر می‌رسد با توجه به کمبود های آبی اگر در زمینه شیلات طرحی اجرا شود، سود آور نخواهد بود.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

اولویت	شغل
1	پرورش گوسفند
2	پرورش گاو
3	پرورش بزگوشتی
4	پرورش بلدرچین
5	زنبورداری
6	پرورش مرغ گوشتی
7	پرورش مرغ تخم گذار
8	بومگردی
9	ایجاد اقامتگاه
10	کشت گندم
11	کشت جو
12	کشت عدس
13	کشت نخود
14	پرورش بزسانن
15	بسته بندی گوشت
16	فرآوری پشم و کرک دام
17	تولید لبنیات
18	تولید سوسیس و کالباس
19	بسته بندی حبوبات
20	خدمات خودرو
21	بسته بندی عسل
22	تولید کندو وموم
23	بسته بندی تخم مرغ
24	بسته بندی و فرآوری گوشت سفید
25	احداث باغ گردو
26	احداث باغ زردآلو
27	احداث باغ هلو
28	ایجاد سردخان محصولات کشاورزی
29	ایجاد کشتارگاه طیور
30	فرش بافی
31	گلیم بافی
32	تولید خشکبار
33	چرم دوزی
34	فرآوری پوست گاو
35	فرآوری بوقلمون
36	تولید ماکارانی
37	تولید نان
38	تهیه شیرینی
39	پرورش کبک
40	خدمات ساختمانی
41	تولید چیپس میوه
42	تولید مربا و ترشیجات
43	کشت طالبی
44	بسته بندی سبزی جات
45	تولید شیره و سرکه انگور
46	تولید ژلاتین
47	تولید شیر خشک
48	تولید سیمان
49	فرآوری کلزا
50	بسته بندی برنج

*این فایل با همکاری کمیته امداد امام خمینی(ره) تهیه و تدوین شده است.