شوشتر

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌ وكارهاي موجود در هر شهرستان بر مبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب ‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده ‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افراد خبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح ‌شده ‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست ‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان شوشتر ارائه‌ شده‌ است.

 

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همان‌طوري‌كه در قسمت قبل اشاره ‌شد مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده ‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب ‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب ‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده ‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجود دارد، اشاره شده ‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده ‌است.

 

1.زراعت
2.دامداری
3.طیور
4.شیلات
5.باغداری
6.صنایع غذایی
7.صنایع تبدیلی و تکمیلی
8.صنعت
9.صنایع دستی
10.خدمات

 

· زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی را نام برد. با توجه به نظر کارشناسان و داده های آمارنامه سازمان جهاد کشاورزی، کاشت گندم در شهرستان شوشتر بسیار رایج بوده و بعد از آن نیشکر، برنج، لوبیا، ماش، کلزا، ذرت و در اولویت های پایین تر کاشت جو و سیب زمینی قرار دارند که در ادامه توضیحاتی راجع به آن ها داده می شود.

طبق بررسی های انجام شده، این شهرستان حدود 38.8 هزار هکتار گندم، 18.4 هزارهکتار نیشکر، 10.5 هزار هکتار برنج و 4.5 هزار هکتار لوبیا زیر کشت دارد[1]. سطح زیر کشت بسیار بالای گندم در شهرستان نشان از این دارد که این گیاه سازگاری و سود اقتصادی خوبی در شهرستان داشته و امکان توسعه سطح زیر کشت آن نیز میسر می باشد و از آن جایی که به عنوان کشت اول انتخاب می شود، مزیت دیگری برای این گیاه به حساب می آید. در کل، در میان محصولات کشاورزی، کاشت گندم نسبت به بقیه کم دردسرتر است. گندم در بازه زمانی حدودا هشت ماهه به ثمر نشسته و به مرحله سوددهی می رسد و در دو نوع بهاره و پاییزه کشت می شود که عملکرد پاییزه آن بیشتر است. علاوه بر خود گندم، کاه آن نیز مشتری خاص خودش را دارد.  بعد از برداشت محصول، زمین آن نیز چراگاه گوسفندان می‌شود. همچنین مورد حمایت های دولت واقع شده و کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد؛ بنابراین توسعه سطح زیر کشت آن توجیه اقتصادی خوبی را به همراه خواهد داشت.

نیشکر گیاهی بلند از جنس تباشیر و تیره غلات است. این گیاه بومی مناطق معتدل گرم تا مناطق حاره همچون شهرستان شوشتر می‌باشد. این گیاه دارای ساقه ضخیم و بند بند است و قسمت داخلی ساقه آن لیفی و حاوی مقادیر زیادی عصاره شکر و بلندی ساقه بین ۲ تا ۶ متر می‌باشد. همانطور که گفته شد، حدود 18.4 هزار هکتار نیشکر در این شهرستان کشت می شود که این امر حاکی از آن است که این گیاه سازگاری بسیار مناسبی با شرایط آبی، خاکی و آب و هوایی این شهرستان دارد؛ از این رو توسعه سطح زیر کشت آن ارزشمند است و می تواند جزو مشاغل پیشنهادی این حوزه محسوب شود.

برنج مهم ترین غلات و اقلام غذایی است که بیشتر مردم به عنوان یک غذای اصلی به آن وابسته هستند. آب مورد نیاز برای کشت برنج از سایر غلات بیشتر و رطوبت کافی از عوامل مورد نیاز برای کاشت بهتر این محصول است. البته برای کشت این محصول باید بازار فروش و قیمت مناسب باشد تا کشاورزان متضرر نشوند و رونق تولیدات داخلی را زمینه ساز شود. در این شهرستان، کاشت برنج متداول شده و کشاورزان توانسته اند سود خوبی را از این محصول کسب کنند؛ از این رو می توان کاشت این گیاه را برای شهرستان پیشنهاد داد.

در اولویت های پایین تر، با توجه به اهمیت تولید حبوبات در اقتصاد کشاورزی و مستعد بودن شرایط اقلیمی شهرستان از نظر نوع خاک که سبک و غیر اسیدی است و آب و هوای آن، توسعه کشت حبوباتی مانند لوبیا و ماش از جمله مواردی است که ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد و با توجه به سطح زیر کشت وسیع آن‌ها در شهرستان، افزایش سطح زیر کشت آن ها قابل توصیه است.

با وجود اینکه کشت لوبیا در اکثر خاک‌های زراعی شهرستان امکان‌پذیر است؛ اما این گیاه بیشتر خاک‌های حاصلخیز و نفوذپذیر شهرستان را ترجیح می دهد. این گیاه به شوری حساس است و تهویه مناسب خاک برای ریشه آن ضروری می‌باشد. همچنین این گیاه در طی مرحله سبز شدن، به سله بسیار حساس است و در چنین خاکهایی تراکم  بوته در واحد سطح به شدت کاهش می یابد. لوبیا محصولی است که آب زیادی مصرف می کند؛ بنابراین علی‌رغم اینکه توسعه کشت آن مزیت دارد و پیشنهاد می شود اما بهتر است در شرایط کم آبی، در میزان کشت آن زیاده روی نشود و کنترل و نظارت لازم صورت بگیرد.

ماش یک تثبیت کننده قدرتمند ازت هوا در خاک است. این گیاه با کمک یک باکتری تثبیت کننده ازت هوا با ایجاد گره هایی در ریشه ازت را تثبیت می‌کند و از این ازت، مقداری مورد استفاده گیاه قرارگرفته و مابقی در خاک ذخیره و محصولات بعدی می توانند از آن استفاده کنند. هنگامی که قسمتهای هوائی گیاه به زیر خاک برگردانده می شود، پس از مدتی شاخ و برگ آن در خاک تجزیه شده و انبوهی از مواد آلی حاصل از تجزیه گیاه به خاک افزوده می شود که سبب بالا رفتن حاصلخیزی خاک وافزایش تولید در دراز مدت خواهد شد. نیاز آبی کم، مقاومت در برابر خشکی، رشد سریع، مدت زمان کوتاه چرخه زندگی، تولید شاخ و برگ فراوان، غنی بودن از عناصر غذایی و توقع کم گیاه نسبت به کود از جمله مزایای کشت این محصول است.

کاشت گیاه کلزا در شهرستان شوشتر دارای مزیت می باشد؛ به‌طوری‌که سالانه بالغ بر 2000 هکتار کلزا در سطح شهرستان کاشته می شود. کشت کلزا باعث از بین رفتن چرخه زندگی آفات، بیماری ها و علف های هرز گردیده و با کاهش جمعیت آن‌ها، موجب صرفه جویی در مصرف سموم و کاهش آلودگی های زیست محیطی می گردد. با توجه به آنکه زمان کشت کلزا در فصل پاییز است، نیاز گیاه به آب کم می‌باشد و با استفاده از نزولات جوی می توان به کشت آن در مناطقی از شهرستان که در فصل تابستان با کمبود آب مواجه هستند، اقدام نمود. کلزا با تولید مقادیر قابل توجهی علوفه می تواند در تغذیه دام های منطقه نقش موثری داشته باشد. همچنین برگرداندن بقایای کلزا به خاک باعث افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود ساختمان خاک خواهد شد.

در این شهرستان، ذرت دانه‌ای و علوفه ای کشت می شود و با توجه به وجود منابع آبی کافی در شهرستان کشت آنها دارای مزیت است. کاشت ذرت در  مناطقی از  شهرستان با خاک هایی که دارای عمق کافی، نرم و قابل نفوذ باشند امکان پذیر است. ذرت بر خلاف گندم و جو احتیاج به گرما و حرارت زیاد خورشید دارد که در فصل تابستان در شهرستان شوشتر این شرایط به خوبی ایجاد می شود.

جو از دیرباز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جو برای تهیه نان و پخت سوپ استفاده می شود و در تهیه غذای کودک نیز کاربرد دارد. جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب، كم خوني و سوء هاضمه بوده و پایین آورنده کلسترول است. کاشت این گیاه زراعی در کنار گندم، در شهرستان رایج بوده و با توجه به سازگاری خوب برخی ارقام آن برای شرایط شهرستان، امکان استفاده از اراضی دیم وجود دارد. بازار فروش مطمئن، کاشت، داشت و برداشت مکانیزه از عواملی هستند که باعث ایجاد مزیت برای کاشت این گیاه شده و با توجه به تولید پایین جو در کشور نسبت به میزان مورد نیاز، توسعه کاشت این محصول پیشنهاد می شود.

در ادامه می‌توان به توسعه سطح زیر کشت سیب زمینی در شهرستان اشاره کرد که تاکنون عملکرد خوبی در شهرستان داشته و در صورت مدیریت منابع آبی، گزینه‌ مناسبی برای اشتغالزایی و سوددهی است. سیب زمینی از جمله محصولاتی است که در اکثر غذاها مورد استفاده قرار می گیرد و فرهنگ مصرف بالایی دارد. در شهرستان شوشتر مناطق و زمین های کشاورزی بسیار خوبی برای کاشت این محصول وجود داشته و برخی از کشاورزان علاقه خاصی به کاشت آن در مزارع خود دارند.

 

· دامداری

دامداری یکی از مشاغل رایج در شهرستان شوشتر است و با یکی از مهم ترین نیازهای انسان، یعنی نیاز به منابع غذایی و خصوصا منابع پروتئینی مرتبط می‌باشد، که توجه به آن امری ضروری است. فعالیت در این حوزه شغلی و افزایش بهره وری در آن، می تواند از راهکارهای توسعه اقتصادی و عاملی برای توسعه صنایع غذایی، تبدیلی و تکمیلی محسوب شود. درصد بالایی از مردم این شهرستان به دامداری مشغول هستند. دامداری در این شهرستان عمدتاً به هردو صورت سنتی و صنعتی انجام می شود. پرورش دام هایی همچون گاو، گاومیش، گوسفند، بز و پرورش زنبور عسل در حال حاضر در شهرستان شوشتر در حال انجام است.

طبق نظر کارشناسان، در این شهرستان 7 واحد گاوداری صنعتی وجود دارد[2]. پرورش گاو و پرواربندی گوساله در راستای تامین گوشت و شیر می تواند کسب و کار موفقی باشد. پرورش گاو به صورت داشتی ضمن کمک به تولید گوساله برای پرواربندی، نقش مهمی در تولید لبنیات دارد. بخش عظیمی از گوشت قرمز شهرستان توسط گاوهای پروار شده تأمین می‌شود؛ بنابراین این بخش از دامپروری و دامداری، دارای ظرفیت زیادی برای توسعه و پیشرفت دارد. مزایای ورود به عرصه‌ پرواربندی گوساله در شهرستان دارای جنبه های مختلف است. از یک طرف از پوست گاو گوشتی در چرم‌سازی استفاده می‌شود و از طرف دیگر از گوشت آن جهت استفاده در تغذیه انسان بهره برداری می شود. همچنین برای جلوگیری از واردات گوشت گوساله از کشورهای دیگر، تولید آن اهمیت دارد. پرواربندی گوساله به هر دو صورت صنعتی و سنتی در شهرستان انجام می گیرد. در پرواربندی علمی و صنعتی از دام‌های نر جوان نژادهای گوشتی استفاده می‌شود. استفاده از ظرفیت ژنتیکی دام‌های گوشتی و کاهش کشتار دام‌های شیری و مولد از دیگر محاسن پرواربندی با روش‌های نوین است. پرواربندی گوساله با روش‌های علمی و نوین سبب کاهش دوره پرواربندی، کاهش هزینه تولید گوشت و جلوگیری از تخریب مراتع می‌شود که همین موضوع مزیت خوبی برای پرورش گاو در شهرستان ایجاد کرده است.

پرورش گاومیش نیز در برخی از مناطق این شهرستان انجام می شود. گاومیش دامی است که نسبت به بیمارهای دام بسیار مقاوم بوده و شیر تولیدی آن از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است. گاومیش برخلاف گاو که هر علوفه‌ای را نمی‌خورد و انتخابی عمل می‌کند، همه نوع علفی می‌خورد و حتی از بقایا و پسماندهای کشاورزی و جلبک های موجود در آب هم تغذیه می‌کند. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های پرورش گاومیش بالا بودن درصد چربی موجود در شیر این دام است. در حالی که هر لیتر شیر گاو به طور میانگین 4 تا 5 درصد چربی دارد، چربی موجود در شیر گاومیش بین 8 تا 12 درصد است.

در شهرستان شوشتر، پرورش گوسفند بومی نسبت به سایر دام های سبک، بیشتر مورد توجه دامداران قرار گرفته است؛ زیرا توان گوسفند بومی برای تحمل اقلیم های متفاوت شهرستان بیشتر است و جیره غذایی کمتر و در نتیجه هزینه کمتری نیز دارد. همچنین تمامی فرآورده های دامی مانند گوشت، شیر، ماست، کره و حتی پشم و پوست دام پرکاربرد هستند و فروش این فرآورده ها در تمامی روزهای سال انجام می‌شود. قیمت گوشت گوسفند بالا است و به علاوه اجزای گوسفند مانند دل، قلوه، جگر، سیرابی، کله پاچه و خوش گوشت نیز قابل فروش هستند. خرید دام برای قربانی کردن در ایام مذهبی مانند عید قربان موجب رونق این کسب و کار می‌شود؛ بنابراین گسترش پرورش گوسفند سوددهی خوبی را در شهرستان به همراه خواهد داشت.

همچنین در اولویت های پایین تر، پرورش بز در شهرستان دارای مزیت می باشد. بزهای پرورشی در این شهرستان بیشتر از نوع بومی هستند و قابلیت توسعه پرورش آن‌ها در شهرستان وجود دارد. با توجه به وجود فصل گرم و تمایل بزهای بومی برای چریدن در مناطق مختلف شهرستان، به نظر می رسد، پرورش بز بومی در شهرستان از امتیاز خوبی نسبت به بسیاری از دام های دیگر برخوردار باشد. به طورکلی بز به‌ عنوان یک حیوان اهلی نشخوارکننده جهت تولید شیر و گوشت در مناطق مختلف شهرستان پرورش داده می‌شود. جثه کوچک، کم توقع بودن و مقاومت در برابر بیماری‌ها و شرایط سخت محیطی باعث شده است که بز به ‌عنوان حیوانی محبوب در بین دامداران شهرستان تلقی شود.

با توجه به آب و هوای شهرستان و همچنین منابع طبیعی فراوان، فعالیت در حوزه زنبورداری برای شهرستان مزیت خوبی دارد. باردهی گل ها و میوه ها با گرده افشانی توسط زنبورعسل افزایش می یابد. این مسئله باعث شده است که ارزش اقتصادی پرورش زنبورعسل بسیار بیشتر از ارزش ریالی حاصل از تولید عسل باشد. در طی فرآیند پرورش و نگهداری زنبورعسل، با ازدیاد کندوها می توان به فروش کندو نیز فکر کرد و به سود خوبی دست یافت. در ضمن محصول مزرعه پرورش زنبورعسل صرفاً کندو و عسل نیست؛ بلکه موم، زهر و ژل آن نیز قابلیت فروش دارد. در نتیجه افزایش این فعالیت در شهرستان دارای توجیه مناسبی است و می توان این فعالیت را به میزان بیشتری انجام داد.

 

· طیور

امروزه یکی از معیارهای پیشرفت جوامع، وضعیت تغذیه به ویژه تغذیه پروتئین توسط افراد آن جامعه است. وظیفه متخصصین علوم دامی تولید پروتئین با حداکثر کیفیت و عملکرد و حداقل هزینه و بار محیطی می باشد. فرآورده های طیور از مهم ترین منابع پروتئینی در اغلب کشورها هستند؛ به طوری که تولید و مصرف آن ها در اغلب کشورها با سرعت روز افزون در حال افزایش است. در این زمینه برای پرورش بسیاری از طیور شرایط مساعدی در شهرستان شوشتر وجود دارد، اما نکته مهم و قابل توجه، بازاریابی جهت فروش محصولات تولیدی است. در واقع وجود بازار فروش دائمی و مطمئن می تواند زمینه را برای گسترش طرح های پرورش طیور چه به صورت سنتی و چه صنعتی فراهم نماید. در ادامه به برخی از طیوری که پرورش آن ها مزیت خوبی در شهرستان دارند پرداخته می شود.

مرغ از جمله طیوری است که در این شهرستان توجه خوبی به پرورش آن شده است. مرغداری های موجود در این شهرستان به پرورش مرغ گوشتی می پردازند و می توان نسبت به توسعه پرورش آن ها اقدام کرد. گوشت مرغ به سبب مزیت‌های فراوانی که دارد به عنوان منابع تامین پروتئین می تواند مطرح و نیاز عمومی منطقه و کشور را در این زمینه مرتفع نماید. ارزش غذایی بالای گوشت طیور، کم بودن افت پس از کشتار، سالم و بهداشتی بودن گوشت طیور، قابلیت هضم و جذب بالا، سرعت رشد سریع، صرفه جویی در جایگاه و زمین و دوره بازگشت سرمایه سریع از فواید پرورش مرغ گوشتی است.

بوقلمون از جمله طیوری است که به مقدار زیادی در این شهرستان پرورش داده می شود و ظرفیت لازم برای توسعه پرورش آن وجود دارد. گوشت بوقلمون دارای خواص غذایي ويژه ای است و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد؛ بنابراین مي تواند جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز علی الخصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. پرورش بوقلمون به دلیل به صرفه بودن تولید، در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی بوقلمون، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه حائز اهمیت است. سازگاری این پرنده با شرایط آب و هوایی شهرستان نیز توسعه پرورش آن را با توجیه اقتصادی خوبی همراه کرده است.

شترمرغ از دیگر طیوری است که سازگاری خوبی با شرایط اقلیم این شهرستان دارد و امروزه فرهنگ مناسبی برای خرید محصولات آن در شهرستان و کل کشور ایجاد شده است. شترمرغ از مقاوم ترین طیور در برابر شرایط محیطی سخت شهرستان است. پرورش این پرنده بی دردسر و مقرون به صرفه بوده و تقریباً تمام اجزای این پرنده مفید و قابل استفاده است. پوست این پرنده از بهترین نوع چرم بوده و مقاومتش سه برابر چرم گاو است و ظرافت خاصی دارد و در تولید کیف و کفش با قیمت بالا به کار می رود. درکل با توجه به مزیت های ذکر شده توسعه پرورش این پرنده در شهرستان می تواند از جمله مشاغل پیشنهادی این حوزه باشد.

از طیور دیگری که پرورش آن در شهرستان رواج یافته و بازار خوبی برای گوشت آن در داخل شهرستان و کشورهای خارجی ایجاد شده است، می توان به بلدرچین اشاره کرد؛ از این رو پرورش آن دارای مزیت خواهد بود. بلدرچین پرنده ای با جثه کوچک است و در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم می باشد. پرورش بلدرچین به دلیل هزینه های جاری پایین، اشباع نبودن بازار فروش، کوتاه بودن دوره پرورش (40 روز) و عدم پرورش انحصاری توسط شرکت های بزرگ دارای مزیت است. محصولات این پرنده شامل گوشت، تخم بلدرچین و کود است. گوشت و تخم این پرنده دارای ارزش غذایی و دارویی بوده و همچنین سرشار از پروتئین است.

 

· شیلات

شیلات از حوزه های شغلی سوددهی است که ظرفیت بسیار خوبی برای آن در شهرستان شوشتر وجود دارد که اگر از این ظرفیت های شیلاتی استفاده شود، ارزآوری بسیار خوبی به همراه خواهد شد. در شهرستان شوشتر به دلیل وقوع خشکسالی های اخیر و کاهش نزولات جوی، منابع آبی زیرزمینی و سطحی افت داشته است و به همین سبب فعالیت در زمینه شیلات هم به صورت کاملا محدود در شهرستان انجام شده است، اما در صورتی که منابع آبی تامین شود و یا از استخرهای دومنظوره کشاورزی برای این منظور استفاده گردد، می توان در زمینه پرورش ماهیان گرمابی در شهرستان فعالیت نمود.

امروزه در برخی مناطق شهرستان، پرورش ماهیان گرمابی رایج شده و سوددهی مناسبی را به همراه داشته است. ماهیان گرمابی در محدوده دمایی 27-20 درجه سانتی‌گراد بهترین رشد را دارند که در شهرستان شوشتر این شرایط مهیا است. بزرگ‌ترین خانواده ماهيان گرمابی آب شيرين، کپورماهیان هستند که دارای 200 جنس می‌باشند. این ماهی در مقایسه با سایر گونه‌های پرورشی در آب‌های گرم و معتدل، ارزشمندترین ماهی از لحاظ اقتصادی است و نیز ارزش‌های تغذیه‌ای فراوانی دارد؛ از این ‌رو آموزش توسعه پرورش این ماهی می‌تواند در راستای تأمین غذای جمعیت کشور و نیز افزایش سطح معیشتی مردم شهرستان مؤثر باشد.

 

· باغداری

باغداری یکی از حوزه‌های رایج بخش کشاورزی در شهرستان شوشتر است. تولید اشتغال توسط رسته باغداری بسیار زیاد می‌باشد و به اقتصاد شهرستان و فضای کسب و کار رونق می‌بخشد. کشاورزی و از جمله باغبانی در توسعه ملی و افزایش رفاه عمومی، فقرزدایی، تنوع بخشیدن و پایدار کردن الگوی توسعه شهری، توزیع درآمد و عدالت اجتماعی موثر است. در یک نگاه کلی می توان گفت نقش کشاورزی و به خصوص باغداری در کاهش فقر بسیار چشمگیر بوده و در برقراری الگوی صحیح توسعه شهری مؤثر است و در صورت بی توجهی به این بخش، توسعه شهرنشینی، الگوی متمرکز و ناسالمی به خود می‌گیرد که پیدایش شهرهای بزرگ با هزینه زندگی بسیار بالا مثال بارز آن است. در حوزه باغداری، در این شهرستان، بیشترین تمرکز بر روی کاشت مرکبات، هندوانه، خیار، گوجه فرنگی، خرما، سبزیجات، احداث گلخانه خیار و گوجه فرنگی بوده و در اولویت های پایین تر احداث باغ زیتون، انار و انجیر مد نظر کشاورزان می باشد.

مرکبات تولید شده در این شهرستان بیشتر شامل پرتقال می باشد. به دلیل بازار فروش خوب مرکبات در داخل کشور و همچنین کشورهای اطراف، مزیت خوبی برای احداث باغات مرکبات در شهرستان ایجاد شده است. سازگاری درختان مرکبات با شرایط آب و هوایی و شرایط خاکی شهرستان از دیگر دلایل مزیت داشتن تولید آن ها می باشد.

کاشت سبزیجات و صیفی جاتی نظیر هندوانه، خیار و گوجه فرنگی در فضای آزاد و در اولویت های پایین تر کاشت خیار و گوجه فرنگی در گلخانه در شهرستان شوشتر رایج بوده و سوددهی خوبی برای کشاورزان دارد. این شهرستان گرمای مورد نیاز سبزیجات و صیفی جات مختلف را به راحتی تامین کرده و مزیت خوبی از این طریق برای کاشت آن ها ایجاد نموده است و توسعه کاشت آن ها را ممکن ساخته است. بازار خوب و دائمی سبزیجات و صیفی جات باعث شده است تا کشاورزان در فروش محصول خود به مشکل خاصی برنخورند. سبزیجات و صیفی جات حاوی انواع ویتامین های مورد نیاز بدن بوده و از آن ها انواع مواد فرآوری شده غذایی می توان به دست آورد. به دلیل مصرف بالای آب در روش فضای آزاد و کمبود آب در شهرستان، گلخانه های تولید صیفی جات می توانند راه حلی برای تولید صیفی جات بیشتر باشند. در واقع گلخانه محیطی است که به راحتی می توان در داخل آن شرایط محیطی را تحت کنترل درآورد و به سمت رشد مطلوب گیاه سوق داد. گلخانه‌ها که از نظر اندازه متغیرند گیاهان را از سرمای بیش از حد زمستان یا گرمای بیش از حد تابستان حفظ می‌کنند. در نتیجه تولید صیفی جات به صورت گلخانه ای نیز برای شهرستان مزیت دارد.

خرما از جمله محصولات باغی است که با آب و هوای گرم و اقلیم جغرافیایی شهرستان سازگاری بسیار خوبی دارد؛ به‌طوری‌که بیش از 260 هکتار نخلستان در سطح شهرستان وجود دارد و شاید بتوان گفت که حدود یک درصد مردم این شهرستان نخل دارند. خرما میوه ای با ارزش غذایی بالا است که به علت دارا بودن مواد قندی قابل توجه (حدود 70 درصد) علاوه بر مصرف غذایی، در صنعت نیز موارد استفاده فراوان دارد. مصارف مختلف خرما در صنعت شامل موارد خوراکی مانند شیره، شهد و شکلات خرما است. همچنین از ضایعات آن نیز در ترکیب خوراک دام و طیور، از برگ آن نیز در ساخت انواع ظروف بافتنی و حصیر و همچنین از تنه و چوب آن در کارخانجات نئوپان سازی و کاغذسازی و همین طور پوشش ساختمان ها و پل ها استفاده می کنند. با توجه به مطالب فوق، احداث نخلستان در شهرستان شوشتر از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار است.

زیتون به موجب مقاومت به کم‌آبی، سازگاری با خاک‌های فقیر و کم بازده و تولید محصول ارزشمند، از نظر اقتصادی حائز اهمیت می‌باشد و به محصول ثروتمند خاک‌های فقیر مشهور است. زیتون به دلیل استقامت و طول عمر و سازش با محیط‌های مختلف شهرستان به دیگر درختان برتری دارد تا جایی که علاوه بر کشت در باغات و اراضی کشاورزی در توسعه فضای سبز شهری نیز از این درخت استفاده می‌شود. زیتون علاوه بر خواص درمانی، دارای مزیت‌های اقتصادی ارزشمندی از جمله تولید روغن و کنسرو زیتون، کمک به معیشت کشاورزان با زیر کشت بردن اراضی کم بازده فقیر و شور، اشتغال‌زایی و جلوگیری از مهاجرت است. با توجه به بازار بسیار خوب این میوه در شهرستان شوشتر و کل کشور، توسعه باغات زیتون در شهرستان قابل توصیه می باشد.

نهال انار حداقل سه سال نیاز به رشد دارد و از سال چهارم به بعد شروع به باردهی می کند. درخت انار بیش از 40 سال عمر مفید داشته و در مقابل کم آبی مقاوم است؛ اما میزان و نوع آب در کیفیت و کمیت میوه آن تاثیر مهمی دارد. مصرف انار در سال های اخیر افزایش یافته است. خواص این میوه و ابعاد مختلف محصولی آن از دلایل افزایش مصرف است. از انار در تولید داروهای تقویتی و صنایع آرایشی و بهداشتی استفاده می شود. مصرف رب و آب انار نیز از گذشته رواج داشته و در سال های اخیر به اشکال متنوع و بهتری انجام می شود. کاشت انار فعالیتی درآمدزا است که با ارزیابی نیاز بازار، به روزرسانی فرآیند بسته بندی و جابجایی می توان درآمد آن را افزایش داد. در شهرستان شوشتر شرایط آب و هوایی و خاکی لازم برای رشد انار مهیا بوده و می توان سطح زیر کشت این میوه باارزش را افزایش داد.

نیاز آبی بسیار کم، سازگاری با محیط، استقامت در برابر گرما و خشک‌سالی از ویژگی‌های بارز گیاه انجیر محسوب می‌شود. از آنجایی که باغ‌های انجیر در شهرستان شوشتر معمولاً در دامنه‌های شیب‌دار احداث می‌گردند، احداث چنین باغ‌هایی علاوه بر ایجاد اشتغال و پوشش گیاهی مناسب برای منطقه و بیابان‌زدایی، می‌تواند به کنترل سیلاب، جلوگیری از فرسایش خاک و استفاده بهینه از آب باران کمک کند.

 

· صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فرآوری محصولات کشاورزی می تواند یکی از راهکارهای مهم جهت ایجاد اشتغال پایدار و توسعه پایدار امنیت غذایی شهرستان محسوب شود. ایجاد صنایع غذایی در شهرستان شوشتر، علاوه بر اشتغالزایی، باعث ارتقای سطح درآمد ارزی نیز می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد زیادی ممکن می‌سازد. این شهرستان ظرفیت های بسیار خوبی در زمینه احداث صنایع غذایی مختلف دارد؛ اما تا به حال آنگونه که باید از این ظرفیت ها استفاده نشده است؛ بنابراین سرمایه گذاری در زمینه ایجاد واحدهای تولید مواد غذایی در این شهرستان امکان پذیر بوده و ارزش افزوده خوبی را ایجاد خواهد کرد. در شهرستان شوشتر، محصولات کشاورزی اکثراً خام فروشی می شوند؛ در صورتی که اگر این محصولات فرآوری شوند، سودآوری بسیار خوبی به همراه خواهند داشت.

در جوامع امروزی به دلیل افزایش مشغله افراد و شاغل بودن بسیاری از زنان، فرصت کافی برای تهیه سبزی فرآوری شده در منزل و توسط خود افراد وجود ندارد و اکثر خانواده‌ها تمایل دارند سبزی فرآوری شده مورد نیاز خود را به‌ صورت آماده تهیه نمایند. بنابراین با توجه به تولید زیاد انواع سبزی در این شهرستان، راه اندازی کسب‌ وکار فرآوری سبزی می‌تواند راهی برای پاسخ به این نیاز افراد جامعه و کسب درآمد باشد.

تولید ترشیجات همچون خیارشور به دلیل نیاز به سرمایه نسبتا کم در مقایسه با دیگر خطوط تولید و همچنین مواد اولیه تولید شده در داخل شهرستان، فرصت مناسبی را برای سرمایه گذاری در این زمینه فراهم کرده‌ است. برخی از خواص ترشیجات برای سلامتی عبارتند از: بهبود وضعیت گوارش، منبع غنی از آنتی‌اکسیدان، کمک به کنترل دیابت، حفظ سلامت کبد و حفظ سلامت معده.

ترشیجات بیشتر به ‌عنوان یک چاشنی در کنار غذا مصرف می شوند و به دلیل خاصیت اسیدی که دارند، باعث افزایش اشتها و میل به غذا خوردن در افراد می‌شوند. در جوامع امروزی به دلیل افزایش مشغله افراد و شاغل بودن بسیاری از زنان، فرصت کافی برای تهیه آن در منزل و توسط خود افراد وجود ندارد و اکثر خانواده‌ها تمایل دارند ترشیجات مورد نیاز خود را به صورت آماده تهیه نمایند؛ بنابراین راه اندازی کسب‌ و کار تهیه ترشیجات می‌تواند راهی برای پاسخ به نیاز افراد جامعه و کسب درآمد در شهرستان باشد.

مطابق با نظر کارشناسان، به نظر می رسد فعالیت در زمینه تولید لبنیات در شهرستان نسبت به برخی فعالیت های صنایع غذایی ارجحیت داشته باشد. در این شهرستان ظرفیت‌های خوبی برای سرمایه گذاری در این زمینه وجود دارد. امروزه این فعالیت بیشتر به صورت خانگی انجام می شود. شیر و فرآورده هاي آن از مهمترین اجزاي تشکیل دهنده جیره غذایی انسان هستند که از لحاظ ارزش غذایی غنی از کلسیم، فسفر، ویتامین هاي مورد نیاز و پروتئین می‌باشند و همیشه استقبال بسیار خوبی از این نوع محصولات می شود. با توجه به وضعیت دامداری در شهرستان، ایجاد واحدی برای تولید لبنیات قابل پیشنهاد است.

با توجه به مقدار تولید گندم و آرد در شهرستان و همچنین میوه‌هایی که از آنها به عنوان طعم‌دهنده در تهیه کلوچه سنتی مخصوص شهرستان شوشتر می‌توان استفاده کرد، فعالیت در زمینه تولید کلوچه سنتی دارای مزیت خواهد بود. کلوچه جزء محصولات خوراکی است که بازار آن در شهرستان همیشگی بوده و به حد اشباع نرسیده است و امکان ایجاد واحدهای جدیدتر نیز وجود دارد. صادرات این نوع از محصولات به شهرستان ها و استان های دیگر و حتی خارج از کشور، یکی از مزیت های آن است.

 

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود تنوع تولید محصولات کشاورزی در شهرستان شوشتر، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه مقداری از این محصولات در مراحل کاشت، داشت و برداشت به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد؛ اما مصرف آن‌ها در طی سال صورت می‌پذیرد؛ لذا توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در این شهرستان می‌تواند زمان استفاده از محصولات را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات در این شهرستان خواهد شد. مطابق با نظر کارشناسان، فعالیت در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی در شهرستان شوشتر برای بسیاری از مشاغل به حد اشباع رسیده است و یا از توجیه اقتصادی مناسبی برخوردار نیست. تنها صنعتی که می توان روی آن در شهرستان سرمایه گذاری کرد، بسته بندی حبوبات می باشد. تولید حبوباتی نظیر ماش و لوبیا در مقیاس وسیع و خام فروشی آن‌ها، باعث شده است تا فرصت مناسبی برای بسته بندی آن ها در شهرستان ایجاد شود و سوددهی خوبی را به همراه داشته باشد.

 

· صنعت

مشاغل صنعتی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصادی است، اما در شهرستان شوشتر آن گونه که باید به آن توجه نشده است و لازم است از پتانسیل های شهرستان در این حوزه برای پیشرفت اقتصادی استفاده شود. در شهرستان شوشتر، تعدادی واحد صنعتی در زمینه های مختلف وجود دارد، اما پتانسیل های شهرستان نشان دهنده این موضوع است که همچنان برای ایجاد واحدهای صنعتی جدید ظرفیت وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می شود.

با توجه به اینکه اکثر پوشاک مورد نیاز شهرستان از سایر شهرستان ها و استان ها وارد می شود؛ لذا ایجاد واحدی برای تولید انواع پوشاک می تواند گزینه مناسبی برای ایجاد کسب و کار سودده باشد. پوشاک از جمله کالاهایی است که خرید و فروش آن از رونق خوبی برخوردار بوده و بازار خوبی در شهرستان دارد. تولید انواع پوشاک در شهرستان، ضمن حذف بسیاری از هزینه های تولید نظیر حمل و نقل، قیمت نهایی محصول را پایین آورده و در نتیجه تقاضا برای محصول بیشتر می شود.

نزدیکی شهرستان به مراکز پتروشیمی از یک طرف و تولید محصولات کشاورزی نیازمند به سبد پلاستیکی از طرف دیگر، باعث شده است تا طرح تولید انواع سبد پلاستیکی از توجیه اقتصادی خوبی برخوردار باشد چرا که دسترسی به مواد اولیه آسان بوده و هزینه حمل و نقل کاهش می یابد. از طرفی امکان صادرات این محصولات، امتیاز بزرگی برای این شهرستان شده است. به طورکلی خط تولید انواع پلاستیک حداقل با دو دستگاه صنعتی خط تولید و دستگاه دوخت و برش تجهیز می گردد. از سبد پلاستیکی جهت جمع آوری محصولات کشاورزی استفاده فراوانی می شود و بازار بسیار خوبی برای آن در شهرستان مهیا می باشد.

 

· صنایع دستی

صنایع دستی چکیده و ثمره ذوق و هنر هنرمندان و صنعتگرانی است که با دستان پرتوانشان روح و جان فرهنگ و هنر به یادگار مانده از نیاکان خویش را جاودانه می‌سازند. صنایع دستی نماد فرهنگ اصیل، تاریخ کهن و هنر بی‌مثال مردم این سرزمین اسطوره‌ای است.

نکته ای که در رابطه با صنایع دستی وجود دارد این است که برخلاف زحمتی که هنرمند می کشد تا یکی از صنایع دستی را تولید کند، متاسفانه به علت عدم حمایت و بازار فروش داخلی و خارجی، رغبت به سمت فعالیت در این زمینه کاهش یافته است و بسیاری از هنرهای دستی به همین دلیل به فراموشی سپرده شده اند. در ادامه توضیحاتی راجع به برخی از پتانسیل های صنایع دستی این شهرستان آورده شده است؛ اما در هر صورت اگر توجهی به آن‌ها از سمت دولت و نهادهای مربوطه نشود، نمی توان انتظار موفقیت برای آن‌ها داشت.

قالی بافی که به صورت بافت فرش و تابلوفرش در این شهرستان انجام می شود از جمله صنایع دستی شهرستان است که قابلیت گسترش دارد. بافندگی فرش با سرمایه کم و بدون نیاز به مدرک، یک شغل امن و پردرآمدی را در محیطی سالم برای تمام افراد به ویژه بانوان ایجاد می کند. این کسب و کار را می توان در فضایی کوچک حتی در منزل و با سرمایه اولیه کم راه اندازی کرد و نیازی به مدرک و تکنولوژی خاصی نیست. از طرفی، قالیبافی از مشاغل خانگی پردرآمدی است که تسهیلات خوبی به آن تعلق می گیرد. بسیاری از زنان خانه دار این هنر را یک فرصت شغلی مناسب می دانند چون در کنار کارهای روزمره می توانند به این کار بپردازند و درآمد خوبی کسب کنند. در کل قالیبافی در شهرستان شوشتر رونق خوبی داشته و برای سرمایه گذاری قابل پیشنهاد است.

پرورش انواع دام‌های سبک و سنگین در شهرستان شوشتر در ظرفیت بالایی انجام می شود؛ بنابراین میزان تولید پوست در شهرستان زیاد است. همین امر دسترسی به ماده اولیه تولید محصولات چرمی و مخصوصا کیف چرمی را با قیمت کمتر آسان نموده است. پوست دام قبل از استفاده در کارگاه تولید کیف چرمی باید دباغی شود و سپس به مصرف برسد. در کل با توجه به بازار خوب کیف چرمی در این شهرستان و قیمت بالای این نوع کالا، تولید آن دارای توجیه اقتصادی مناسبی بوده و برای سرمایه گذاری گزینه مناسبی است.

 

کشاورزی

صنایع

خدمات

ردیف

زراعت

دامداری

طیور

شیلات

باغداری

صنایع غذایی

صنایع تبدیلی و تکمیلی

صنعت

صنایع دستی

خدمات

1

کشت گندم (1)

پرورش گاوشیری (1)

پرورش مرغ گوشتی (1)

پرورش ماهیان گرمابی (1)

احداث باغ مرکبات (1)

فرآوری سبزیجات (1)

بسته بندی حبوبات (1)

تولید پوشاک (1)

قالی بافی (1)

-

2

کشت نیشکر (1)

پرورش گاومیش (1)

پرورش بوقلمون (2)

کاشت هندوانه (1)

تولید ترشیجات (2)

تولید سبد پلاستیکی (2)

تولید کیف چرمی (2)

3

کشت برنج (1)

پرورش گوسفند (2)

پرورش شترمرغ (3)

کاشت خیار (1)

تولید لبنیات (3)

4

کشت لوبیا (2)

پرورش بز (2)

پرورش بلدرچین (3)

کاشت گوجه فرنگی (1)

تولید کلوچه سنتی (3)

5

کشت ماش (2)

پرورش زنبور عسل (3)

احداث نخلستان خرما (2)

6

کاشت کلزا (2)

کاشت سبزیجات (2)

7

کشت ذرت (2)

احداث گلخانه خیار (2)

8

کشت جو (3)

احداث گلخانه گوجه فرنگی (2)

9

کشت سیب زمینی (4)

احداث باغ زیتون (3)

10

احداث باغ انار (4)

11

احداث باغ انجیر (4)

· خدمات

تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد است و حرفه های زیادی را در برمی گیرد که میزان سودآوری حرفه ها با توجه به نیاز و ظرفیت شهرستان با یکدیگر تفاوت هایی دارد. مطابق با نظر کارشناسان، با توجه به موقعیت خاص شهرستان، مشاغل خدماتی در شهرستان از مزیت خاصی برخوردار نیستند و واحدهای موجود نیاز شهرستان را به خوبی برطرف می‌کنند و نیازی به راه اندازی واحد جدید در زمینه خدمات نیست.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 39 تایی در جدول زیر ارائه ‌شده‌ است. این جدول مشاغل فوق را در کنار هم نشان می‌دهد.

مشاغل	مزیت
کشت گندم	1
کشت نیشکر	2
کشت برنج	3
پرورش گاو	4
پرورش گاومیش	5
پرورش مرغ گوشتی	6
پرورش ماهیان گرمابی	7
احداث باغ مرکبات	8
کاشت هندوانه	9
کاشت خیار	10
کاشت گوجه فرنگی	11
فرآوری سبزی	12
کشت لوبیا	13
کشت ماش	14
کشت کلزا	15
کشت ذرت	16
پرورش گوسفند	17
پرورش بز	18
پرورش بوقلمون	19
احداث نخلستان خرما	20
کاشت سبزیجات	21
احداث گلخانه خیار	22
احداث گلخانه گوجه فرنگی	23
کشت جو	24
کاشت سیب زمینی	25
پرورش شترمرغ	26
پرورش بلدرچین	27
احداث باغ زیتون	28
احداث باغ انار	29
احداث باغ انجیر	30
پرورش زنبور عسل	31
تولید ترشیجات	32
تولید لبنیات	33
تولید کلوچه سنتی	34
بسته بندی حبوبات	35
تولید پوشاک	36
قالی بافی	37
تولید سبد پلاستیکی	38
تولید کیف چرمی	39

این فایل با همکاری کمیته امداد امام خمینی(ره) تهیه و تدوین شده است.