باخرز

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌ و كارهاي موجود در هر شهرستان بر مبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب ‌و كار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده ‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افراد خبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده ‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان باخرز ارائه‌ شده ‌است.

 

تعیین کسب ‌و کارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطور كه در قسمت مقدمه اشاره ‌شد مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده ‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب ‌و كارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، می‌باشد. در هر رسته كسب ‌و كارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده ‌است. در تحليل مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجود دارد، اشاره شده ‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده ‌است.

 

دامداری
زراعت
طیور
باغداری
صنایع تبدیلی و تکمیلی
صنایع غذایی
صنایع دستی
صنعت
خدمات
 شیلات

 

· دامداری

دامداری به دلایل اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی از قبیل منبع درآمدی برای خانواده ها،تولید محصولاتی مانند شیر و گوشت اهمیت دارد؛ لذا همواره کسب و کارهای موجود در این رسته مورد توجه اقشار روستایی جامعه و نیز صنایع بزرگتر بوده است. در این شهرستان مشاغل این حوزه به عنوان اصلی‌ترین سرمایه خانواده‌ها در این محسوب می‌شود. دامداری سهم مهمی در تامین غذای مورد نیاز بشر دارد که می‌توان به تولید انواع محصولات لبنی، گوشت، پشم و چرم اشاره کرد. علاوه بر این، کود حیوانی به دلیل افزایش حاصلخیزی و باروری اراضی باغی و زراعی نقش اساسی را در صنعت کشاورزی دارد. پنجاه درصد دامداری در این شهرستان به صورت سنتی و ۵۰ درصد دیگر آن به شکل نیمه‌صنعتی و صنعتی است[1]. مردمان این منطقه در زمینه دام سبک بیشتر گوسفند افشاری و در زمینه دام سنگین بیشتر گاو هلشتاین را پرورش می‌دهند. البته با توجه به اقلیم این شهرستان پرورش گوسفند بلوچی و گوسفند مغانی هم از جمله گزینه‌های مناسب و قابل توصیه برای پرورش است.

گوسفند افشاری یکی از نژادهای پر تولید و بسیار مهم گوسفند داشتی است که بومی استان زنجان است؛ اما امروز برای پرورش به سایر استان‌ها هم فرستاده می‌شود. مدیریت پرورشی بهینه این نژاد می‌تواند سودآوری واحد گوسفندداری را افزایش دهد. دلایل زیادی باعث شده است که امروزه گوسفندان نژاد افشاری جزء پر فروش‌ترین دام‌ها باشد. این نژاد به آب و هوای سرد عادت داشته و دارای جثه‌ای نسبتاً بزرگ است. سرعت رشد بالا، تولید شیر بالا و پرچرب، تولید بهترین گوشت قرمز (که باعث ‌شده است که جزء گوسفندان دو منظوره گوشتی – شیری قرار بگیرد)، بهبود کمی و کیفی پشم گوسفند، سازگاری و عادت‌پذیری با شرایط آب و هوای مناطق سردسیر، قدرت راهپیمایی و کوه‌پیمایی خوب، توان چند قلوزایی، مقاومت در برابر بیماری‌ها، بالا بودن ضریب تبدیل غذایی و داشتن بازدهی اقتصادی مطلوب از جمله مهم‌ترین مزایای پرورش گوسفند افشاری است.

یکی دیگر از با کیفیت‌ترین گوسفندان ایرانی، گوسفند نژاد مغانی است. این نژاد به دلیل داشتن گوشت با کیفیت و شیر مرغوب یکی از مرغوب‌ترین نژادهای گوسفندان ایرانی محسوب می‌شود. وزن‌گیری مناسب یکی از بهترین ویژگی‌های دام‌های این نژاد است. از آنجایی که در کشور ما گوشت گوسفند بسیار مورد توجه قرار دارد به همین دلیل پرورش دامی که گوشت خوبی داشته باشد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پرورش این نژاد از نظر فروش به صورت گوسفند زنده و همین‌طور از نظر تولید گوشت سودآوری مطلوبی دارد، به همین دلیل بسیاری از افراد که قصد خرید گوسفند زنده را دارند این نژاد را ترجیح می‌دهند.

گوسفند نژاد بلوچی دارای پشمی مرغوب و ظریف می‌باشد که مناسب قالی بافی است و در دسته نژاد گوسفندان پشمی- گوشتی قرار دارد. در واقع گوسفند نژاد بلوچی یکی دیگر از انواع نژادهای گوسفند ایرانی است که منشاء اصلی آن جنوب غربی پاکستان، شرق ایران و جنوب افغانستان می‌باشد. این نوع نژاد داری رنگ پوست سفید و درصد بالایی از پشم و قدرت دو قلوزایی می‌باشد که به نوعی در پرواربندی سود کلانی به شخص کارآفرین می‌دهد.

گاوهای هلشتاین که به نام هولشتاین هم شناخته می‌شود جزء سنگین وزن‌ترین گاوهای شیری در جهان هستند. این نژاد که از نظر تولید شیر بهترین نژاد در میان گاوهای شیری است، حدوداً ۷۲۴۰ لیتر شیر در سال تولید می‌کنند که این شیر ۳٫۶۵ درصد چربی و ۳ درصد پروتئین دارد. این گاوها روزانه تقریباً ۳۴ کیلوگرم شیر تولید می‌کنند لذا برای تولید شیر زیاد، بسیار مناسب هستند.

زنبورداری نیز از جمله کسب و کارهایی است که درحال حاضر در این شهرستان انجام می‌شود و حدود 500 کندو در این زمینه فعال هستند. در فصل سرما که پوشش گیاهی وجود ندارد، زنبورداران به منطقه تایباد و شهرهای مرز که دانه‌های روغنی دارند، کوچ می‌کنند[2].

مسلماً اتکا به درآمدهای نفتی همیشگی نیست و یکی از راهکارهای توسعه اقتصادی کشور، توجه به صادرات غیر نفتی است. پرورش زنبور عسل از این نوع بوده که می‌تواند سود خوبی به همراه داشته باشد. شایان ذکر است که باردهی گل‌ها و میوه‌ها با گرده افشانی توسط زنبورها افزایش می‌یابد. این مسئله باعث شده ارزش اقتصادی زنبور عسل بسیار بیشتر از ارزش ریالی حاصل از تولید عسل باشد. در طی فرآیند پرورش و نگهداری زنبورعسل، با ازدیاد کندوها می‌توان به فروش کندو نیز فکر کرد و به سود خوبی دست یافت. در مناطق گرمسیری از هر کندو یک بچه کندو گرفته می‌شود. در ضمن محصول مزرعه پرورش زنبور عسل صرفاً کندو و تولید عسل نیست. تولید بره موم، زهر و ژله رویال (غذای ملکه) از دیگر فرآورده‌هایی در این کسب و کار می‌باشد که دارای درآمدزایی است.

 

· زراعت

محصولات زراعی به‌عنوان اصلی‌ترین منبع تأمین نیاز اولیه بشر، یعنی غذا بوده و به همین دلیل این عرصه پس از پیدایش و گسترش جوامع انسانی، نقش مهمی را در رفع نیاز افراد جامعه و تولید ملی و نیز تبادلات تجاری بین کشورها برعهده داشته است.

در حوزه زراعت، کشت زعفران به دلیل اینکه با اقلیم این شهرستان سازگار است و بازار خوبی در داخل و خارج از شهرستان دارد، سودآور خواهد بود. در ضمن در حال حاضر حدود ۸۰ درصد زمین‌های زراعی این شهرستان، به کشت زعفران اختصاص دارد[3]. زعفران گیاهی است که نیاز آبی کمی داشته و دارای ارزش اقتصادی بالایی است.

کشت گیاهان دارویی مانند آویشن و آنقوزه در این شهرستان، به لحاظ دارا بودن شرایط جوی مناسب انجام شده است و همچنان جای کار دارد[4]؛ زیرا امروزه افراد زیادی به استفاده از گیاهان دارویی به عنوان محصولاتی طبیعی و سلامت محور متمایل شده‌اند. خواص دارویی بی‌نظیر این گیاهان و نداشتن عوارض جانبی ناشی از مصرف، باعث شده تا افراد زیادی به شکل‌های مختلف از آن‌ها استفاده کنند. به همین جهت به کشت گیاهان دارویی می‌توان به چشم یک مزیت پر سود نگریست. از آن جا که این گیاهان برای کشت مراقب خاص و شرایط حساسی نیاز ندارند، می‌توان روی کشت آن‌ها سرمایه‌گذاری کرد.

با توجه به اهمیت تولید حبوبات در اقتصاد کشاورزی و نیز مستعد بودن شرایط اقلیمی (آب و هوای معتدل) و خاکی (خاک سبک و غیر اسیدی) این شهرستان، توسعه کشت و زراعت حبوباتی مانند عدس، لوبیا، نخود و ماش به دلیل ارزش افزوده بالا پیشنهاد می‌شوند.

در میان گیاهان علوفه‌ای‌، محصول یونجه به‌خاطر ارزش غذایی بالا و عملکرد خوب آن از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین به علت وجود باکتری‌های ریزوبیوم در ریشه‌های خود قادر به تثبیت نیتروژن موجود در هوا بوده که برای کشت بعدی قابل استفاده است و می‌توان تا ۳ سال محصول برداشت نمود؛ بنابراین توسعه کشت آن در این شهرستان توجیه اقتصادی داشته و  امکان تامین بخشی از علوفه مورد نیاز جهت تغذیه و خوراک‌دهی احشام فراهم می‌شود. این موضوع علاوه بر ایجاد اشتغال مولد و حصول درآمد مناسب برای زارعین، در استفاده بهینه از ظرفیت های پرورش دام کشور نیز موثر بوده و موجب کاهش وابستگی به خارج از کشور در زمینه پروتئین دامی می‌گردد.

منابع آبی و بازده اقتصادی ناچیز برخی از محصولات در این شرایط موجب شده تا گیاهانی مانند زیره سبز که مقاوم به شرایط کم آبی بوده و دارای ارزش اقتصادی هستند، در این استان کشت شود. زیره سبز با کمترین نیاز آبی یکی از مهمترین انواع گیاهی دارویی کشور است که به سبب اهمیت و خواص دارویی و درمانی و نقش آن در ارزآوری به عنوان طلای سبز شناخته شده است. با کشت این گیاه در مناطقی که با محدودیت آب مواجه هستند، می‌توان به منظور افزایش بهره وری آب و توسعه پایدار بخش کشاورزی گام مؤثری برداشت. زیره گیاهی است که در برابر آفات مقاوم بوده و مواردی از جمله شرایط اقلیمی شهرستان، نیاز آبی اندک زیره، دوره رشد کوتاه، خواص دارویی و درمانی و نیز ایجاد تعادل زمانی فعالیت کشاورزان و ماشین‌آلات کشاورزی از مهمترین عوامل رغبت کشاورزان به کشت این محصول است. بنابراین تولید آن در این شهرستان مزیت دارد.

گندم و جو از از جمله محصولات استراتژیک شهرستان باخرز هستند که قابلیت توسعه و سرمایه‌گذاری را دارند.

در میان محصولات کشاورزی، کشت گندم نسبت به بقیه آسان‌تر و کم آفت‌تر است. گندم در بازه زمانی حدوداً هشت ماهه به ثمر نشسته و به مرحله سوددهی می‌رسد. خرید تضمینی گندم همه ساله توسط دولت انجام می‌گیرد. البته خود کشاورز هم می‌تواند گندم را بفروشد و درآمد خوبی کسب کند. علاوه بر آن کشاورز مورد حمایت‌های دولت واقع شده و کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه‌ای در اختیار وی قرار می‌گیرد. بنابراین گسترش تولید گندم ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

جو بعد از گندم بیشترین سطح زیر کشت را در ایران به خود اختصاص داده است. در ایران اراضی وسیعی وجود دارد که به‌دلیل شوری و عمق کم خاک صرفاً برای تولید جو مناسب است؛ ولی متاسفانه با توجه به تنوع آب و هوایی، ارقام مناسب هر منطقه معرفی نشده است. محصول جو برای تهیه نان، پخت سوپ و همچنین تهیه غذای کودک کاربرد دارد. جو از دیرباز در تغذیه دام جایگاه ویژه داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار گرفته است. جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه بوده و پایین آورنده کلسترول خون است. لذا افزایش تولید این محصول نیز زمینه‌های لازم برای رشد و پیشرفت را دارد؛ زیرا با اقلیم این شهرستان سازگار بوده و هم اکنون نیز به صورت انبوه کشت می‌شود.

یکی از محصولات مناسب جهت تغییر الگوی کشت و سازگار با شرایط کم آبی، سیر است که در حال حاضر نیز کشت می‌شود. سیر گیاهی است که نسبت به سایر محصولات آفت و بیماری کمتری دارد بنابراین می توان آن را به صورت کاملا ارگانیک نیز تولید کرد. سیر از جمله محصولاتی است که می توان تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت و انبارداری آن را مکانیزه نمود و آب مورد نیاز آن از نزولات جوی تامین می‌شود؛ بنابراین توسعه آن از جمله گزینه‌های شغلی مناسبی است که سوددهی خوبی را به همراه خواهد داشت.

طبق لیست مزیت سنجی، کشت سیب زمینی نیز از جمله گزینه‌های شغلی مناسب برای اشتغال‌زایی و سودآوری است. سیب زمینی بعـد از گنـدم، برنـج و ذرت، بیشتریـن سـهم را در میـزان تولید محصولات غذایـي داراسـت و نقـش مهمـي در تغذیه و سـبد غذایي جمعیـت جهان دارد. در کشـورهاي درحال توسـعه، اهمیـت غذایـي سـیب زمیني به مراتـب بیشتـر اسـت و در ایـران نیـز بعـد از گنـدم، رتبـه دوم را بـه خـود اختصاص داده اسـت. بـرای تولید پایـدار محصول سـیب زمینی، آب مهم‌تریـن عامـل اسـت کـه بـا توجـه بـه مشـکل کم آبـی در کشـور، تـلاش در جهـت اسـتفاده بهینه از آب‌هاي اسـتحصالی و کاهش برداشـت از منابع آب زیر زمیني، اجتناب ناپذیر اسـت. سیب زمینی بیشتر از هر نوعی از غلات (گندم، جو و...)، می‌تواند مواد مغذی مورد نیاز انسان را در كمترین زمان و در شرایط آب و هوائی نامناسب تامین كند. با در نظر گرفتن اهمیتی که این محصول دارد، توسعه کشت آن از بعد اقتصادی قابلیت توصیه را دارد.

توسعه کشت چغندرقند نیز در صورت تامین آب مورد نیاز، توجیه اقتصادی خواهد داشت؛ زیرا چغندرقند سازگاری وسیعی به شرایط محیطی متنوع داشته و به سرما و گرما نسبتاً مقاوم است. این گیاه تا حدودی با خاک شور نیز سازگاری دارد. چغندرقند در مناطق کوهستانی به خوبی رشد می‌کند. چغندرقند فواید بسیاری برای بدن دارد. برای کاهش فشار خون و مقابله با سرطان موثر می‌باشد. همچنین این گیاه قدرت بینایی را بهبود می‌بخشد.

 

· طیور

امروزه یکی از معیارهای پیشرفت جوامع وضعیت تغذیه، به ویژه از نظر پروتئین توسط افراد آن جامعه است. وظیفه متخصصین علوم دامی تولید پروتئین با حداکثر کیفیت و عملکرد و نیز حداقل هزینه است. فرآورده‌های طیور از مهم‌ترین منابع پروتئینی در اغلب کشورها هستند. به طوری که تولید و مصرف آن‌ها در اغلب کشورها با سرعت روز افزونی در حال افزایش است.

تعدادی مرغداری صنعتی گوشتی، در این شهرستان احداث شده که موفق عمل کرده اند؛ اما در این میان واحدهایی هم ورشکست شده‌اند[5]. با توجه به نیاز کشور به گوشت مرغ، توسعه واحدهای موفق و یا احیای واحدهای غیرفعال، سودآور خواهند بود و به نوبه خود زمینه اشتغال را فراهم می‌کند.

پرورش بلدرچین، بوقلمون، کبک و شترمرغ هم به صورت سنتی انجام می‌شود و با اقلیم شهرستان سازگار است؛ بنابراین توسعه این موارد هم می‌تواند سودآوری خوبی را به همراه داشته باشد که به ترتیب اولویت بیان شده‌اند.

در سال‌های نه‌چندان دور، بیشتر نیاز شهرها به گوشت مرغ از طریق روستاها و پرورش‌دهندگان سنتی تأمین می‌شد اما با افزایش رشد جمعیت و محدود بودن منابع روستایی، پرورش متراکم مرغ رونق یافت. پرورش جوجه‌های گوشتی تجاری، داخل سالن‌های مجهز به تجهیزات کنترل دما و تهویه انجام می‌گیرد، به همین علت در اکثر نقاط کشور می‌توان پرورش مرغ گوشتی را انجام داد تا علاوه بر سود اقتصادی که برای پرورش‌دهنده دارد، موجب کاهش نیاز کشور به واردات این محصول و ایجاد اشتغال برای جوانان گردد. از مزیت‌های اقتصادی این طرح می‌توان به بازار مطمئن‌تر گوشت مرغ، بازگشت سریع سرمایه، دسترسی نسبتاً آسان به مواد اولیه و خوراک، ضریب تبدیل غذایی کم و تولید گوشت بیشتر، وجود اتحادیه و تعاونی‌های متعدد را نام برد.

بلدرچین پرنده‌ای پرجنب و جوش از خانواده ماکیان و زیرخانواده کبک‌سانان است و دارای گوشت بسیار لذیذ، خوش‌طعم و مقوی است. دلیل طعم مطبوع گوشت این پرنده وحشی، جست‌و‌خیز فراوان و پروازهای متناوبی است که در طول حیات خود انجام می‌دهد. با توجه به موفقیت واحدهای پرورش بلدرچین موجود، ایجاد چنین کسب و کاری، بازدهی بالایی خواهد داشت.

شروع کسب و کار در زمینه پرورش شترمرغ پرواری در کشور ما قابلیت و استعداد پیشرفت فراوانی دارد؛ زیراکشور ما چهار فصل بوده و شرایط طبیعی پرورش شترمرغ در بسیاری از مناطق جغرافیایی ایران فراهم است. شترمرغ در گروه پرندگان طبقه‌بندی شده و گوشت آن جزء گوشت‌های قرمز محسوب می‌شود که نسبت به دیگر گوشت‌های قرمز کم چرب‌تر و سالم‌تر است به طوری که ۹۰ درصد آن قابلیت هضم داشته و بعد از گوشت ماهی در رتبه دوم قرار دارد. پرورش شترمرغ پرواری به دلیل رشد سریع و بهره‌مندی از گوشت قرمز كم كلسترول و سالم با طبیعتی گرم و دارای آهن، پوست نرم، لطیف و با مقاومت برای تولید چرم با كیفیت و همچنین روغن سرشار از امگا 3، 6 و 9 از مزیت‌های خوبی است که با توجه به نوپا بودن این صنعت در کشور ما، ظرفیت بالایی برای تولید و کسب درآمد اقتصادی دارد.

در طي چند دهه گذشته توجه به بوقلمون و محصولات آن موجب شده تا پرورش آن به صورت صنعتي در ايران و جهان آغاز و طي چند سال اخير نيز به مرز قابل قبولی برسد تا جایی‌که امروزه شاهد افزايش روز افزون مصرف گوشت و ساير فرآورده‌هاي آن در سراسر جهان هستيم. از آنجا که گوشت بوقلمون دارای خواص غذائي ويژه‌ای بوده و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد؛ لذا مي‌تواند به عنوان جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز به‌ویژه در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آن‌ها با محدوديت‌هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. گوشت سفيد 65 درصد و گوشت قرمز 35 درصد وزن يک لاشه 8 کيلوئي را تشکيل مي دهد. عواملی چون افزایش استانداردهای سطح معیشتی و رشد سریع شهرنشینی و همچنین اهمیت جذب هر چه کمتر چربی، سبب افزایش تولید و مصرف گوشت بوقلمون در دهه اخیر شده است. بنابراین می‌توان گفت تولید بوقلمون گوشتی به دلیل به صرفه بودن تولید، امکان تولید نهاده‌های آن، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه حائز اهمیت است.

کبک پرنده‌ای است وحشی، که در کوهستان‌ها زندگی می‌کند. این پرنده از قدرت پرواز کمی برخوردار بوده و در دنیا گونه‌های متعددی از آن وجود دارد. محصولات کبک نسبت به دیگر طیور به دلیل طعم و کیفیت مناسب، قیمتی بیشتر و مشتریان خاص خود را دارد و از جهت دیگر به دلیل مقاومت نسبتاً بالای این پرنده در مقابل بیماری‌ها، تلفات آن نسبت به دیگر پرندگان کمتر است. همچنین می‌توان به بازار جوجه و تخم کبک نیز اشاره نمود که قابلیت تولید و عرضه بیشتر را دارد و از نظر صادرات در برخی از استان‌ها در وضعیت مناسبی قرار دارد. همچنین با پرورش کبک به‌صورت صنعتی می‌توان بخشی از نیاز کشور در حوزه گوشت را تأمین کرد و از میزان واردات به داخل کشور کاست.

 

· باغداری

کشور ایران در بیشتر محصولات باغی دارای مزیت نسبی است و بخش عمده‌ای از صادرات غیرنفتی ما را محصولات باغی تشکیل می‌دهد. از سوی دیگر، ضریب تکاثری اشتغال در زیربخش باغ زیاد بوده و در اقتصاد کشور و در رونق کسب و کار مؤثر است. کشاورزی و ازجمله باغبانی در توسعه ملی و افزایش رفاه عمومی، فقرزدایی، تنوع بخشیدن و پایدار کردن الگوی توسعه شهری، توزیع درآمد و عدالت اجتماعی کمک می‌کند و مؤثر است.

در زمینه باغداری، این شهرستان ظرفیت‌های بسیارخوبی برای احداث باغات پسته داشته و تولید این محصول در این منطقه توجیه اقتصادی دارد. پسته از قدیم‌ الایام به عنوان یکی از محصولات کشاورزی و خشکبار صادراتی ایران در دنیا شناخته شده است. به حدی که در کنار فرش ایرانی و زعفران جایگاه ویژه‌ای در صادرات غیرنفتی کشورمان دارد. همچنین به دلیل شرایط زیست محیطی ایران و نیز سابقه درخشان در تولید و صادرات پسته در جهان، این محصول می تواند در بالاترین نرخ سودآوری باشد. درختان پسته را به آسانی می‌توان در اکثر خاک‌ها با بافت و جنس مختلف کاشت، به شکلی که در زمين ‌های آهکی و شور هم طاقت و تحمل آن بهتر از ساير درختان ميوه است. محصول باغی پسته به لحاظ اهمیتی که اندام‌های مختلف آن از نظر خوراکی و صنعتی دارد همواره حائز اهمیت فراوانی بوده و انسان از میوه، پوست، هسته، برگ، ساقه و حتی صمغ آن نیز استفاده می‌برده است. پسته این شهرستان از جمله عمده‌ترین محصولات باغی است که ظرفیت و پتانسیل‌های لازم برای گسترش را دارد و با توجه به موارد گفته شده، سودآور خواهد بود.

با توجه به مسئله مهم کم‌آبی در کشورمان، کاشت درختان دیم و همچنین برخی محصولات دیم بسیار پر اهمیت و مورد توجه است. از درخت بادام به‌عنوان یک درخت مقاوم در برابر خشکی یاد می‌شود و در شرایطی که بی‌ آبی وجود دارد، درخت بادام میوه خوبی می‌دهد. همچنین ازلحاظ شرایط کاشت در زمین‌های آهکی هم تا حد زیادی مقاومت دارد. با توجه به موارد گفته شده و ارزش افزوده خوبی که کاشت این محصول دارد، توسعه باغات بادام، سوددهی خوبی را به همراه خواهد داشت.

با توجه به این‌که کاشت صیفی‌جاتی مانند بادمجان، کدو، گوجه و خیار در این منطقه بسیار موفق بوده، توسعه کاشت این موارد توجیه اقتصادی دارد؛ زیرا از اقلام مورد نیاز مردم بوده و همیشه در طول سال بازار مصرف دارد.

فعالیت در حوزه کاشت گل محمدی، از کسب و کارهایی است که در صورت راه‌اندازی، مثمرثمر خواهد بود؛ زیرا گل محمدی، گیاهی مقاوم به کم آبی، آفات و امراض است، که علاوه بر خواص درمانی، دارای مزیت‌های اقتصادی فراوانی مانند ارزش صادراتی، جذب گردشگر و اشتغال‌زایی است. غنچه خشک، مایع گلاب، روغن و اسانس، فرآورده‌های برگرفته از گل محمدی است که علاوه بر عرضه در بازارهای داخلی، قابلیت صادرات به کلیه کشورهای جهان را دارا هستند. در ضمن در حال حاضر نیز کاشت این مورد در حال انجام است و با اقلیم منطقه سازگار بوده است.

گردو، درختی چند ساله و مقاوم است که پس از رشد کامل هر درخت تا 18 کیلوگرم تولید محصول خواهد داشت. محصول نهایی قیمت بالایی دارد که هم در داخل کشور طرفداران زیادی داشته و هم قابلیت صادرات دارد. همچنین در صورت احداث باغ گردو، تا سال‌های سال نیاز به سرمایه گذاری و کشت دوباره وجود ندارد؛ زیرا درخت گردو دارای عمر طولانی است و تا ده‌ها سال قابلیت برداشت دارد. میوه گردو هم جزء معدود میوه‌هایی است که هیچ گونه نیازی به هزینه انبار در سردخانه ندارد و به دلیل ماندگاری طولانی، می‌تواند چند ماه و حتی چند سال مورد مصرف قرار گیرد. در ضمن چوب درخت گردو هم برای منبت‌کاری، خراطی و کنده‌کاری، ساخت مجسمه و اشیاء دکوری، ساخت آلات موسیقی و همچنین در دکوراسیون داخلی منزل و ساخت روکش‌های چوب بسیار پرکاربرد است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت بوده و مقاومت مناسبی در برابر فشار، خمش، رطوبت و کشش دارد. با توجه به موارد گفته شده، توسعه و گسترش باغات میوه گردو از مواردی است که ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

بیشترین سطح باغات این شهرستان شامل باغات آلبالو بوده و سالانه بیش از ۳۰۰ تن برداشت می‌شود. کیفیت این محصول خوب بوده و به شهرستان‌های اطراف مانند تربت جام، تربت حیدریه و مشهد ارسال می‌شود[6]؛ بنابراین اشتغال در این حوزه نیز ارزش افزوده زیادی را به همراه دارد.

بعد از موارد فوق می‌توان به احداث باغات انگور، گیلاس و آلو اشاره کرد. کاشت و برداشت این موارد نیز در حال حاضر انجام می‌شود و محصول و عملکرد خوبی هم در این خصوص به دست می‌آید.

امروزه ﺑﺎ ﻓﺮاﻫﻢ کردن زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻞ و ﮔﻴﺎﻫﺎن زینتی در ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻ و ﺻﺎدرات آن میﺗﻮان دربﻫﺎی ﺑﺎزارﻫﺎی ﺟﻬﺎنی را ﺑﺮ روی اﻗﺘﺼﺎد ﻛﺸﻮر ﮔﺸﻮد و سبب ﻛﺴﺐ درآﻣﺪ ارزی ﺑﺎﻻ شد. از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻛﺸﺖ ﮔﻞ و ﮔﻴﺎﻫﺎن زینتی در روﺳﺘﺎﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل و درآﻣﺪ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﺲ‌اﻧﺪاز و اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی روﺳﺘﺎ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار منجر می‌شود. بنابراین پرورش گل و گیاه زینتی علاوه بر اشتغال آفرینی، در توسعه صادرات غیر نفتی، رشد اقتصادی و ارزآوری برای کشور نقش موثری دارد. البته با توجه به اینکه می‌توان شرایط خوبی را به وسیله گلخانه برای این کار فراهم کرد، احداث چنین واحد هایی سوددهی بالایی را به دنبال خواهد داشت.

کاشت آلوئه‌ورا از جمله مواردی است که با توجه به شرایط این شهرستان، پتانسیل‌های توسعه را دارد. از ویژگی‌های مثبت برای پرداختن به این کسب‌ وکار می‌توان به بازار رو به رشد، رسیدن به تولید با سرمایه کم، نیاز کم به آبیاری، قابلیت برداشت محصول در فصول مختلف سال، عدم نیاز به استفاده از کود و سموم شیمیایی و داشتن مصارف مختلف، مانند: مایع، پودر، ژل، کرم، لوسیون، کپسول، عصاره و نوشیدنی اشاره کرد.

احداث باغ زرشک نیز با توجه به این‌که با اقلیم این منطقه سازگار است و بازار مصرف خوبی دارد، قابل سرمایه‌گذاری بوده و ظرفیت‌های لازم برای توسعه را دارد. زرشک درختچه‌ای است که اعضای مختلف آن دارای خواص صنعتی و درمانی است؛ به علاوه به صورت تازه‌خوری هم مصرف می‌شود و در بین ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد. زرشک گیاهی است که با کم آبی سازگار است؛ لذا با توجه به این‌که برخی از ذخایر آبی در کشور ما رو به پایان است، تولید و صادرات زرشک فرصت شغلی مناسبی برای سرمایه‌گذاری است.

میزان مصرف قارچ در سال‌های اخیر در ایران رشد خوبی داشته و سرانه مصرف بالا رفته است. مشتری داشتن این محصول از یک سو و غنی از پروتئین و ویتامین بودن آن از سوی دیگر، باعث شده که جایگزین مناسبی برای گوشت باشد. در برخی از شهرها و روستاها به دلیل عدم آشنایی با فواید قارچ، میزان مصرف این محصول پایین است که می‌توان با تبلیغ، فرهنگ‌سازی و معرفی این محصول، میزان مصرف را بالاتر برد. همچنین پرورش قارچ از شغل‌هایی است که می‌توان با سرمایه اولیه کم و محیط کوچک شروع کرد. یک دوره کامل پرورش قارچ 60 روز طول می‌کشد که قابلیت کاهش به 35 روز را دارد؛ بنابراین توسعه پرورش قارچ نیز از کسب و کار های خوب این شهرستان است که در صورت بازاریابی، سوددهی خوبی خواهد داشت. کاشت هندوانه و خربزه نیز از مزیت‌هایی است که در صورت وجود آب کافی و یا مدیریت منابع آبی این شهرستان، سودآور خواهد بود.

در منطقه‌ی باخرز از نظر اقلیمی دو سرمای خاص وجود دارد؛ یکی سرمای بهاره است که در فروردین ماه باعث یخ‌زدگی نشاءها می‌شود، و دیگری سرمای مهر ماه است. لذا اگر محصولات کشاورزی به موقع برداشت نشود، دچار سرما و یخ‌زدگی می‌شوند. از این‌رو احداث گلخانه صیفی‌جات اهمیت پیدا می‌کند[7]. البته مواردی از این قبیل در حال حاضر در شهرستان وجود دارد که موفق هم عمل کرده‌اند.

گياهان براي داشتن رشد مطلوب نياز به شرايط خاصي از نظر شدت نور، دمای روزانه، دماي‌شبانه، ميزان رطوبت نسبي هوا و رطوبت خاک دارند. براي توليد و پرورش تجاری گياهان با کيفيت بالا و در تمام طول سال، بايد شرايط محيطي مطلوب مهیا شده و عوامل خسارت‌زا نظير آفات و بیماری‌ها، باد، طوفان‌هاي ويرانگر، سرما و يخبندان و ... کنترل شوند. گلخانه محیطی است که به راحتی می توان در داخل آن شرایط محیطی را تحت کنترل درآورد و به سمت رشد مطلوب گیاه را سوق داد. امروزه، با توجه به نياز روزافزون بازار، از نظر توليد انواع صيفی‌جات خارج از فصل، تولیدات گلخانه‌ای، به يکي از سودآورترين زیربخش‌های کشاورزي تبديل شده است. لذا ایجاد گلخانه صیفی‌جاتی مانند گوجه و خیار، ارزش افزوده زیادی را به دنبال خواهد داشت.

 

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود تنوع تولید انواع محصولات کشاورزی، سالانه مقداری از آن در مراحل کاشت، داشت و برداشت به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد؛ اما مصرف آن‌ها در طول سال صورت می‌پذیرد. لذا صنایع تبدیلی می‌تواند زمان استفاده را افزایش داده و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات می‌گردد.

زعفران در شمار گران‌قیمت‌ترین ادویه‌های جهان جای دارد. گیاهی که خواص مختلف درمانی داشته و تنها در تعداد معدودی از کشورهای جهان از جمله ایران به عمل می‌آید. ایران چه از نظر تولید و چه از نظر صادرات این ادویه خوش عطر و طعم و البته گران قیمت، مقام اول را دارا است؛ اما متأسفانه به دلیل ضعف در زمینه فرآوری، بازاریابی و ارائه محصول به شکل امروزی، اغلب به‌صورت فله به کشورهای دیگر فروخته شده و در آنجا بسته‌بندی می‌شود و به قیمتی بسیار بالاتر عرضه می‌گردد. با توجه به این‌که سطح زیر کشت زعفران در این شهرستان زیاد است، راه‌اندازی صنعت بسته‌بندی زعفران صرفه اقتصادی خواهد داشت. در ضمن در حال حاضر در زمینه بسته‌بندی زعفران در این شهرستان هیچ اقدامی صورت نگرفته و واسطه‌گران آنها را خریداری کرده و به کشورهای حوزه خلیج فارس صادر می کنند[8]؛ بنابراین سرمایه‌گذاری در این بخش سودآور خواهد بود.

از دیگر کاربردهای صنایع تبدیلی می‌توان به بخش گوشت و پروتئین اشاره نمود. مصرف گوشت‌های قطعه‌بندی شده که در ظرف‌های یک‌بار مصرف ارائه می‌شوند، حاوی برچسب‌هایی هستند که نشان دهنده رعایت شرایط بهداشتی و نظارت دامپزشکی است. گوشت سالم و بهداشتی رنگ و بوی طبیعی داشته و کاملاً تمیز و بدون آثار خون مردگی است. بسته‌بندی نیز باید طوری باشد که گوشت را در مقابل نفوذ طعم، بو، رنگ و سایر عوامل خارجی محافظت کرده و از خشک شدن و تبخیر سطحی جلوگیری کرده و بتواند خواص حسی و ظاهری و سایر ویژگی‌های گوشت را حفظ و همچنین گوشت را در برابر آلودگی‌های میکروبی و سایر آلودگی‌ها نگهداری کند؛ بنابراین با توجه به رونق دامداری و پرورش مرغ در این شهرستان، بسته‌بندی گوشت قرمز و گوشت مرغ هم صرفه اقتصادی خواهد داشت و هم امکان صادرات این محصولات را به سایر نقاط را راحت‌تر می‌کند.

در بیشتر موارد شاهد هستیم که محصولات با بسته‌بندی‌های نامناسب در بازار عرضه شده یا به صورت فله‌ای و با قیمت‌های ناچیز به بازرگانان خارجی فروخته می‌شوند. این محصولات بعد از انتقال به خارج از کشور و انجام بسته‌بندی‌های مناسب بر روی آنان، با ارزش افزوده بالا و با قیمت‌های چند برابری و به اسم و برند همان کشورها به بازارهای هدف عرضه می شوند. این کار ضمن برندسازی برای آن کشورها، تجارت آن‌ها را هم توسعه داده و این نشان دهنده رابطه مستقیم توسعه صنعت بسته‌بندی با رشد و توسعه تجاری کشورهاست. با توجه به موارد گفته شده و تولیدات میوه‌های آجیلی و حبوبات در این شهرستان، بسته‌بندی خشکبار و حبوبات توجیه اقتصادی مطلوبی دارد.

در شهرستان باخرز سردخانه برای نگهداری میوه‌جاتی که تولید می‌شوند، وجود ندارد و الگوی کشت مردم به سمت درختان بادام و گردو که بدون استفاده از سردخانه هم قابل نگهداری هستند، بیشتر شده است. از این‌رو اگر سردخانه‌ای وجود داشته باشد، طبیعتاً تمایل مردم به سمت‌ احداث باغاتی نظیر سیب و انگور که بهره‌وری بالایی هم دارند،‌ افزایش می‌یابد.[9]

احداث سردخانه علاوه بر سود بالا، از فساد محصول نیز جلوگیری می‌کند. روند انواع فسادها از قبیل فساد فیزیکی، فساد شیمیایی یا تغییر رنگ محصول، فساد ناشی از وجود میکروارگانیسم‌ها و غیره با نگهداری در سردخانه‌ها به شدت کم شده و حفظ کیفیت محصول در زمان طولانی‌تر حاصل می‌گردد. از دیگر مزایای قابل اهمیت احداث سردخانه میوه، کنترل قیمت بازار است. ذخیره کردن میوه در سردخانه موجب می‌شود در ماه‌هایی که روند مصرف میوه بالاست و فصل برداشت آن محصول خاص نیست، بازار با کمبود مواجه نشده و حباب قیمت ایجاد نگردد. در واقع تعادلی که در عرضه و تقاضا با ساخت سردخانه میوه ایجاد می‌گردد، موجب خواهد شد از افزایش بی‌رویه که به ضرر مصرف کننده است و از کاهش بیش از حد که به ضرر باغداران است جلوگیری به عمل آید؛ بنابراین نقش سردخانه‌های میوه‌جات به عنوان حد واسط بازار و باغداران در این بین بسیار پر رنگ و حیاتی است.

فراوری پوست دام شامل استفاده از پوست گاو در صنعت چرم‌دوزیو همچنیناستفاده از پشم و کرک گوسفند و بز در صنعت ریسندگی، ضمن ایجاد درآمد مناسب برای سرمایه‌گذار، سود خوبی هم نصیب دامدار می‌کند؛ زیرا در حال حاضر پوست دام فرآوری نمی‌شود. البته به دلیل نزدیک بودن شهرستان به مشهد که قطب تولید کیف و کفش است، بازار مصرف این محصولات باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

لازم به ذکر است در صورت دقت نکردن به بازارفروش و ظرفیت شهرستان، تمام مشاغلی که در این حوزه نام برده شد با مسئله اشباع روبه رو خواهند شد. بنابراین در نظر گرفتن نیاز و ظرفیت شهرستان و همچنین بازارفروش در شهرستان های اطراف در زمینه راه انداری این مشاغل مهم است.

 

· صنایع غذایی

صنعت تولید غذا، از نمونه فعالیت‌های توانمند در کشور به شمار می‌رود، عرصه‌ای که در صورت حمایت و برنامه‌ریزی می‌تواند به قطبی تأثیرگذار در توسعه صادرات غیر نفتی تبدیل شود. در سایه صنعت مواد غذایی، می‌‌توان به گردش مالی بسیار بالا، سودآوری قابل توجه و توسعه صادراتی مضاعف رسید و طبیعتاً مجموعه این موارد روند توسعه اقتصادی کشور را بهبود می‌بخشد.

فرآوری گوشت قرمز مانند تولید سوسیس و کالباس و... در باخرز وجود ندارد و گوشت قرمز گوسفند و گوساله، به صورت لاشه و نیم‌لاشه فروخته می شود[10]؛ بنابراین ایجاد چنین واحدهایی سودآور خواهد بود.

در بین فرآورده‌های عمل‌آوری شده از گوشت، سوسیس و کالباس به دلیل آماده‌سازی سریع و همچنین طعم و مزه مطلوب، مصرف بیشتری دارند. برای حفظ این جایگاه و افزایش تقاضای این محصولات، علاوه بر انتخاب روش‌های مناسب تولید و فرآوری، باید به نوع و شکل بسته‌بندی نیز توجه نمود. سوسیس و کالباس از رایج‌ترین فرآورده‌های گوشتی عمل‌آوری شده هستند که مورد توجه مردم قرار گرفته‌اند. سوسیس و کالباس حاوی پروتئین‌های حیوانی کافی، چربی، کربوهیدرات و ویتامینبوده و می توان آنها را از جمله غذاهای آماده در سفره خانواده ها نام برد؛ بنابراین ایجاد واحدی برای تولید سوسیس و کالباس با توجه به وجود مواد اولیه آنها در این شهرستان، سودآور خواهد بود. تولید محصولات مشتق از گوشت‌های فرآوری شده، در هر زمانی سوددهی دارد و از شغل‌های آزاد پردرآمد محسوب می‌شود. در صورتی که بتوان محصولات فرآوری شده گوشتی با کیفیت بالا و ضریب سلامتی مناسب در خط تولید داشت؛ به سرعت برند تجاری به شهرت رسیده و درصد فروش دائمی خواهد داشت.

مردم ایران از دیرباز آشنایی دیرینه‌ای با گیاهان دارویی دارند و هنگام درمان یک بیماری قبل از آن‌که سراغ داروهای شیمیایی بروند، ابتدا درمان و پیشگیری را از داروها و گیاهان دارویی آغاز می‌کنند؛ شاید دلیل آن این موضوع باشد که مصرف طولانی و در برخی موارد مصرف مقطعی داروهای شیمیایی می‌تواند، عوارض جانبی بر جا گذارد که بعضاً از خود بیماری نیز خطرناک‌تر هستند. به همین دلیل گرایش عمومی جامعه به بهره‌گیری و استفاده بیشتر از داروهای گیاهی و به‌طور کلی فرآورده‌های حاصل از آن رو به افزایش است. بنابراین ایجاد صنایع فرآوری گیاهان دارویی شامل بسته‌بندی و خشک کردن، صنعتی رو به رشد و درآمدزا خواهد بود. از این‌رو می‌توان گفت که پتانسیل و نرخ اشتغال‌زایی این صنعت از نظر تولیدی، فرآوری، انبارداری، بسته‌بندی، توزیع و فروش با توجه به ظرفیت‌های بالقوه این شهرستان بسیار گسترده است.

با توجه به عملکرد مطلوب درختان آلبالو و تولید بالا، فرآوری آن شامل تولید آلبالو خشک، مربا، ترشی، کمپوت، کنسانتره و ... از جمله گزینه‌های شغلی خوبی است که ارزش افزوده زیادی دارد؛ زیرا همانطور که گفته شد، حجم تولید آلبالو در این شهرستان سالانه بیش از ۳۰۰ تن بوده که برای فرآوری به کارخانه‌های شهرستان‌های اطراف ارسال می‌شود.

شیرینی از دیرباز مورد توجه ایرانیان با ذائقه‌های مختلف بوده و در تمامی مراسم‌ها و جشن‌ها کاربرد داشته است. پخت شیرینی در ابعاد وسیع و کارگاهی و حتی در محیطی کوچک (در خانه) امکان‌پذیر است. شیرینی محصولی است که در انواع متفاوت و با طعم‌های متنوعی تهیه می‌شود. به علاوه این که با تغییر در مواد تشکیل دهنده آن می‌توان برای افراد رژیمی هم شیرینی تهیه کرده و این افراد را نیز به بازار هدف خود اضافه کرد. این کسب و کار را می‌توان با تجهیزات کم و سرمایه پایینی شروع کرد و در زمان کوتاه با فروش محصول به سود بالایی رسید. پخت شیرینی یکی از مشاغل زود بازده بوده و یک فرصت شغلی مناسب مخصوصاً برای زنان خانه‌دار محسوب می‌شود. یافتن بازار فروش محصول یکی از ضروریات این حرفه بوده که با تبلیغات مناسب مخصوصا در فضای مجازی می‌توان به آن دست یافت. توجه به این نکته ضروری است که یکی از لازمه‌های موفقیت در این شغل گذراندن دوره‌های آموزشی مرتبط با پخت شیرینی است.

ترشی و شور بیشتر به‌عنوان یک چاشنی در کنار غذا مصرف می‌شود و به دلیل خاصیت اسیدی که دارد، باعث افزایش اشتها شده و میل به غذا خوردن را در افراد افزایش می‌دهد. این محصول یکی از فرآیندهای نگهداری طولانی‌ مدت صیفی‌ و سبزی‌ها است، به‌ صورتی که خوراکی مورد نظر را درون محلول آب‌ نمک و یا سرکه قرار می‌دهند و در این فرآیند، می‌توان مواد خوردنی فاسد شدنی را تا چندین ماه سالم نگه داشت. در جوامع امروز به دلیل افزایش مشغله افراد و شاغل بودن بسیاری از زنان، فرصت کافی برای تهیه آن در منزل و توسط خود افراد وجود ندارد و اکثر خانواده‌ها تمایل دارند ترشی و شور مورد نیاز خود را به‌ صورت آماده تهیه نمایند. بنابراین راه اندازی کسب‌ وکار تهیه ترشی و شور در منزل می‌تواند راهی برای پاسخ به این نیاز افراد جامعه و کسب درآمد توسط افراد در منزل خودشان باشد.

گلاب به مایعی گفته می‌شود که از گل محمدی استخراج شده و معطر است. گلاب به دستاورد تقطیر گل‌های درختچه گل سرخ تازه چیده شده با آب که اسانس آن از محلول آبکی، جدا شده باشد، گفته می‌شود که باید در ظرف‌هایی که دارای مقدار اندکی هوا باشد نگهداری گردد. گلاب نوشیدنی‌ پر مصرف در طب سنتی است که طبع میانه تا حدودی رو به خنکی دارد. با توجه به این‌که کاشت گل محمدی در این شهرستان انجام می‌شود لذا راه‌اندازی صنعت گلاب‌گیری، توجیه اقتصادی بسیار مناسبی خواهد داشت.

 

· صنایع دستی

صنایع دستی نماد فرهنگ اصیل و تاریخ کهن و هنر بی‌مثال مردم این سرزمین اسطوره‌ای است، گوهرِ پاکیزه و قیمتیِ مردمی که نه به وسیله صنعت که به دستِ پرتوان صنعتگران، هنرمندان و بافندگان این دیار کهن تولید شده، گوهری پاکیزه که برآمده از رنجِ آدمیزاد است.

کشور ایران دارای صنایع دستی متنوع و جذاب بی‌نظیری است که حاصل ذوق و خلاقیت ذهن و دستان توانای زنان و مردان هنرمند این خطه است و از جایگاه ویژه‌ای در میان مردم و به ویژه اقوام و عشایر برخوردار و پاسخگوی همه سلیقه‌ها است و جذابیت‌های خاص آن‌ها سبب شده تقریباً هیچ مسافری از این شهرستان‌ها دست خالی بر نگردد.

از جمله صنایع دستی پر رونق در این شهرستان می‌توان به قالی بافی و مهارت برخی از مردم منطقه در این زمینه اشاره کرد. لذا این مورد را می‎‌توان گسترش داد و با استفاده از بازاریابی مناسب، سود چشمگیری را ایجاد کرد.

قالی بافی از هنرهایی است که از قدیم نزد جهانیان جایگاه ویژه‌ای داشته و ایران را به این هنرش می‌شناسند. آمارها نشان می‌دهد که قالی و فرش ایرانی از کیفیت خوبی برخوردار بوده و قابل رقابت با کشورهای دیگر است. در ضمن با تولید فرش با کیفیت می‌توان به صادرات در این زمینه نیز امیدوار بود. همچنین قالی بافی از مشاغل خانگی پر درآمدی بوده که تسهیلات خوبی به آن تعلق می‌گیرد. بسیاری از زنان خانه‌دار این هنر را یک فرصت شغلی مناسب می‌دانند چون در کنار کارهای روزمره می‌توانند به این کار بپردازند و درآمد خوبی کسب کنند. از آن جایی که قالی انواع مختلفی دارد می‌توان با آموختن دانش آن، محصولات متنوع و متناسب با ذوق و سلیقه افراد تولید و به بازار عرضه کرد. در ضمن این کسب و کار را می‌توان در فضای کوچک و با سرمایه اولیه کم راه انداخت و با فروش محصول و افزایش مشتری، این کار را گسترش داد و زمینه اشتغال بسیاری از جوانان را فراهم کرد.

گليم بافي يكي از شاخه‌هاي قالي بافي است و در آن از طرح‌هاي مختلف محلي استفاده مي‌شود. برخی از مردم این شهرستان با مهارت گلیم بافی آشنا هستند و به این حرفه مشغولیت دارند. لذا این حرفه نیز در صورت تامین بازار، همچنان جای توسعه و پیشرفت دارد.

با استناد به تاریخ با گذشت هزاران سال و شاید هم بیشتر از استفاده چرم توسط بشر و پیشرفت‌های گوناگون در صنعت، هنوز ماده دیگری نتوانسته است جایگزین این ماده طبیعی گردد. علی‌رغم تفکر برخی بر این موضوع که چرم ماده اولیه بسیار گران و غیر قابل دسترس است، باید گفت در حقیقت قیمت بالاتر محصولات چرمی به سبب هزینه‌های زیادی است که در فرآیندهای بسیار برای تهیه آن مصروف می‌شود، علاوه بر آن دلایل دیگری هم مانند انعطاف‌پذیری، مقاومت در برابر ضربه و حرارت، سازگاری با محیط زیست و ... طبیعتاً در افزایش قیمت آن تاثیرگذار خواهد بود. با توجه به آنچه گفته شد، تولید و توسعه محصولات چرمی از جمله مزیت‌های مناسب این شهرستان در حوزه صنایع دستی است که صرفه اقتصادی دارد.

در ادامه موارد فوق می‌توان به مزیت‌های دیگری از صنایع دستی مانند منبت‌کاری، معرق‌کاری، گلدوزی و سوزن‌دوزی اشاره کرد. این موارد در حال حاضر انجام می‌شوند و برخی افراد در این زمینه‌ها مهارت دارند.

 

· صنعت

صنعت یکی از عوامل مهم توسعه اقتصادی در همه کشورها به حساب می‌آید که متاسفانه در کشور ما آنچنان که باید و شاید به آن توجه نشده است؛ بنابراین ایجاد کسب و کارهای صنعتی در صورت داشتن دانش کافی و سرمایه‌های نسبتاً زیاد، هم سبب ایجاد اشتغال پایدار برای جوانان منطقه می‌شود و هم سودآوری زیادی را به همراه خواهد داشت.

از جمله امتیازات شهرستان باخرز در حوزه صنعت وجود معادنی مانند کائولن، باریت و تراورتن است؛ اما در حال حاضر هیچ فرآوری روی آن صورت نگرفته و پس از استخراج به صورت خام به کشورهای حاشیه خلیج فارس و عراق، صادر می‌شوند[11]؛ بنابراین سرمایه‌گذاری در زمینه فرآوری معادن سودآوری خوبی را به همراه خواهد داشت.

به جرات می‌توان گفت که پوشاک یکی از پردرآمدترین صنعت‌های حال حاضر کشور ماست. امروزه افراد زیادی در کشور ما در این صنعت به‌ویژه در زمینه طراحی، دوخت و تولید انواع لباس و پوشاک فعالیت می‌کنند. همچنین با وجود شبکه‌های اجتماعی و رشد روز افزون این شبکه‌ها و نفوذ آن در میان مردم طی ۵۰ سال گذشته تعداد مزون‌هایی که در زمینه پوشاک فعالیت می‌کنند به طرز چشمگیری افزایش یافته است. از طرفی به دلیل مناسبت‌هایی همچون عید نوروز و شروع مدارس افراد زیادی اقدام به خرید پوشاک می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود که بیش از پیش این صنعت رونق پیدا کند. از این‌رو با توجه به تامین محصولات مورد نیاز شهرستان از طریق واردات، ایجاد و گسترش تولیدی‌های پوشاک نیز از کسب و کارهایی است که قابلیت سرمایه‌گذاری دارد.

یک شهرک صنعتی در این شهرستان وجود دارد، که حدود سه الی چهار کارخانه در آن افتتاح شده‌ و مشغول به کار هستند. از جمله می‌توان به کارخانه تولید سنگ‌های زینتی، کارخانه بافندگی و کارخانه لبنیات اشاره کرد[12].

 

· خدمات

تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد بوده و حرفه‌های زیادی را در بر می‌گیرد. هر چند که میزان سودآوری این حرفه‌ها با توجه به نیاز و ظرفیت منطقه با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد. برای مثال گردشگری از فعالیت‌های سودآوری است که در شهرستان باخرز نیز ظرفیت‌های بالقوه بسیار مناسبی جهت سرمایه‌گذاری در این زمینه وجود دارد.

گردشگري یا توریسم امروزه يكي از اقتصادي‌ترين فعاليت‌ها در چرخه ملي كشورها، به خصوص از جهـت اشـتغال و ارزآوري و همچنین رونـق منـاطق مختلف تلقي می‌باشد كه علاوه بر مزاياي ارتباطي، سياسي، فرهنگي و تأثيرات بين‌الملل خاصـي که دارد می‌توان به عنوان قطب اقتصادی نیز به آن نگریست.

يكـي از راه‌هـاي تحقـق توسـعه گردشـگري، ايجـاد مجتمع‌هاي تفریحی-سرگرمی و بوم‌گردی، در مناطقی است که موقعیت خاص جغرافیایی و تاریخی دارند؛ اين امر از طريق جذب گردشگر و افزايش اشتغال بر رشـد اقتصـادي و توسعه اين مناطق و در نهايت توسعه كشور تاثير مي‌گذارد.

مجتمع تفریحی-سرگرمی به مکانی گفته می‌شود که از مجموعه‌ای از واحدهای گردشگری ساخته شده که هر کدام به صورت خود پذیرایی کار می‌کنند. فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، اغذیه فروشی‌ها، تسهیلات ورزشی، فضای بازی و تفریحی،  اقامتگاه‌ها، مراکز توریست گردانی و... از جمله امکاناتی است که این مجتمع ها ارائه می‌دهند.

اقامتگاه‌های بوم گردی فرصت مناسبی است تا مسافران ضمن گردشگری در هر منطقه و بازدید از جاذبه‌های توریستی، حس ایرانی زیستن به سبک سنتی را نیز تجربه کنند. همچنین طبخ غذاهای محلی در برخی اقامتگاه‌ها، مصداق دیگری از مهمان نوازی ایرانی است. به طور میانگین، استان‌های مرکزی و شمالی کشور ایران در بردارنده بیشترین تعداد اقامتگاه هستند و با توجه به این‌که علاقه مردم به سمت بازدید و اقامت در این مناطق پیشرفته است، گسترش آنها توجیه اقتصادی دارد.

بعد از موارد فوق با استناد به لیست مزیت‌سنجی شهرستان، می‎‌توان به مواردی مانند خدمات ساختمانی و خدمات خودرو اشاره کرد که با توجه به نیازهای شهرستان در این زمینه، همچنان ظرفیت کار و توسعه دارند.

 

· شیلات

در شهرستان باخرز، آب مورد نیاز برای فعالیت‌های کشاورزی، دامداری و شیلات از قنات‌های سطح منطقه تامین می‌شود و EC مناسبی برای هریک از فعالیت‌های فوق دارد. بنابراین توسعه شیلات و آبزی‌پروری نیز مانند بخش‌های کشاورزی و دامداری از مزیت‌هایی خواهد بود که سودآوری مناسبی را در صورت مدیریت منابع آبی خواهد داشت[13]. در واقع افزایش فعالیت در حیطه شیلات در صورتی عملی است که بتوان از استخرهای دو منظوره در زمین‌های کشاورزی استفاده کرد، تا از آبی که برای پرورش ماهی استفاده می‌شود، بتوان برای آبیاری زمین‌ها نیز استفاده کرد و مزیتی که این طرح دارد، این است که نیاز به استفاده از کود ازت در شهرستان بسیار کاهش پیدا می‌کند.

	کشاورزی						صنایع				خدمات
ردیف	دامداری	زراعت	طیور	باغداری	شیلات	صنایع تبدیلی و تکمیلی		صنایع غذایی	صنایع دستی	صنعت	خدمات
1	پرورش گوسفند افشاری(1)	کشت زعفران(1)	پرورش مرغ گوشتی(1)	احداث باغ پسته(1)	پرورش ماهیان سردآبی(1)	بسته‌بندی زعفران(1)		فرآوری گیاهان دارویی(1)	قالی بافی(1)	فرآوری معادن(1)	احداث اقامتگاه بوم گردی(1)
2	پرورش گوسفند مغانی(1)	کشت گیاهان دارویی(1)	پرورش بلدرچین(1)	احداث باغ بادام(1)		بسته‌بندی عسل(1)		تولید سوسیس و کالباس(1)	گلیم بافی(2)	تولید پوشاک(2)	احداث مجتمع گردشگری(1)
3	پرورش گوسفند بلوچی(1)	کشت یونجه(2)	پرورش بوقلمون(2)	احداث باغ آلبالو(2)		تولید موم و کندو(1)		فرآوری آلبالو(1)	تولید مصنوعات چرمی(2)		خدمات خودرو(2)
4	پرورش گاو هلشتاین(1)	کشت عدس(2)	پرورش شترمرغ(2)	احداث باغ گردو(2)		بسته‌بندی گوشت قرمز(2)		تهیه شیرینی(2)	منبت کاری(3)		خدمات ساختمانی(2)
5	زنبورداری(2)	کشت نخود(2)	پرورش کبک(3)	کاشت گل محمدی(2)		بسته بندی خشکبار(2)		تهیه ترشیجات(2)	معرق کاری(3)
6		کشت لوبیا(2)		کاشت صیفی جات(2)		احداث سردخانه برای محصولات کشاورزی(2)		گلاب گیری(2)	گلدوزی(3)
7		کشت ماش(2)		احداث باغ انگور(3)		بسته بندی حبوبات(2)			سوزن دوزی(3)
8		کشت زیره سبز(2)		احداث باغ گیلاس(3)		فراوری پوست دام(3)
9		کشت گندم(2)		احداث گلخانه گل و گیاه زینتی(4)
10		کشت جو(2)		کاشت آلوئه‌ورا(4)
11		کشت چغندر قند(3)		احداث باغ زرشک(4)
12		کشت سیر(3)		پرورش قارچ(4)
13		کشت سیب زمینی(3)		احداث گلخانه صیفی جات(4)

شایان ذکر است که ماهیان پرورشی از لحاظ دامنه تحمل دمایی به دو گروه سردابی و گرمابی تقسیم می‌شوند. ماهیان سردابی در18-12 درجه سلسیوس و ماهیان گرمابی در 27-20 درجه سلسیوس بهترین رشد را دارند. در این شهرستان پرورش ماهیان سردآبی مانند قزل‌آلا انجام می‌شود و قابلیت توسعه را نیز دارد. ماهی قزل‌آلا یکی از معروف‌ترین گونه‌های ماهیان سردآبی است. قزل‌آلا یکی از منابع خوب آهن است. آهن در خونسازی و همچنین در حفظ مقاومت بدن در برابر میکروب‌ها نقش مهمی به عهده دارد. علاوه بر آن، آهن موجود در قزل‌آلا، جذب آهن منابع گیاهی را هم افزایش می‌دهد. بنابراین نقش مهمی در پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن به عهده دارد. نتایج مطالعات نشان می‌دهند امگا ۳ ماهی قزل‌آلا می‌تواند فشار خون و ضربان قلب را در بیماران صرع تنظیم کرده و از تعداد تشنج‌های آن به طور قابل توجهی بکاهد؛ بنابراین این نوع ماهی طرفداران زیادی در بین مردم دارد؛ لذا راه‌اندازی پرورش آن، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، سوددهی خوبی را خواهد داشت.

 

	کشاورزی						صنایع				خدمات
ردیف	دامداری	زراعت	طیور	باغداری	شیلات	صنایع تبدیلی و تکمیلی		صنایع غذایی	صنایع دستی	صنعت	خدمات
1	پرورش گوسفند افشاری(1)	کشت زعفران(1)	پرورش مرغ گوشتی(1)	احداث باغ پسته(1)	پرورش ماهیان سردآبی(1)	بسته‌بندی زعفران(1)		فرآوری گیاهان دارویی(1)	قالی بافی(1)	فرآوری معادن(1)	احداث اقامتگاه بوم گردی(1)
2	پرورش گوسفند مغانی(1)	کشت گیاهان دارویی(1)	پرورش بلدرچین(1)	احداث باغ بادام(1)		بسته‌بندی عسل(1)		تولید سوسیس و کالباس(1)	گلیم بافی(2)	تولید پوشاک(2)	احداث مجتمع گردشگری(1)
3	پرورش گوسفند بلوچی(1)	کشت یونجه(2)	پرورش بوقلمون(2)	احداث باغ آلبالو(2)		تولید موم و کندو(1)		فرآوری آلبالو(1)	تولید مصنوعات چرمی(2)		خدمات خودرو(2)
4	پرورش گاو هلشتاین(1)	کشت عدس(2)	پرورش شترمرغ(2)	احداث باغ گردو(2)		بسته‌بندی گوشت قرمز(2)		تهیه شیرینی(2)	منبت کاری(3)		خدمات ساختمانی(2)
5	زنبورداری(2)	کشت نخود(2)	پرورش کبک(3)	کاشت گل محمدی(2)		بسته بندی خشکبار(2)		تهیه ترشیجات(2)	معرق کاری(3)
6		کشت لوبیا(2)		کاشت صیفی جات(2)		احداث سردخانه برای محصولات کشاورزی(2)		گلاب گیری(2)	گلدوزی(3)
7		کشت ماش(2)		احداث باغ انگور(3)		بسته بندی حبوبات(2)			سوزن دوزی(3)
8		کشت زیره سبز(2)		احداث باغ گیلاس(3)		فراوری پوست دام(3)
9		کشت گندم(2)		احداث گلخانه گل و گیاه زینتی(4)
10		کشت جو(2)		کاشت آلوئه‌ورا(4)
11		کشت چغندر قند(3)		احداث باغ زرشک(4)
12		کشت سیر(3)		پرورش قارچ(4)
13		کشت سیب زمینی(3)		احداث گلخانه صیفی جات(4)

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌ شده ‌است. این جدول مشاغل فوق را به تفکیک نشان می‌دهد.

مشاغل	مزیت
پرورش گوسفند افشاری	1
پرورش گوسفند مغانی	2
پرورش گوسفند بلوچی	3
کشت زعفران	4
پرورش گاو هلشتاین	5
پرورش مرغ گوشتی	6
احداث باغ پسته	7
احاث باغ بادام	8
بسته‌بندی زعفران	9
بسته‌بندی عسل	10
تولید سوسیس و کالباس	11
فرآوری گیاهان دارویی	12
قالی بافی	13
فرآوری معادن	14
پرورش بلدرچین	15
تولید کندو	16
فرآوری آلبالو	17
احداث اقامتگاه بوم گردی	18
بسته‌بندی گوشت قرمز	19
پرورش شترمرغ	20
پرورش ماهی قزل‌آلا	21
احداث باغ گردو	22
احداث باغ آلبالو	23
شیرینی پزی	24
گلیم بافی	25
زنبورداری	26
تولید پوشاک	27
احداث مجتمع تفریحی-سرگرمی	28
کاشت گل محمدی	29
کشت یونجه	30
بسته بندی خشکبار	31
کاشت صیفی‌جات	32
کشت زیره	33
گلیم بافی	34
گلاب‌گیری	35
تهیه ترشی‌جات	36
کشت لوبیا	37
کشت نخود	38
کشت عدس	39
تولید مصنوعات چرمی	40
کشت ماش	41
احداث باغ انگور	42
کشت گندم	43
احداث گلخانه گل و گیاه زینتی	44
بسته‌بندی حبوبات	45
منبت‌کاری	46
کشت جو	47
فرآوری پوست دام	48
کشت سیر	49
احداث سردخانه برای محصولات کشاورزی	50

این تحلیل با همکاری کمیته امداد امام خمینی(ره) تهیه شده است.